महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-1, chapter-107
वैशंपायन उवाच ।
ततः पुत्रशतं जज्ञे गान्धार्यां जनमेजय ।
धृतराष्ट्रस्य वैश्यायामेकश्चापि शतात्परः ॥१॥
ततः पुत्रशतं जज्ञे गान्धार्यां जनमेजय ।
धृतराष्ट्रस्य वैश्यायामेकश्चापि शतात्परः ॥१॥
1. vaiśaṁpāyana uvāca ,
tataḥ putraśataṁ jajñe gāndhāryāṁ janamejaya ,
dhṛtarāṣṭrasya vaiśyāyāmekaścāpi śatātparaḥ.
tataḥ putraśataṁ jajñe gāndhāryāṁ janamejaya ,
dhṛtarāṣṭrasya vaiśyāyāmekaścāpi śatātparaḥ.
1.
vaiśaṃpāyana uvāca tataḥ putraśatam jajñe gāndhāryām
janamejaya dhṛtarāṣṭrasya vaiśyāyām ekaḥ ca api śatāt paraḥ
janamejaya dhṛtarāṣṭrasya vaiśyāyām ekaḥ ca api śatāt paraḥ
1.
Vaiśampāyana said: "Then, O Janamejaya, a hundred sons were born to Gāndhārī, and one more, beyond the hundred, was born to Dhṛtarāṣṭra from a Vaiśya woman."
पाण्डोः कुन्त्यां च माद्र्यां च पञ्च पुत्रा महारथाः ।
देवेभ्यः समपद्यन्त संतानाय कुलस्य वै ॥२॥
देवेभ्यः समपद्यन्त संतानाय कुलस्य वै ॥२॥
2. pāṇḍoḥ kuntyāṁ ca mādryāṁ ca pañca putrā mahārathāḥ ,
devebhyaḥ samapadyanta saṁtānāya kulasya vai.
devebhyaḥ samapadyanta saṁtānāya kulasya vai.
2.
pāṇḍoḥ kuntyām ca mādryām ca pañca putrāḥ mahārathāḥ
devebhyaḥ samapadyanta saṃtānāya kulasya vai
devebhyaḥ samapadyanta saṃtānāya kulasya vai
2.
Indeed, five great warrior sons were born to Pāṇḍu, through Kuntī and Mādrī, originating from the gods, for the continuation of his lineage.
जनमेजय उवाच ।
कथं पुत्रशतं जज्ञे गान्धार्यां द्विजसत्तम ।
कियता चैव कालेन तेषामायुश्च किं परम् ॥३॥
कथं पुत्रशतं जज्ञे गान्धार्यां द्विजसत्तम ।
कियता चैव कालेन तेषामायुश्च किं परम् ॥३॥
3. janamejaya uvāca ,
kathaṁ putraśataṁ jajñe gāndhāryāṁ dvijasattama ,
kiyatā caiva kālena teṣāmāyuśca kiṁ param.
kathaṁ putraśataṁ jajñe gāndhāryāṁ dvijasattama ,
kiyatā caiva kālena teṣāmāyuśca kiṁ param.
3.
janamejaya uvāca katham putraśatam jajñe gāndhāryām
dvijasattama kiyatā ca eva kālena teṣām āyuḥ ca kim param
dvijasattama kiyatā ca eva kālena teṣām āyuḥ ca kim param
3.
Janamejaya said: "O best among the twice-born (dvija), how were a hundred sons born to Gāndhārī? And in how much time, and what was their maximum lifespan?"
कथं चैकः स वैश्यायां धृतराष्ट्रसुतोऽभवत् ।
कथं च सदृशीं भार्यां गान्धारीं धर्मचारिणीम् ।
आनुकूल्ये वर्तमानां धृतराष्ट्रोऽत्यवर्तत ॥४॥
कथं च सदृशीं भार्यां गान्धारीं धर्मचारिणीम् ।
आनुकूल्ये वर्तमानां धृतराष्ट्रोऽत्यवर्तत ॥४॥
4. kathaṁ caikaḥ sa vaiśyāyāṁ dhṛtarāṣṭrasuto'bhavat ,
kathaṁ ca sadṛśīṁ bhāryāṁ gāndhārīṁ dharmacāriṇīm ,
ānukūlye vartamānāṁ dhṛtarāṣṭro'tyavartata.
kathaṁ ca sadṛśīṁ bhāryāṁ gāndhārīṁ dharmacāriṇīm ,
ānukūlye vartamānāṁ dhṛtarāṣṭro'tyavartata.
4.
katham ca ekaḥ sa vaiśyāyām dhṛtarāṣṭrasutaḥ
abhavat katham ca sadṛśīm
bhāryām gāndhārīm dharmacāriṇīm ānukūlye
vartamānām dhṛtarāṣṭraḥ atyavartata
abhavat katham ca sadṛśīm
bhāryām gāndhārīm dharmacāriṇīm ānukūlye
vartamānām dhṛtarāṣṭraḥ atyavartata
4.
