महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-1, chapter-73
वैशंपायन उवाच ।
कृतविद्ये कचे प्राप्ते हृष्टरूपा दिवौकसः ।
कचादधीत्य तां विद्यां कृतार्था भरतर्षभ ॥१॥
कृतविद्ये कचे प्राप्ते हृष्टरूपा दिवौकसः ।
कचादधीत्य तां विद्यां कृतार्था भरतर्षभ ॥१॥
1. vaiśaṁpāyana uvāca ,
kṛtavidye kace prāpte hṛṣṭarūpā divaukasaḥ ,
kacādadhītya tāṁ vidyāṁ kṛtārthā bharatarṣabha.
kṛtavidye kace prāpte hṛṣṭarūpā divaukasaḥ ,
kacādadhītya tāṁ vidyāṁ kṛtārthā bharatarṣabha.
1.
vaiśampāyana uvāca kṛtavidye kace prāpte hṛṣṭarūpā
divaukasaḥ kacāt adhītya tām vidyām kṛtārthā bharatarṣabha
divaukasaḥ kacāt adhītya tām vidyām kṛtārthā bharatarṣabha
1.
Vaiśampāyana said, "O best of the Bhāratas, when Kaca had completed his studies and returned, the celestial beings, filled with joy, felt their purpose accomplished after learning that knowledge from Kaca."
सर्व एव समागम्य शतक्रतुमथाब्रुवन् ।
कालस्ते विक्रमस्याद्य जहि शत्रून्पुरंदर ॥२॥
कालस्ते विक्रमस्याद्य जहि शत्रून्पुरंदर ॥२॥
2. sarva eva samāgamya śatakratumathābruvan ,
kālaste vikramasyādya jahi śatrūnpuraṁdara.
kālaste vikramasyādya jahi śatrūnpuraṁdara.
2.
sarva eva samāgamya śatakratum atha abruvan
kālaḥ te vikramasya adya jahi śatrūn purandara
kālaḥ te vikramasya adya jahi śatrūn purandara
2.
All of them, having assembled, then said to Śatakratu (Indra), "O Purandara, now is the time for your valor! Slay the enemies!"
एवमुक्तस्तु सहितैस्त्रिदशैर्मघवांस्तदा ।
तथेत्युक्त्वोपचक्राम सोऽपश्यत वने स्त्रियः ॥३॥
तथेत्युक्त्वोपचक्राम सोऽपश्यत वने स्त्रियः ॥३॥
3. evamuktastu sahitaistridaśairmaghavāṁstadā ,
tathetyuktvopacakrāma so'paśyata vane striyaḥ.
tathetyuktvopacakrāma so'paśyata vane striyaḥ.
3.
evam uktaḥ tu sahitaiḥ tridaśaiḥ maghavān tadā
tathā iti uktvā upacakrāma saḥ apaśyat vane striyaḥ
tathā iti uktvā upacakrāma saḥ apaśyat vane striyaḥ
3.
Thus addressed by the accompanying gods, Maghavan (Indra) then said, "So be it," and set forth. He saw women in the forest.
क्रीडन्तीनां तु कन्यानां वने चैत्ररथोपमे ।
वायुभूतः स वस्त्राणि सर्वाण्येव व्यमिश्रयत् ॥४॥
वायुभूतः स वस्त्राणि सर्वाण्येव व्यमिश्रयत् ॥४॥
4. krīḍantīnāṁ tu kanyānāṁ vane caitrarathopame ,
vāyubhūtaḥ sa vastrāṇi sarvāṇyeva vyamiśrayat.
vāyubhūtaḥ sa vastrāṇi sarvāṇyeva vyamiśrayat.
4.
krīḍantīnām tu kanyānām vane caitrarathopame
vāyubhūtaḥ saḥ vastrāṇi sarvāṇi eva vyamiśrayat
vāyubhūtaḥ saḥ vastrāṇi sarvāṇi eva vyamiśrayat
4.
In a forest similar to Caitraratha, while girls were playing, he transformed into wind and mixed up all their garments.
ततो जलात्समुत्तीर्य कन्यास्ताः सहितास्तदा ।
वस्त्राणि जगृहुस्तानि यथासन्नान्यनेकशः ॥५॥
वस्त्राणि जगृहुस्तानि यथासन्नान्यनेकशः ॥५॥
5. tato jalātsamuttīrya kanyāstāḥ sahitāstadā ,
vastrāṇi jagṛhustāni yathāsannānyanekaśaḥ.
vastrāṇi jagṛhustāni yathāsannānyanekaśaḥ.
5.
tataḥ jalāt samuttīrya kanyāḥ tāḥ sahitāḥ tadā
vastrāṇi jagṛhuḥ tāni yathāsannāni anekaśaḥ
vastrāṇi jagṛhuḥ tāni yathāsannāni anekaśaḥ
5.
Then, those girls, having emerged from the water, gathered together and took their garments, many of them picking up whatever was nearby.