And how was that one son of Dhṛtarāṣṭra born from a Vaiśya woman? And how did Dhṛtarāṣṭra disregard his suitable wife Gāndhārī, who was always agreeable and observed her righteous conduct (dharma)?
कथं च शप्तस्य सतः पाण्डोस्तेन महात्मना ।
समुत्पन्ना दैवतेभ्यः पञ्च पुत्रा महारथाः ॥५॥
समुत्पन्ना दैवतेभ्यः पञ्च पुत्रा महारथाः ॥५॥
5. kathaṁ ca śaptasya sataḥ pāṇḍostena mahātmanā ,
samutpannā daivatebhyaḥ pañca putrā mahārathāḥ.
samutpannā daivatebhyaḥ pañca putrā mahārathāḥ.
5.
katham ca śaptasya sataḥ pāṇḍoḥ tena mahātmanā
samutpannāḥ daivatebhyaḥ pañca putrāḥ mahārathāḥ
samutpannāḥ daivatebhyaḥ pañca putrāḥ mahārathāḥ
5.
And how, after Pāṇḍu had been cursed by that great soul, did five great warrior sons come to be born to him from the deities?
एतद्विद्वन्यथावृत्तं विस्तरेण तपोधन ।
कथयस्व न मे तृप्तिः कथ्यमानेषु बन्धुषु ॥६॥
कथयस्व न मे तृप्तिः कथ्यमानेषु बन्धुषु ॥६॥
6. etadvidvanyathāvṛttaṁ vistareṇa tapodhana ,
kathayasva na me tṛptiḥ kathyamāneṣu bandhuṣu.
kathayasva na me tṛptiḥ kathyamāneṣu bandhuṣu.
6.
etat vidvan yathāvṛttam vistareṇa tapodhana
kathayasva na me tṛptiḥ kathyāmāneṣu bandhuṣu
kathayasva na me tṛptiḥ kathyāmāneṣu bandhuṣu
6.
O learned one, O ascetic, narrate all these events in detail, exactly as they occurred. My desire to hear about these relatives is never satisfied.
वैशंपायन उवाच ।
क्षुच्छ्रमाभिपरिग्लानं द्वैपायनमुपस्थितम् ।
तोषयामास गान्धारी व्यासस्तस्यै वरं ददौ ॥७॥
क्षुच्छ्रमाभिपरिग्लानं द्वैपायनमुपस्थितम् ।
तोषयामास गान्धारी व्यासस्तस्यै वरं ददौ ॥७॥
7. vaiśaṁpāyana uvāca ,
kṣucchramābhipariglānaṁ dvaipāyanamupasthitam ,
toṣayāmāsa gāndhārī vyāsastasyai varaṁ dadau.
kṣucchramābhipariglānaṁ dvaipāyanamupasthitam ,
toṣayāmāsa gāndhārī vyāsastasyai varaṁ dadau.
7.
vaiśaṃpāyanaḥ uvāca kṣudhśramābhipariglānam dvaipāyanam
upasthitam toṣayāmāsa gāndhārī vyāsaḥ tasyai varam dadau
upasthitam toṣayāmāsa gāndhārī vyāsaḥ tasyai varam dadau
7.
Vaiśampāyana said: Gandhari satisfied Dvaipāyana, who had approached completely exhausted by hunger and fatigue. Vyasa gave her a boon.
सा वव्रे सदृशं भर्तुः पुत्राणां शतमात्मनः ।
ततः कालेन सा गर्भं धृतराष्ट्रादथाग्रहीत् ॥८॥
ततः कालेन सा गर्भं धृतराष्ट्रादथाग्रहीत् ॥८॥
8. sā vavre sadṛśaṁ bhartuḥ putrāṇāṁ śatamātmanaḥ ,
tataḥ kālena sā garbhaṁ dhṛtarāṣṭrādathāgrahīt.
tataḥ kālena sā garbhaṁ dhṛtarāṣṭrādathāgrahīt.
8.
sā vavre sadṛśam bhartuḥ putrāṇām śatam ātmanaḥ
tataḥ kālena sā garbham dhṛtarāṣṭrāt atha agrahīt
tataḥ kālena sā garbham dhṛtarāṣṭrāt atha agrahīt
8.
She asked for a hundred sons, fitting for her husband and for herself (ātman). Then, in due course, she conceived a child (garbham) from Dhritarashtra.
संवत्सरद्वयं तं तु गान्धारी गर्भमाहितम् ।
अप्रजा धारयामास ततस्तां दुःखमाविशत् ॥९॥
अप्रजा धारयामास ततस्तां दुःखमाविशत् ॥९॥
9. saṁvatsaradvayaṁ taṁ tu gāndhārī garbhamāhitam ,
aprajā dhārayāmāsa tatastāṁ duḥkhamāviśat.
aprajā dhārayāmāsa tatastāṁ duḥkhamāviśat.