तत्र वासो देवयान्याः शर्मिष्ठा जगृहे तदा ।
व्यतिमिश्रमजानन्ती दुहिता वृषपर्वणः ॥६॥
व्यतिमिश्रमजानन्ती दुहिता वृषपर्वणः ॥६॥
6. tatra vāso devayānyāḥ śarmiṣṭhā jagṛhe tadā ,
vyatimiśramajānantī duhitā vṛṣaparvaṇaḥ.
vyatimiśramajānantī duhitā vṛṣaparvaṇaḥ.
6.
tatra vāsaḥ devayānyāḥ śarmiṣṭhā jagṛhe tadā
vyatimiśram ajānantī duhitā vṛṣaparvaṇaḥ
vyatimiśram ajānantī duhitā vṛṣaparvaṇaḥ
6.
There, Sharmishtha then took Devayani's garment, unaware of the mix-up. She was the daughter of Vrishaparvan.
ततस्तयोर्मिथस्तत्र विरोधः समजायत ।
देवयान्याश्च राजेन्द्र शर्मिष्ठायाश्च तत्कृते ॥७॥
देवयान्याश्च राजेन्द्र शर्मिष्ठायाश्च तत्कृते ॥७॥
7. tatastayormithastatra virodhaḥ samajāyata ,
devayānyāśca rājendra śarmiṣṭhāyāśca tatkṛte.
devayānyāśca rājendra śarmiṣṭhāyāśca tatkṛte.
7.
tatas tayoḥ mithas tatra virodhaḥ samajāyata
devayānyāḥ ca rājendra śarmiṣṭhāyāḥ ca tatkṛte
devayānyāḥ ca rājendra śarmiṣṭhāyāḥ ca tatkṛte
7.
Consequently, a mutual conflict arose there between them, O King, specifically between Devayani and Sharmishtha, on account of that incident.
देवयान्युवाच ।
कस्माद्गृह्णासि मे वस्त्रं शिष्या भूत्वा ममासुरि ।
समुदाचारहीनाया न ते श्रेयो भविष्यति ॥८॥
कस्माद्गृह्णासि मे वस्त्रं शिष्या भूत्वा ममासुरि ।
समुदाचारहीनाया न ते श्रेयो भविष्यति ॥८॥
8. devayānyuvāca ,
kasmādgṛhṇāsi me vastraṁ śiṣyā bhūtvā mamāsuri ,
samudācārahīnāyā na te śreyo bhaviṣyati.
kasmādgṛhṇāsi me vastraṁ śiṣyā bhūtvā mamāsuri ,
samudācārahīnāyā na te śreyo bhaviṣyati.
8.
devayānī uvāca kasmāt gṛhṇāsi me vastram śiṣyā bhūtvā
mama asuri samudācārahīnāyāḥ na te śreyaḥ bhaviṣyati
mama asuri samudācārahīnāyāḥ na te śreyaḥ bhaviṣyati
8.
Devayani said: "Why do you take my garment, you demoness, when you are supposed to be my disciple? For one so devoid of good conduct, there will be no good fortune for you."
शर्मिष्ठोवाच ।
आसीनं च शयानं च पिता ते पितरं मम ।
स्तौति वन्दति चाभीक्ष्णं नीचैः स्थित्वा विनीतवत् ॥९॥
आसीनं च शयानं च पिता ते पितरं मम ।
स्तौति वन्दति चाभीक्ष्णं नीचैः स्थित्वा विनीतवत् ॥९॥
9. śarmiṣṭhovāca ,
āsīnaṁ ca śayānaṁ ca pitā te pitaraṁ mama ,
stauti vandati cābhīkṣṇaṁ nīcaiḥ sthitvā vinītavat.
āsīnaṁ ca śayānaṁ ca pitā te pitaraṁ mama ,
stauti vandati cābhīkṣṇaṁ nīcaiḥ sthitvā vinītavat.
9.
śarmiṣṭhā uvāca āsīnam ca śayānam ca pitā te pitaram mama
stauti vandati ca abhīkṣṇam nīcaiḥ sthitvā vinītavat
stauti vandati ca abhīkṣṇam nīcaiḥ sthitvā vinītavat
9.
Sharmishtha said: "Your father, whether sitting or lying down, always praises and bows to my father, standing humbly and respectfully."
याचतस्त्वं हि दुहिता स्तुवतः प्रतिगृह्णतः ।
सुताहं स्तूयमानस्य ददतोऽप्रतिगृह्णतः ॥१०॥
सुताहं स्तूयमानस्य ददतोऽप्रतिगृह्णतः ॥१०॥
10. yācatastvaṁ hi duhitā stuvataḥ pratigṛhṇataḥ ,
sutāhaṁ stūyamānasya dadato'pratigṛhṇataḥ.
sutāhaṁ stūyamānasya dadato'pratigṛhṇataḥ.