9.
saṃvatsaradvayam tam tu gāndhārī garbham āhitam
aprajā dhārayāmāsa tataḥ tām duḥkham āviśat
aprajā dhārayāmāsa tataḥ tām duḥkham āviśat
9.
Gandhari, childless (aprajā), carried that conceived (āhitam) pregnancy (garbham) for two years. Then, sorrow entered her.
श्रुत्वा कुन्तीसुतं जातं बालार्कसमतेजसम् ।
उदरस्यात्मनः स्थैर्यमुपलभ्यान्वचिन्तयत् ॥१०॥
उदरस्यात्मनः स्थैर्यमुपलभ्यान्वचिन्तयत् ॥१०॥
10. śrutvā kuntīsutaṁ jātaṁ bālārkasamatejasam ,
udarasyātmanaḥ sthairyamupalabhyānvacintayat.
udarasyātmanaḥ sthairyamupalabhyānvacintayat.
10.
śrutvā kuntīsutaṃ jātaṃ bālārkasamatejasaṃ
udarasya ātmanaḥ sthairyam upalabhya anvacintayat
udarasya ātmanaḥ sthairyam upalabhya anvacintayat
10.
Upon hearing that Kunti's son was born, possessing a radiance equal to the rising sun, and having felt the stability of her own womb, she (Gandhari) began to ponder.
अज्ञातं धृतराष्ट्रस्य यत्नेन महता ततः ।
सोदरं पातयामास गान्धारी दुःखमूर्च्छिता ॥११॥
सोदरं पातयामास गान्धारी दुःखमूर्च्छिता ॥११॥
11. ajñātaṁ dhṛtarāṣṭrasya yatnena mahatā tataḥ ,
sodaraṁ pātayāmāsa gāndhārī duḥkhamūrcchitā.
sodaraṁ pātayāmāsa gāndhārī duḥkhamūrcchitā.
11.
ajñātaṃ dhṛtarāṣṭrasya yatnena mahatā tataḥ
sodaraṃ pātayāmāsa gāndhārī duḥkhamūrcchitā
sodaraṃ pātayāmāsa gāndhārī duḥkhamūrcchitā
11.
Then, overwhelmed by grief (duḥkha) and making a great effort, Gandhari expelled the fetus, unknown to Dhritarashtra.
ततो जज्ञे मांसपेशी लोहाष्ठीलेव संहता ।
द्विवर्षसंभृतां कुक्षौ तामुत्स्रष्टुं प्रचक्रमे ॥१२॥
द्विवर्षसंभृतां कुक्षौ तामुत्स्रष्टुं प्रचक्रमे ॥१२॥
12. tato jajñe māṁsapeśī lohāṣṭhīleva saṁhatā ,
dvivarṣasaṁbhṛtāṁ kukṣau tāmutsraṣṭuṁ pracakrame.
dvivarṣasaṁbhṛtāṁ kukṣau tāmutsraṣṭuṁ pracakrame.
12.
tataḥ jajñe māṃsapeśī lohāṣṭhīlā iva saṃhatā
dvivarṣasaṃbhṛtāṃ kukṣau tāṃ utsraṣṭuṃ pracakrame
dvivarṣasaṃbhṛtāṃ kukṣau tāṃ utsraṣṭuṃ pracakrame
12.
Then, a compact lump of flesh, like a mass of iron, was produced. She (Gandhari) then began to cast out that (lump) which had been carried in her womb for two years.
अथ द्वैपायनो ज्ञात्वा त्वरितः समुपागमत् ।
तां स मांसमयीं पेशीं ददर्श जपतां वरः ॥१३॥
तां स मांसमयीं पेशीं ददर्श जपतां वरः ॥१३॥
13. atha dvaipāyano jñātvā tvaritaḥ samupāgamat ,
tāṁ sa māṁsamayīṁ peśīṁ dadarśa japatāṁ varaḥ.
tāṁ sa māṁsamayīṁ peśīṁ dadarśa japatāṁ varaḥ.
13.
atha dvaipāyanaḥ jñātvā tvaritaḥ samupāgamat
tām sa māṃsamayīm peśīm dadarśa japatām varaḥ
tām sa māṃsamayīm peśīm dadarśa japatām varaḥ
13.
Then, Dvaipāyana (Vyasa), having come to know [the situation], quickly arrived. He, the foremost among those who practice spiritual recitation, saw that lump of flesh.
ततोऽब्रवीत्सौबलेयीं किमिदं ते चिकीर्षितम् ।
सा चात्मनो मतं सत्यं शशंस परमर्षये ॥१४॥
सा चात्मनो मतं सत्यं शशंस परमर्षये ॥१४॥
14. tato'bravītsaubaleyīṁ kimidaṁ te cikīrṣitam ,
sā cātmano mataṁ satyaṁ śaśaṁsa paramarṣaye.
sā cātmano mataṁ satyaṁ śaśaṁsa paramarṣaye.
14.
tataḥ abravīt saubaleyīm kim idam te cikīrṣitam
sā ca ātmanaḥ matam satyam śaśaṃsa paramarṣaye
sā ca ātmanaḥ matam satyam śaśaṃsa paramarṣaye
14.
Then, he (Vyasa) addressed the daughter of Subala (Gandhari), asking, 'What is this that you intended to do?' And she truthfully reported her own view (ātman) to the great sage.
ज्येष्ठं कुन्तीसुतं जातं श्रुत्वा रविसमप्रभम् ।
दुःखेन परमेणेदमुदरं पातितं मया ॥१५॥
दुःखेन परमेणेदमुदरं पातितं मया ॥१५॥
15. jyeṣṭhaṁ kuntīsutaṁ jātaṁ śrutvā ravisamaprabham ,
duḥkhena parameṇedamudaraṁ pātitaṁ mayā.
duḥkhena parameṇedamudaraṁ pātitaṁ mayā.
15.
jyeṣṭham kuntīsutam jātam śrutvā ravisamaprabham
duḥkhena parameṇa idam udaram pātitam mayā
duḥkhena parameṇa idam udaram pātitam mayā
15.
Having heard that Kunti's eldest son was born, shining with the splendor of the sun, I, driven by immense sorrow, expelled this from my womb.
शतं च किल पुत्राणां वितीर्णं मे त्वया पुरा ।
इयं च मे मांसपेशी जाता पुत्रशताय वै ॥१६॥
इयं च मे मांसपेशी जाता पुत्रशताय वै ॥१६॥
16. śataṁ ca kila putrāṇāṁ vitīrṇaṁ me tvayā purā ,
iyaṁ ca me māṁsapeśī jātā putraśatāya vai.
iyaṁ ca me māṁsapeśī jātā putraśatāya vai.
16.
śatam ca kila putrāṇām vitīrṇam me tvayā purā
iyam ca me māṃsapeśī jātā putraśatāya vai
iyam ca me māṃsapeśī jātā putraśatāya vai
16.
And indeed, a hundred sons were granted to me by you before. Now, this mass of flesh (maṃsapeśī) has manifested for a hundred sons.
व्यास उवाच ।
एवमेतत्सौबलेयि नैतज्जात्वन्यथा भवेत् ।
वितथं नोक्तपूर्वं मे स्वैरेष्वपि कुतोऽन्यथा ॥१७॥
एवमेतत्सौबलेयि नैतज्जात्वन्यथा भवेत् ।
वितथं नोक्तपूर्वं मे स्वैरेष्वपि कुतोऽन्यथा ॥१७॥
17. vyāsa uvāca ,
evametatsaubaleyi naitajjātvanyathā bhavet ,
vitathaṁ noktapūrvaṁ me svaireṣvapi kuto'nyathā.
evametatsaubaleyi naitajjātvanyathā bhavet ,
vitathaṁ noktapūrvaṁ me svaireṣvapi kuto'nyathā.
17.
vyāsaḥ uvāca evam etat saubaleyi na etat jātu anyathā bhavet
vitatham na uktapūrvam me svaiḥ eṣu api kutaḥ anyathā
vitatham na uktapūrvam me svaiḥ eṣu api kutaḥ anyathā
17.
Vyasa said, 'This is indeed so, O daughter of Subala (Saubaleyī). This will never be otherwise. I have never spoken falsely before; how then could it be otherwise even in these (matters), by my own (words)?'
घृतपूर्णं कुण्डशतं क्षिप्रमेव विधीयताम् ।
शीताभिरद्भिरष्ठीलामिमां च परिषिञ्चत ॥१८॥
शीताभिरद्भिरष्ठीलामिमां च परिषिञ्चत ॥१८॥
18. ghṛtapūrṇaṁ kuṇḍaśataṁ kṣiprameva vidhīyatām ,
śītābhiradbhiraṣṭhīlāmimāṁ ca pariṣiñcata.
śītābhiradbhiraṣṭhīlāmimāṁ ca pariṣiñcata.
18.
ghṛtapūrṇam kuṇḍaśatam kṣipram eva vidhīyatām
śītābhiḥ adbhiḥ aṣṭhīlām imām ca pariṣiñcata
śītābhiḥ adbhiḥ aṣṭhīlām imām ca pariṣiñcata
18.
Let a hundred jars (kuṇḍa) filled with clarified butter (ghṛta) be quickly prepared. And sprinkle this lump (aṣṭhīlām) with cold water.