10.
yācataḥ tvam hi duhitā stuvataḥ pratigṛhṇataḥ
sutā aham stūyamānasya dadataḥ apratigṛhṇataḥ
sutā aham stūyamānasya dadataḥ apratigṛhṇataḥ
10.
Indeed, you are the daughter of one who begs, praises, and receives. I, however, am the daughter of one who is praised, gives, and does not receive.
अनायुधा सायुधाया रिक्ता क्षुभ्यसि भिक्षुकि ।
लप्स्यसे प्रतियोद्धारं न हि त्वां गणयाम्यहम् ॥११॥
लप्स्यसे प्रतियोद्धारं न हि त्वां गणयाम्यहम् ॥११॥
11. anāyudhā sāyudhāyā riktā kṣubhyasi bhikṣuki ,
lapsyase pratiyoddhāraṁ na hi tvāṁ gaṇayāmyaham.
lapsyase pratiyoddhāraṁ na hi tvāṁ gaṇayāmyaham.
11.
anāyudhā sāyudhāyāḥ riktā kṣubhyasi bhikṣuki
lapsyase pratiyoddhāram na hi tvām gaṇayāmi aham
lapsyase pratiyoddhāram na hi tvām gaṇayāmi aham
11.
O beggar woman, unarmed and empty-handed, you become agitated against an armed person. You will find an adversary, but I do not consider you (worth counting).
वैशंपायन उवाच ।
समुच्छ्रयं देवयानीं गतां सक्तां च वाससि ।
शर्मिष्ठा प्राक्षिपत्कूपे ततः स्वपुरमाव्रजत् ॥१२॥
समुच्छ्रयं देवयानीं गतां सक्तां च वाससि ।
शर्मिष्ठा प्राक्षिपत्कूपे ततः स्वपुरमाव्रजत् ॥१२॥
12. vaiśaṁpāyana uvāca ,
samucchrayaṁ devayānīṁ gatāṁ saktāṁ ca vāsasi ,
śarmiṣṭhā prākṣipatkūpe tataḥ svapuramāvrajat.
samucchrayaṁ devayānīṁ gatāṁ saktāṁ ca vāsasi ,
śarmiṣṭhā prākṣipatkūpe tataḥ svapuramāvrajat.
12.
vaiśampāyanaḥ uvāca samucchrayam devayānīm gatām saktām
ca vāsasi śarmiṣṭhā prākṣipat kūpe tataḥ svapuram āvrajat
ca vāsasi śarmiṣṭhā prākṣipat kūpe tataḥ svapuram āvrajat
12.
Vaiśampāyana said: Sharmishtha threw Devayani, who had attained a high position and was entangled in her garment, into a well, and then returned to her own city.
हतेयमिति विज्ञाय शर्मिष्ठा पापनिश्चया ।
अनवेक्ष्य ययौ वेश्म क्रोधवेगपरायणा ॥१३॥
अनवेक्ष्य ययौ वेश्म क्रोधवेगपरायणा ॥१३॥
13. hateyamiti vijñāya śarmiṣṭhā pāpaniścayā ,
anavekṣya yayau veśma krodhavegaparāyaṇā.
anavekṣya yayau veśma krodhavegaparāyaṇā.
13.
hatā iyam iti vijñāya śarmiṣṭhā pāpaniścayā
anavekṣya yayau veśman krodhavegaparāyaṇā
anavekṣya yayau veśman krodhavegaparāyaṇā
13.
Having resolved upon evil, Sharmishtha concluded, 'She is killed,' and, overcome by a surge of anger, she departed for her home without looking back.
अथ तं देशमभ्यागाद्ययातिर्नहुषात्मजः ।
श्रान्तयुग्यः श्रान्तहयो मृगलिप्सुः पिपासितः ॥१४॥
श्रान्तयुग्यः श्रान्तहयो मृगलिप्सुः पिपासितः ॥१४॥
14. atha taṁ deśamabhyāgādyayātirnahuṣātmajaḥ ,
śrāntayugyaḥ śrāntahayo mṛgalipsuḥ pipāsitaḥ.
śrāntayugyaḥ śrāntahayo mṛgalipsuḥ pipāsitaḥ.
14.
atha tam deśam abhyāgāt yayātiḥ nahuṣātmajaḥ
śrāntayugyaḥ śrāntahayaḥ mṛgalipsuḥ pipāsitaḥ
śrāntayugyaḥ śrāntahayaḥ mṛgalipsuḥ pipāsitaḥ
14.
Then Yayāti, son of Nahuṣa, approached that place. His yoked animals were weary, his horses were weary, and he was thirsty, seeking game.
स नाहुषः प्रेक्षमाण उदपानं गतोदकम् ।
ददर्श कन्यां तां तत्र दीप्तामग्निशिखामिव ॥१५॥
ददर्श कन्यां तां तत्र दीप्तामग्निशिखामिव ॥१५॥
15. sa nāhuṣaḥ prekṣamāṇa udapānaṁ gatodakam ,
dadarśa kanyāṁ tāṁ tatra dīptāmagniśikhāmiva.
dadarśa kanyāṁ tāṁ tatra dīptāmagniśikhāmiva.
15.
saḥ nāhuṣaḥ prekṣamāṇaḥ udapānam gatodakam
dadarśa kanyām tām tatra dīptām agniśikhām iva
dadarśa kanyām tām tatra dīptām agniśikhām iva
15.
That son of Nahuṣa, looking around, saw a well from which the water had gone. There, he beheld that maiden, shining like a flame of fire.
तामपृच्छत्स दृष्ट्वैव कन्याममरवर्णिनीम् ।
सान्त्वयित्वा नृपश्रेष्ठः साम्ना परमवल्गुना ॥१६॥
सान्त्वयित्वा नृपश्रेष्ठः साम्ना परमवल्गुना ॥१६॥
16. tāmapṛcchatsa dṛṣṭvaiva kanyāmamaravarṇinīm ,
sāntvayitvā nṛpaśreṣṭhaḥ sāmnā paramavalgunā.
sāntvayitvā nṛpaśreṣṭhaḥ sāmnā paramavalgunā.
16.
tām apṛcchat saḥ dṛṣṭvā eva kanyām amaravarṇinīm
sāntvayitvā nṛpaśreṣṭhaḥ sāmnā paramavalgunā
sāntvayitvā nṛpaśreṣṭhaḥ sāmnā paramavalgunā
16.
The best of kings, upon seeing that girl, who possessed the beauty of a celestial nymph, immediately consoled her with exceedingly gentle words and then questioned her.
का त्वं ताम्रनखी श्यामा सुमृष्टमणिकुण्डला ।
दीर्घं ध्यायसि चात्यर्थं कस्माच्छ्वसिषि चातुरा ॥१७॥
दीर्घं ध्यायसि चात्यर्थं कस्माच्छ्वसिषि चातुरा ॥१७॥
17. kā tvaṁ tāmranakhī śyāmā sumṛṣṭamaṇikuṇḍalā ,
dīrghaṁ dhyāyasi cātyarthaṁ kasmācchvasiṣi cāturā.
dīrghaṁ dhyāyasi cātyarthaṁ kasmācchvasiṣi cāturā.
17.
kā tvam tāmranakhī śyāmā sumṛṣṭamaṇikuṇḍalā dīrgham
dhyāyasi ca atyartham kasmāt śvasisi ca āturā
dhyāyasi ca atyartham kasmāt śvasisi ca āturā
17.
Who are you, with your copper-red nails, dark complexion, and brightly polished jewel earrings? Why do you ponder so deeply and sigh excessively, looking so distressed?
कथं च पतितास्यस्मिन्कूपे वीरुत्तृणावृते ।
दुहिता चैव कस्य त्वं वद सर्वं सुमध्यमे ॥१८॥
दुहिता चैव कस्य त्वं वद सर्वं सुमध्यमे ॥१८॥
18. kathaṁ ca patitāsyasminkūpe vīruttṛṇāvṛte ,
duhitā caiva kasya tvaṁ vada sarvaṁ sumadhyame.
duhitā caiva kasya tvaṁ vada sarvaṁ sumadhyame.
18.
katham ca patitā asi asmin kūpe vīruttṛṇāvṛte
duhitā ca eva kasya tvam vada sarvam sumadhyame
duhitā ca eva kasya tvam vada sarvam sumadhyame
18.
And how did you fall into this well, which is covered with creepers and grass? Whose daughter are you? O slender-waisted one, tell me everything!
देवयान्युवाच ।
योऽसौ देवैर्हतान्दैत्यानुत्थापयति विद्यया ।
तस्य शुक्रस्य कन्याहं स मां नूनं न बुध्यते ॥१९॥
योऽसौ देवैर्हतान्दैत्यानुत्थापयति विद्यया ।
तस्य शुक्रस्य कन्याहं स मां नूनं न बुध्यते ॥१९॥
19. devayānyuvāca ,
yo'sau devairhatāndaityānutthāpayati vidyayā ,
tasya śukrasya kanyāhaṁ sa māṁ nūnaṁ na budhyate.
yo'sau devairhatāndaityānutthāpayati vidyayā ,
tasya śukrasya kanyāhaṁ sa māṁ nūnaṁ na budhyate.
19.
devayānī uvāca yaḥ asau devaiḥ hatān daityān utthāpayati
vidyayā tasya śukrasya kanyā aham saḥ mām nūnam na budhyate
vidyayā tasya śukrasya kanyā aham saḥ mām nūnam na budhyate
19.
Devayani said: 'I am the daughter of that Shukra, who, by his knowledge, revives the asuras slain by the gods. Surely, he is not aware of my current state.'