वैशंपायन उवाच ।
सा सिच्यमाना अष्ठीला अभवच्छतधा तदा ।
अङ्गुष्ठपर्वमात्राणां गर्भाणां पृथगेव तु ॥१९॥
सा सिच्यमाना अष्ठीला अभवच्छतधा तदा ।
अङ्गुष्ठपर्वमात्राणां गर्भाणां पृथगेव तु ॥१९॥
19. vaiśaṁpāyana uvāca ,
sā sicyamānā aṣṭhīlā abhavacchatadhā tadā ,
aṅguṣṭhaparvamātrāṇāṁ garbhāṇāṁ pṛthageva tu.
sā sicyamānā aṣṭhīlā abhavacchatadhā tadā ,
aṅguṣṭhaparvamātrāṇāṁ garbhāṇāṁ pṛthageva tu.
19.
vaiśaṃpāyana uvāca sā sicyamānā aṣṭhīlā abhavat śatadhā
tadā aṅguṣṭhaparvamātrāṇām garbhāṇām pṛthak eva tu
tadā aṅguṣṭhaparvamātrāṇām garbhāṇām pṛthak eva tu
19.
Vaiśampāyana said: Then, as that embryonic mass was being sprinkled, it divided into a hundred parts, forming separate embryos each the size of a thumb-joint.
एकाधिकशतं पूर्णं यथायोगं विशां पते ।
मांसपेश्यास्तदा राजन्क्रमशः कालपर्ययात् ॥२०॥
मांसपेश्यास्तदा राजन्क्रमशः कालपर्ययात् ॥२०॥
20. ekādhikaśataṁ pūrṇaṁ yathāyogaṁ viśāṁ pate ,
māṁsapeśyāstadā rājankramaśaḥ kālaparyayāt.
māṁsapeśyāstadā rājankramaśaḥ kālaparyayāt.
20.
ekādhikaśatam pūrṇam yathāyogam viśām pate
māṃspeśyāḥ tadā rājan kramaśaḥ kālaparyayāt
māṃspeśyāḥ tadā rājan kramaśaḥ kālaparyayāt
20.
O Lord of the people (viśāṃ pate), O King, that lump of flesh appropriately became a full one hundred and one parts, one after another, with the passage of time.
ततस्तांस्तेषु कुण्डेषु गर्भानवदधे तदा ।
स्वनुगुप्तेषु देशेषु रक्षां च व्यदधात्ततः ॥२१॥
स्वनुगुप्तेषु देशेषु रक्षां च व्यदधात्ततः ॥२१॥
21. tatastāṁsteṣu kuṇḍeṣu garbhānavadadhe tadā ,
svanugupteṣu deśeṣu rakṣāṁ ca vyadadhāttataḥ.
svanugupteṣu deśeṣu rakṣāṁ ca vyadadhāttataḥ.
21.
tatas tān teṣu kuṇḍeṣu garbhān avadadhe tadā
svanugupteṣu deśeṣu rakṣām ca vyadadhāt tataḥ
svanugupteṣu deśeṣu rakṣām ca vyadadhāt tataḥ
21.
Then, he placed those embryos into those jars, which were in well-protected locations. And then, he also provided protection for them.
शशास चैव भगवान्कालेनैतावता पुनः ।
विघट्टनीयान्येतानि कुण्डानीति स्म सौबलीम् ॥२२॥
विघट्टनीयान्येतानि कुण्डानीति स्म सौबलीम् ॥२२॥
22. śaśāsa caiva bhagavānkālenaitāvatā punaḥ ,
vighaṭṭanīyānyetāni kuṇḍānīti sma saubalīm.
vighaṭṭanīyānyetāni kuṇḍānīti sma saubalīm.
22.
śaśāsa ca eva bhagavān kālena etāvatā punaḥ
vighaṭṭanīyāni etāni kuṇḍāni iti sma saubalīm
vighaṭṭanīyāni etāni kuṇḍāni iti sma saubalīm
22.
The glorious Lord (Bhagavān) indeed commanded Saubalī (Gandhari) once more, saying, 'In due course, these pits must be destroyed.'
इत्युक्त्वा भगवान्व्यासस्तथा प्रतिविधाय च ।
जगाम तपसे धीमान्हिमवन्तं शिलोच्चयम् ॥२३॥
जगाम तपसे धीमान्हिमवन्तं शिलोच्चयम् ॥२३॥
23. ityuktvā bhagavānvyāsastathā pratividhāya ca ,
jagāma tapase dhīmānhimavantaṁ śiloccayam.
jagāma tapase dhīmānhimavantaṁ śiloccayam.
23.
iti uktvā bhagavān vyāsaḥ tathā pratividhāya
ca jagāma tapase dhīmān himavantam śiloccayam
ca jagāma tapase dhīmān himavantam śiloccayam
23.
Having thus spoken and made appropriate arrangements, the wise Lord (Bhagavān) Vyasa went to the Himalayan mountain range for asceticism (tapas).
जज्ञे क्रमेण चैतेन तेषां दुर्योधनो नृपः ।
जन्मतस्तु प्रमाणेन ज्येष्ठो राजा युधिष्ठिरः ॥२४॥
जन्मतस्तु प्रमाणेन ज्येष्ठो राजा युधिष्ठिरः ॥२४॥
24. jajñe krameṇa caitena teṣāṁ duryodhano nṛpaḥ ,
janmatastu pramāṇena jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ.
janmatastu pramāṇena jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ.
24.
jajñe krameṇa ca etena teṣām duryodhanaḥ nṛpaḥ
janmataḥ tu pramāṇena jyeṣṭhaḥ rājā yudhiṣṭhiraḥ
janmataḥ tu pramāṇena jyeṣṭhaḥ rājā yudhiṣṭhiraḥ
24.
And by this process, Duryodhana was born among them as a royal. However, from the perspective of birth and seniority, King Yudhishthira was the eldest.
जातमात्रे सुते तस्मिन्धृतराष्ट्रोऽब्रवीदिदम् ।
समानीय बहून्विप्रान्भीष्मं विदुरमेव च ॥२५॥
समानीय बहून्विप्रान्भीष्मं विदुरमेव च ॥२५॥
25. jātamātre sute tasmindhṛtarāṣṭro'bravīdidam ,
samānīya bahūnviprānbhīṣmaṁ vidurameva ca.
samānīya bahūnviprānbhīṣmaṁ vidurameva ca.
25.
jātamātre sute tasmin dhṛtarāṣṭraḥ abravīt idam
samānīya bahūn viprān bhīṣmam viduram eva ca
samānīya bahūn viprān bhīṣmam viduram eva ca
25.
As soon as that son was born, Dhṛtarāṣṭra said this, having gathered many Brahmins, and also Bhīṣma and Vidura.
युधिष्ठिरो राजपुत्रो ज्येष्ठो नः कुलवर्धनः ।
प्राप्तः स्वगुणतो राज्यं न तस्मिन्वाच्यमस्ति नः ॥२६॥
प्राप्तः स्वगुणतो राज्यं न तस्मिन्वाच्यमस्ति नः ॥२६॥
26. yudhiṣṭhiro rājaputro jyeṣṭho naḥ kulavardhanaḥ ,
prāptaḥ svaguṇato rājyaṁ na tasminvācyamasti naḥ.
prāptaḥ svaguṇato rājyaṁ na tasminvācyamasti naḥ.
26.
yudhiṣṭhiraḥ rājaputraḥ jyeṣṭhaḥ naḥ kulavardhanaḥ
prāptaḥ svaguṇataḥ rājyam na tasmin vācyam asti naḥ
prāptaḥ svaguṇataḥ rājyam na tasmin vācyam asti naḥ
26.
Yudhiṣṭhira, the prince, our eldest son and augmenter of the family, has obtained the kingdom by virtue of his own merits. There is no fault to be found in him by us.
अयं त्वनन्तरस्तस्मादपि राजा भविष्यति ।
एतद्धि ब्रूत मे सत्यं यदत्र भविता ध्रुवम् ॥२७॥
एतद्धि ब्रूत मे सत्यं यदत्र भविता ध्रुवम् ॥२७॥
27. ayaṁ tvanantarastasmādapi rājā bhaviṣyati ,
etaddhi brūta me satyaṁ yadatra bhavitā dhruvam.
etaddhi brūta me satyaṁ yadatra bhavitā dhruvam.
27.
ayam tu anantaraḥ tasmāt api rājā bhaviṣyati
etat hi brūta me satyam yat atra bhavitā dhruvam
etat hi brūta me satyam yat atra bhavitā dhruvam
27.
But this one (Duryodhana) will become king immediately after him. Therefore, tell me this truth: what will certainly happen concerning this matter?
वाक्यस्यैतस्य निधने दिक्षु सर्वासु भारत ।
क्रव्यादाः प्राणदन्घोराः शिवाश्चाशिवशंसिनः ॥२८॥
क्रव्यादाः प्राणदन्घोराः शिवाश्चाशिवशंसिनः ॥२८॥
28. vākyasyaitasya nidhane dikṣu sarvāsu bhārata ,
kravyādāḥ prāṇadanghorāḥ śivāścāśivaśaṁsinaḥ.
kravyādāḥ prāṇadanghorāḥ śivāścāśivaśaṁsinaḥ.
28.
vākyasya etasya nidhane dikṣu sarvāsu bhārata
kravyādāḥ prāṇadan ghorāḥ śivāḥ ca aśivaśaṃsinaḥ
kravyādāḥ prāṇadan ghorāḥ śivāḥ ca aśivaśaṃsinaḥ
28.
O Bhārata (Dhṛtarāṣṭra), at the conclusion of this statement, terrifying flesh-eating creatures roared in all directions, and jackals howled with inauspicious cries.