एष मे दक्षिणो राजन्पाणिस्ताम्रनखाङ्गुलिः ।
समुद्धर गृहीत्वा मां कुलीनस्त्वं हि मे मतः ॥२०॥
समुद्धर गृहीत्वा मां कुलीनस्त्वं हि मे मतः ॥२०॥
20. eṣa me dakṣiṇo rājanpāṇistāmranakhāṅguliḥ ,
samuddhara gṛhītvā māṁ kulīnastvaṁ hi me mataḥ.
samuddhara gṛhītvā māṁ kulīnastvaṁ hi me mataḥ.
20.
eṣaḥ me dakṣiṇaḥ rājan pāṇiḥ tāmranakhāṅguliḥ
samuddhara gṛhītvā mām kulīnaḥ tvam hi me mataḥ
samuddhara gṛhītvā mām kulīnaḥ tvam hi me mataḥ
20.
O King, this is my right hand with its copper-red nails and fingers. Please grasp it and lift me out, for I consider you to be of noble lineage.
जानामि हि त्वां संशान्तं वीर्यवन्तं यशस्विनम् ।
तस्मान्मां पतितामस्मात्कूपादुद्धर्तुमर्हसि ॥२१॥
तस्मान्मां पतितामस्मात्कूपादुद्धर्तुमर्हसि ॥२१॥
21. jānāmi hi tvāṁ saṁśāntaṁ vīryavantaṁ yaśasvinam ,
tasmānmāṁ patitāmasmātkūpāduddhartumarhasi.
tasmānmāṁ patitāmasmātkūpāduddhartumarhasi.
21.
jānāmi hi tvām saṃśāntam vīryavantam yaśasvinam
tasmāt mām patitām asmāt kūpāt uddhartum arhasi
tasmāt mām patitām asmāt kūpāt uddhartum arhasi
21.
I indeed know you to be tranquil, mighty, and glorious. Therefore, you should rescue me, who has fallen into this well.
वैशंपायन उवाच ।
तामथ ब्राह्मणीं स्त्रीं च विज्ञाय नहुषात्मजः ।
गृहीत्वा दक्षिणे पाणावुज्जहार ततोऽवटात् ॥२२॥
तामथ ब्राह्मणीं स्त्रीं च विज्ञाय नहुषात्मजः ।
गृहीत्वा दक्षिणे पाणावुज्जहार ततोऽवटात् ॥२२॥
22. vaiśaṁpāyana uvāca ,
tāmatha brāhmaṇīṁ strīṁ ca vijñāya nahuṣātmajaḥ ,
gṛhītvā dakṣiṇe pāṇāvujjahāra tato'vaṭāt.
tāmatha brāhmaṇīṁ strīṁ ca vijñāya nahuṣātmajaḥ ,
gṛhītvā dakṣiṇe pāṇāvujjahāra tato'vaṭāt.
22.
vaiśampāyanaḥ uvāca tām atha brāhmaṇīm strīm ca vijñāya
nahuṣātmajaḥ gṛhītvā dakṣiṇe pāṇau ujjahāra tataḥ avaṭāt
nahuṣātmajaḥ gṛhītvā dakṣiṇe pāṇau ujjahāra tataḥ avaṭāt
22.
Vaiśampāyana said: Then, recognizing her as a Brahmin woman, Nahuṣa's son (Yayāti) took her right hand and lifted her out of that well.
उद्धृत्य चैनां तरसा तस्मात्कूपान्नराधिपः ।
आमन्त्रयित्वा सुश्रोणीं ययातिः स्वपुरं ययौ ॥२३॥
आमन्त्रयित्वा सुश्रोणीं ययातिः स्वपुरं ययौ ॥२३॥
23. uddhṛtya caināṁ tarasā tasmātkūpānnarādhipaḥ ,
āmantrayitvā suśroṇīṁ yayātiḥ svapuraṁ yayau.
āmantrayitvā suśroṇīṁ yayātiḥ svapuraṁ yayau.
23.
uddhṛtya ca enām tarasā tasmāt kūpāt narādhipaḥ
āmantrayitvā suśroṇīm yayātiḥ svapuram yayau
āmantrayitvā suśroṇīm yayātiḥ svapuram yayau
23.
And after quickly pulling her out of that well, King Yayāti, having addressed the beautiful lady, went to his own city.
देवयान्युवाच ।
त्वरितं घूर्णिके गच्छ सर्वमाचक्ष्व मे पितुः ।
नेदानीं हि प्रवक्ष्यामि नगरं वृषपर्वणः ॥२४॥
त्वरितं घूर्णिके गच्छ सर्वमाचक्ष्व मे पितुः ।
नेदानीं हि प्रवक्ष्यामि नगरं वृषपर्वणः ॥२४॥
24. devayānyuvāca ,
tvaritaṁ ghūrṇike gaccha sarvamācakṣva me pituḥ ,
nedānīṁ hi pravakṣyāmi nagaraṁ vṛṣaparvaṇaḥ.
tvaritaṁ ghūrṇike gaccha sarvamācakṣva me pituḥ ,
nedānīṁ hi pravakṣyāmi nagaraṁ vṛṣaparvaṇaḥ.