लक्षयित्वा निमित्तानि तानि घोराणि सर्वशः ।
तेऽब्रुवन्ब्राह्मणा राजन्विदुरश्च महामतिः ॥२९॥
तेऽब्रुवन्ब्राह्मणा राजन्विदुरश्च महामतिः ॥२९॥
29. lakṣayitvā nimittāni tāni ghorāṇi sarvaśaḥ ,
te'bruvanbrāhmaṇā rājanviduraśca mahāmatiḥ.
te'bruvanbrāhmaṇā rājanviduraśca mahāmatiḥ.
29.
lakṣayitvā nimittāni tāni ghorāṇi sarvaśaḥ te
abruvan brāhmaṇāḥ rājan viduraḥ ca mahāmatiḥ
abruvan brāhmaṇāḥ rājan viduraḥ ca mahāmatiḥ
29.
Having observed those dreadful omens from every direction, O King, those brahmins and the greatly intelligent Vidura said:
व्यक्तं कुलान्तकरणो भवितैष सुतस्तव ।
तस्य शान्तिः परित्यागे पुष्ट्या त्वपनयो महान् ॥३०॥
तस्य शान्तिः परित्यागे पुष्ट्या त्वपनयो महान् ॥३०॥
30. vyaktaṁ kulāntakaraṇo bhavitaiṣa sutastava ,
tasya śāntiḥ parityāge puṣṭyā tvapanayo mahān.
tasya śāntiḥ parityāge puṣṭyā tvapanayo mahān.
30.
vyaktam kulāntakaraṇaḥ bhavitā eṣa sutaḥ tava
tasya śāntiḥ parityāge puṣṭyā tu apanayaḥ mahān
tasya śāntiḥ parityāge puṣṭyā tu apanayaḥ mahān
30.
Clearly, this son of yours will be the destroyer of your family. The remedy for this lies in his abandonment, for by nurturing him, there will be great misfortune.
शतमेकोनमप्यस्तु पुत्राणां ते महीपते ।
एकेन कुरु वै क्षेमं लोकस्य च कुलस्य च ॥३१॥
एकेन कुरु वै क्षेमं लोकस्य च कुलस्य च ॥३१॥
31. śatamekonamapyastu putrāṇāṁ te mahīpate ,
ekena kuru vai kṣemaṁ lokasya ca kulasya ca.
ekena kuru vai kṣemaṁ lokasya ca kulasya ca.
31.
śatam eka-ūnam api astu putrāṇām te mahīpate
ekena kuru vai kṣemam lokasya ca kulasya ca
ekena kuru vai kṣemam lokasya ca kulasya ca
31.
O King, even if you have ninety-nine sons, ensure the well-being (kṣema) of both the people and the family through just one.
त्यजेदेकं कुलस्यार्थे ग्रामस्यार्थे कुलं त्यजेत् ।
ग्रामं जनपदस्यार्थे आत्मार्थे पृथिवीं त्यजेत् ॥३२॥
ग्रामं जनपदस्यार्थे आत्मार्थे पृथिवीं त्यजेत् ॥३२॥
32. tyajedekaṁ kulasyārthe grāmasyārthe kulaṁ tyajet ,
grāmaṁ janapadasyārthe ātmārthe pṛthivīṁ tyajet.
grāmaṁ janapadasyārthe ātmārthe pṛthivīṁ tyajet.
32.
tyajet ekam kulasya arthe grāmasya arthe kulam tyajet
grāmam janapadasya arthe ātman arthe pṛthivīm tyajet
grāmam janapadasya arthe ātman arthe pṛthivīm tyajet
32.
One should abandon an individual for the sake of the family. One should abandon a family for the sake of the village. One should abandon a village for the sake of the country (janapada). One should abandon the entire earth for the sake of the self (ātman).
स तथा विदुरेणोक्तस्तैश्च सर्वैर्द्विजोत्तमैः ।
न चकार तथा राजा पुत्रस्नेहसमन्वितः ॥३३॥
न चकार तथा राजा पुत्रस्नेहसमन्वितः ॥३३॥
33. sa tathā vidureṇoktastaiśca sarvairdvijottamaiḥ ,
na cakāra tathā rājā putrasnehasamanvitaḥ.
na cakāra tathā rājā putrasnehasamanvitaḥ.
33.
sa tathā vidureṇa uktaḥ taiḥ ca sarvaiḥ dvija-uttamaiḥ
na cakāra tathā rājā putra-sneha-samanvitaḥ
na cakāra tathā rājā putra-sneha-samanvitaḥ
33.
Even though he was thus advised by Vidura and all those eminent Brahmins (dvijottama), the king, filled with affection for his sons, did not act accordingly.
ततः पुत्रशतं सर्वं धृतराष्ट्रस्य पार्थिव ।
मासमात्रेण संजज्ञे कन्या चैका शताधिका ॥३४॥
मासमात्रेण संजज्ञे कन्या चैका शताधिका ॥३४॥
34. tataḥ putraśataṁ sarvaṁ dhṛtarāṣṭrasya pārthiva ,
māsamātreṇa saṁjajñe kanyā caikā śatādhikā.
māsamātreṇa saṁjajñe kanyā caikā śatādhikā.