24.
devayānī uvāca tvaritam ghūrṇike gaccha sarvam ācakṣva
me pituḥ na idānīm hi pravakṣyāmi nagaram vṛṣaparvaṇaḥ
me pituḥ na idānīm hi pravakṣyāmi nagaram vṛṣaparvaṇaḥ
24.
Devayānī said: 'Ghūrṇikā, go quickly and tell my father everything. For I will certainly not enter Vṛṣaparvan's city now.'
वैशंपायन उवाच ।
सा तु वै त्वरितं गत्वा घूर्णिकासुरमन्दिरम् ।
दृष्ट्वा काव्यमुवाचेदं संभ्रमाविष्टचेतना ॥२५॥
सा तु वै त्वरितं गत्वा घूर्णिकासुरमन्दिरम् ।
दृष्ट्वा काव्यमुवाचेदं संभ्रमाविष्टचेतना ॥२५॥
25. vaiśaṁpāyana uvāca ,
sā tu vai tvaritaṁ gatvā ghūrṇikāsuramandiram ,
dṛṣṭvā kāvyamuvācedaṁ saṁbhramāviṣṭacetanā.
sā tu vai tvaritaṁ gatvā ghūrṇikāsuramandiram ,
dṛṣṭvā kāvyamuvācedaṁ saṁbhramāviṣṭacetanā.
25.
vaiśampāyanaḥ uvāca sā tu vai tvaritam gatvā ghūrṇikā
asuramandiram dṛṣṭvā kāvyam uvāca idam saṃbhramāviṣṭacetanā
asuramandiram dṛṣṭvā kāvyam uvāca idam saṃbhramāviṣṭacetanā
25.
Vaiśampāyana said: But Ghūrṇikā, her mind filled with agitation, quickly went to the Asura's palace and, having seen Kāvya (Śukra), spoke this.
आचक्षे ते महाप्राज्ञ देवयानी वने हता ।
शर्मिष्ठया महाभाग दुहित्रा वृषपर्वणः ॥२६॥
शर्मिष्ठया महाभाग दुहित्रा वृषपर्वणः ॥२६॥
26. ācakṣe te mahāprājña devayānī vane hatā ,
śarmiṣṭhayā mahābhāga duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ.
śarmiṣṭhayā mahābhāga duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ.
26.
ācakṣe te mahāprājña devayānī vane hatā
śarmiṣṭhayā mahābhāga duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ
śarmiṣṭhayā mahābhāga duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ
26.
O greatly wise one, I tell you that Devayani was assaulted in the forest by Sharmishtha, the daughter of Vrishaparvan, O greatly fortunate one.
श्रुत्वा दुहितरं काव्यस्तत्र शर्मिष्ठया हताम् ।
त्वरया निर्ययौ दुःखान्मार्गमाणः सुतां वने ॥२७॥
त्वरया निर्ययौ दुःखान्मार्गमाणः सुतां वने ॥२७॥
27. śrutvā duhitaraṁ kāvyastatra śarmiṣṭhayā hatām ,
tvarayā niryayau duḥkhānmārgamāṇaḥ sutāṁ vane.
tvarayā niryayau duḥkhānmārgamāṇaḥ sutāṁ vane.
27.
śrutvā duhitaram kāvyaḥ tatra śarmiṣṭhayā hatām
tvarayā niryayau duḥkhāt mārgamāṇaḥ sutām vane
tvarayā niryayau duḥkhāt mārgamāṇaḥ sutām vane
27.
Having heard that his daughter had been assaulted there by Sharmishtha, Kavya (Shukra), distressed, quickly departed, searching for his daughter in the forest.
दृष्ट्वा दुहितरं काव्यो देवयानीं ततो वने ।
बाहुभ्यां संपरिष्वज्य दुःखितो वाक्यमब्रवीत् ॥२८॥
बाहुभ्यां संपरिष्वज्य दुःखितो वाक्यमब्रवीत् ॥२८॥
28. dṛṣṭvā duhitaraṁ kāvyo devayānīṁ tato vane ,
bāhubhyāṁ saṁpariṣvajya duḥkhito vākyamabravīt.
bāhubhyāṁ saṁpariṣvajya duḥkhito vākyamabravīt.
28.
dṛṣṭvā duhitaram kāvyaḥ devayānīm tataḥ vane
bāhubhyām saṃpariṣvajya duḥkhitaḥ vākyam abravīt
bāhubhyām saṃpariṣvajya duḥkhitaḥ vākyam abravīt
28.
Having then seen his daughter Devayani in the forest, Kavya, distressed, embraced her with both arms and spoke these words.
आत्मदोषैर्नियच्छन्ति सर्वे दुःखसुखे जनाः ।
मन्ये दुश्चरितं तेऽस्ति यस्येयं निष्कृतिः कृता ॥२९॥
मन्ये दुश्चरितं तेऽस्ति यस्येयं निष्कृतिः कृता ॥२९॥
29. ātmadoṣairniyacchanti sarve duḥkhasukhe janāḥ ,
manye duścaritaṁ te'sti yasyeyaṁ niṣkṛtiḥ kṛtā.
manye duścaritaṁ te'sti yasyeyaṁ niṣkṛtiḥ kṛtā.
29.
ātma-doṣaiḥ niyacchanti sarve duḥkha-sukhe janāḥ
manye duścaritam te asti yasya iyam niṣkṛtiḥ kṛtā
manye duścaritam te asti yasya iyam niṣkṛtiḥ kṛtā
29.
All people themselves bring about their joy and sorrow through their own faults. I believe that you must have committed some misconduct, for which this is the retribution.
देवयान्युवाच ।
निष्कृतिर्मेऽस्तु वा मास्तु शृणुष्वावहितो मम ।
शर्मिष्ठया यदुक्तास्मि दुहित्रा वृषपर्वणः ।
सत्यं किलैतत्सा प्राह दैत्यानामसि गायनः ॥३०॥
निष्कृतिर्मेऽस्तु वा मास्तु शृणुष्वावहितो मम ।
शर्मिष्ठया यदुक्तास्मि दुहित्रा वृषपर्वणः ।
सत्यं किलैतत्सा प्राह दैत्यानामसि गायनः ॥३०॥
30. devayānyuvāca ,
niṣkṛtirme'stu vā māstu śṛṇuṣvāvahito mama ,
śarmiṣṭhayā yaduktāsmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ ,
satyaṁ kilaitatsā prāha daityānāmasi gāyanaḥ.
niṣkṛtirme'stu vā māstu śṛṇuṣvāvahito mama ,
śarmiṣṭhayā yaduktāsmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ ,
satyaṁ kilaitatsā prāha daityānāmasi gāyanaḥ.
30.
devayānī uvāca niṣkṛtiḥ me astu vā mā
astu śṛṇuṣva avahitaḥ mama śarmiṣṭhayā
yat uktā asmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ satyam
kila etad sā prāha daityānām asi gāyanaḥ
astu śṛṇuṣva avahitaḥ mama śarmiṣṭhayā
yat uktā asmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ satyam
kila etad sā prāha daityānām asi gāyanaḥ
30.
Devayani said: 'Let there be retribution for me or not, but listen to me attentively about what Sharmishtha, the daughter of Vrishaparvan, said to me. She truly declared this: "You are merely the preceptor (singer/praise-singer) of the Daityas!"'
एवं हि मे कथयति शर्मिष्ठा वार्षपर्वणी ।
वचनं तीक्ष्णपरुषं क्रोधरक्तेक्षणा भृशम् ॥३१॥
वचनं तीक्ष्णपरुषं क्रोधरक्तेक्षणा भृशम् ॥३१॥
31. evaṁ hi me kathayati śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī ,
vacanaṁ tīkṣṇaparuṣaṁ krodharaktekṣaṇā bhṛśam.
vacanaṁ tīkṣṇaparuṣaṁ krodharaktekṣaṇā bhṛśam.
31.
evam hi me kathayati śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī
vacanam tīkṣṇaparuṣam krodharaktekṣaṇā bhṛśam
vacanam tīkṣṇaparuṣam krodharaktekṣaṇā bhṛśam
31.
Indeed, Sharmishtha, the daughter of Vrishaparvan, spoke such exceedingly sharp and harsh words to me, her eyes greatly red with anger.
स्तुवतो दुहिता हि त्वं याचतः प्रतिगृह्णतः ।
सुताहं स्तूयमानस्य ददतोऽप्रतिगृह्णतः ॥३२॥
सुताहं स्तूयमानस्य ददतोऽप्रतिगृह्णतः ॥३२॥
32. stuvato duhitā hi tvaṁ yācataḥ pratigṛhṇataḥ ,
sutāhaṁ stūyamānasya dadato'pratigṛhṇataḥ.
sutāhaṁ stūyamānasya dadato'pratigṛhṇataḥ.
32.
stuvataḥ duhitā hi tvam yācataḥ pratigṛhṇataḥ
sutā aham stūyamānasya dadataḥ apratigṛhṇataḥ
sutā aham stūyamānasya dadataḥ apratigṛhṇataḥ
32.
Indeed, you are the daughter of one who praises, begs, and accepts gifts. I am the daughter of one who is praised, gives, and does not accept gifts.
इति मामाह शर्मिष्ठा दुहिता वृषपर्वणः ।
क्रोधसंरक्तनयना दर्पपूर्णा पुनः पुनः ॥३३॥
क्रोधसंरक्तनयना दर्पपूर्णा पुनः पुनः ॥३३॥
33. iti māmāha śarmiṣṭhā duhitā vṛṣaparvaṇaḥ ,
krodhasaṁraktanayanā darpapūrṇā punaḥ punaḥ.
krodhasaṁraktanayanā darpapūrṇā punaḥ punaḥ.