34.
tataḥ putraśatam sarvam dhṛtarāṣṭrasya pārthiva
māsamātreṇa saṃjajñe kanyā ca ekā śatādhikā
māsamātreṇa saṃjajñe kanyā ca ekā śatādhikā
34.
Then, O King (pārthiva), all one hundred sons of Dhritarashtra were born in just one month, along with one daughter, making them one hundred and one in total.
गान्धार्यां क्लिश्यमानायामुदरेण विवर्धता ।
धृतराष्ट्रं महाबाहुं वैश्या पर्यचरत्किल ॥३५॥
धृतराष्ट्रं महाबाहुं वैश्या पर्यचरत्किल ॥३५॥
35. gāndhāryāṁ kliśyamānāyāmudareṇa vivardhatā ,
dhṛtarāṣṭraṁ mahābāhuṁ vaiśyā paryacaratkila.
dhṛtarāṣṭraṁ mahābāhuṁ vaiśyā paryacaratkila.
35.
gāndhāryām kliśyamānāyām udareṇa vivardhatā
dhṛtarāṣṭram mahābāhum vaiśyā paryacarat kila
dhṛtarāṣṭram mahābāhum vaiśyā paryacarat kila
35.
It is said that while Gandhari was suffering on account of her growing pregnancy, a Vaishya woman served the mighty-armed Dhritarashtra.
तस्मिन्संवत्सरे राजन्धृतराष्ट्रान्महायशाः ।
जज्ञे धीमांस्ततस्तस्यां युयुत्सुः करणो नृप ॥३६॥
जज्ञे धीमांस्ततस्तस्यां युयुत्सुः करणो नृप ॥३६॥
36. tasminsaṁvatsare rājandhṛtarāṣṭrānmahāyaśāḥ ,
jajñe dhīmāṁstatastasyāṁ yuyutsuḥ karaṇo nṛpa.
jajñe dhīmāṁstatastasyāṁ yuyutsuḥ karaṇo nṛpa.
36.
tasmin saṃvatsare rājan dhṛtarāṣṭrāt mahāyaśāḥ
jajñe dhīmān tataḥ tasyām yuyutsuḥ karaṇaḥ nṛpa
jajñe dhīmān tataḥ tasyām yuyutsuḥ karaṇaḥ nṛpa
36.
O King (rājan), in that very year, the greatly famous and intelligent Yuyutsu, who was of mixed parentage (karaṇa), was born from Dhritarashtra and that (Vaishya) woman, O King (nṛpa).
एवं पुत्रशतं जज्ञे धृतराष्ट्रस्य धीमतः ।
महारथानां वीराणां कन्या चैकाथ दुःशला ॥३७॥
महारथानां वीराणां कन्या चैकाथ दुःशला ॥३७॥
37. evaṁ putraśataṁ jajñe dhṛtarāṣṭrasya dhīmataḥ ,
mahārathānāṁ vīrāṇāṁ kanyā caikātha duḥśalā.
mahārathānāṁ vīrāṇāṁ kanyā caikātha duḥśalā.
37.
evaṃ putraśataṃ jajñe dhṛtarāṣṭrasya dhīmataḥ
mahārathānāṃ vīrāṇāṃ kanyā ca ekā atha duḥśalā
mahārathānāṃ vīrāṇāṃ kanyā ca ekā atha duḥśalā
37.
Thus, one hundred sons, who were great warriors and heroes, were born to the intelligent Dhṛtarāṣṭra, and also one daughter named Duśśalā.
Links to all chapters:
ādi parva (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107 (current chapter)
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
sabhā parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
vana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
virāṭa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
udyoga parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
bhīṣma parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
droṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
karṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
śalya parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
sauptika parva
strī parva
śānti parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
Chapter 300
Chapter 301
Chapter 302
Chapter 303
Chapter 304
Chapter 305
Chapter 306
Chapter 307
Chapter 308
Chapter 309
Chapter 310
Chapter 311
Chapter 312
Chapter 313
Chapter 314
Chapter 315
Chapter 316
Chapter 317
Chapter 318
Chapter 319
Chapter 320
Chapter 321
Chapter 322
Chapter 323
Chapter 324
Chapter 325
Chapter 326
Chapter 327
Chapter 328
Chapter 329
Chapter 330
Chapter 331
Chapter 332
Chapter 333
Chapter 334
Chapter 335
Chapter 336
Chapter 337
Chapter 338
Chapter 339
Chapter 340
Chapter 341
Chapter 342
Chapter 343
Chapter 344
Chapter 345
Chapter 346
Chapter 347
Chapter 348
Chapter 349
Chapter 350
Chapter 351
Chapter 352
Chapter 353
anuśāsana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
aśvamedhika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
āśramavāsika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47