33.
iti mā āha śarmiṣṭhā duhitā vṛṣaparvaṇaḥ
krodhasaṃraktanayanā darpapūrṇā punaḥ punaḥ
krodhasaṃraktanayanā darpapūrṇā punaḥ punaḥ
33.
Thus, Sharmishtha, the daughter of Vrishaparvan, said to me again and again, her eyes completely red with anger and filled with pride.
यद्यहं स्तुवतस्तात दुहिता प्रतिगृह्णतः ।
प्रसादयिष्ये शर्मिष्ठामित्युक्ता हि सखी मया ॥३४॥
प्रसादयिष्ये शर्मिष्ठामित्युक्ता हि सखी मया ॥३४॥
34. yadyahaṁ stuvatastāta duhitā pratigṛhṇataḥ ,
prasādayiṣye śarmiṣṭhāmityuktā hi sakhī mayā.
prasādayiṣye śarmiṣṭhāmityuktā hi sakhī mayā.
34.
yat yadi aham stuvataḥ tāta duhitā pratigṛhṇataḥ
prasādayiṣye śarmiṣṭhām iti uktā hi sakhī mayā
prasādayiṣye śarmiṣṭhām iti uktā hi sakhī mayā
34.
O father, I said to my friend (Sharmishtha): 'If I am indeed the daughter of one who praises and accepts gifts, then I will appease Sharmishtha.' Indeed, these words were spoken by me.
शुक्र उवाच ।
स्तुवतो दुहिता न त्वं भद्रे न प्रतिगृह्णतः ।
अस्तोतुः स्तूयमानस्य दुहिता देवयान्यसि ॥३५॥
स्तुवतो दुहिता न त्वं भद्रे न प्रतिगृह्णतः ।
अस्तोतुः स्तूयमानस्य दुहिता देवयान्यसि ॥३५॥
35. śukra uvāca ,
stuvato duhitā na tvaṁ bhadre na pratigṛhṇataḥ ,
astotuḥ stūyamānasya duhitā devayānyasi.
stuvato duhitā na tvaṁ bhadre na pratigṛhṇataḥ ,
astotuḥ stūyamānasya duhitā devayānyasi.
35.
śukra uvāca stuvataḥ duhitā na tvam bhadre na
pratigṛhṇataḥ astotuḥ stūyamānasya duhitā devayānī asi
pratigṛhṇataḥ astotuḥ stūyamānasya duhitā devayānī asi
35.
Shukra said: "O good lady, you are not the daughter of one who praises or accepts gifts. You are Devayani, the daughter of one who does not praise (others) but is praised."
वृषपर्वैव तद्वेद शक्रो राजा च नाहुषः ।
अचिन्त्यं ब्रह्म निर्द्वन्द्वमैश्वरं हि बलं मम ॥३६॥
अचिन्त्यं ब्रह्म निर्द्वन्द्वमैश्वरं हि बलं मम ॥३६॥
36. vṛṣaparvaiva tadveda śakro rājā ca nāhuṣaḥ ,
acintyaṁ brahma nirdvandvamaiśvaraṁ hi balaṁ mama.
acintyaṁ brahma nirdvandvamaiśvaraṁ hi balaṁ mama.
36.
vṛṣaparvā eva tat veda śakraḥ rājā ca nāhuṣaḥ
acintyam brahma nirdvandvam aiśvaram hi balam mama
acintyam brahma nirdvandvam aiśvaram hi balam mama
36.
Only Vrishaparva, King Nahusha, and Indra truly comprehend that my divine power is indeed inconceivable, Brahman, and free from duality.
Links to all chapters:
ādi parva (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73 (current chapter)
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
sabhā parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
vana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
virāṭa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
udyoga parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
bhīṣma parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
droṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
karṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
śalya parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
sauptika parva
strī parva
śānti parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
Chapter 300
Chapter 301
Chapter 302
Chapter 303
Chapter 304
Chapter 305
Chapter 306
Chapter 307
Chapter 308
Chapter 309
Chapter 310
Chapter 311
Chapter 312
Chapter 313
Chapter 314
Chapter 315
Chapter 316
Chapter 317
Chapter 318
Chapter 319
Chapter 320
Chapter 321
Chapter 322
Chapter 323
Chapter 324
Chapter 325
Chapter 326
Chapter 327
Chapter 328
Chapter 329
Chapter 330
Chapter 331
Chapter 332
Chapter 333
Chapter 334
Chapter 335
Chapter 336
Chapter 337
Chapter 338
Chapter 339
Chapter 340
Chapter 341
Chapter 342
Chapter 343
Chapter 344
Chapter 345
Chapter 346
Chapter 347
Chapter 348
Chapter 349
Chapter 350
Chapter 351
Chapter 352
Chapter 353
anuśāsana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
aśvamedhika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
āśramavāsika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47