Skip to content
אתר זה לא תומך בגרסאות ישנות של אינטרנט אקספלורר
מומלץ להשתמש בדפדפן גוגל כרום או פיירפוקס מוזילה
(או באינטרנט אקספלורר / edge עדכני)
Enjoy Learning Sanskrit tips, tools, resources and more...

महाभारतः       mahābhārataḥ - book-3, chapter-217

Use the following checkboxes to set the display options for this chapter (You can also control the display of each verse separately):
what would you like to see in each verse:
मार्कण्डेय उवाच ।
स्कन्दस्य पार्षदान्घोराञ्शृणुष्वाद्भुतदर्शनान् ।
वज्रप्रहारात्स्कन्दस्य जज्ञुस्तत्र कुमारकाः ।
ये हरन्ति शिशूञ्जातान्गर्भस्थांश्चैव दारुणाः ॥१॥
1. mārkaṇḍeya uvāca ,
skandasya pārṣadānghorāñśṛṇuṣvādbhutadarśanān ,
vajraprahārātskandasya jajñustatra kumārakāḥ ,
ye haranti śiśūñjātāngarbhasthāṁścaiva dāruṇāḥ.
1. mārkaṇḍeyaḥ uvāca skandasya pārṣadān ghorān
śṛṇuṣva adbhuta-darśanān vajra-prahārāt
skandasya jajñuḥ tatra kumārakāḥ ye
haranti śiśūn jātān garbhasthān ca eva dāruṇāḥ
1. Mārkaṇḍeya said: Listen about Skanda's fierce attendants, who possess wondrous appearances. From the impact of the thunderbolt upon Skanda, young boys (kumārakāḥ) were born there - terrible ones who steal infants, both those already born and those still in the womb.
वज्रप्रहारात्कन्याश्च जज्ञिरेऽस्य महाबलाः ।
कुमाराश्च विशाखं तं पितृत्वे समकल्पयन् ॥२॥
2. vajraprahārātkanyāśca jajñire'sya mahābalāḥ ,
kumārāśca viśākhaṁ taṁ pitṛtve samakalpayan.
2. vajra-prahārāt kanyāḥ ca jajñire asya mahābalāḥ
kumārāḥ ca viśākham tam pitṛtve samakalpayan
2. From the impact of the thunderbolt, mighty maidens were also born from him (Skanda). And the young boys (kumārāḥ) appointed that Viśākha as their father.
स भूत्वा भगवान्संख्ये रक्षंश्छागमुखस्तदा ।
वृतः कन्यागणैः सर्वैरात्मनीनैश्च पुत्रकैः ॥३॥
3. sa bhūtvā bhagavānsaṁkhye rakṣaṁśchāgamukhastadā ,
vṛtaḥ kanyāgaṇaiḥ sarvairātmanīnaiśca putrakaiḥ.
3. sa bhūtvā bhagavān saṅkhye rakṣan chāga-mukhaḥ tadā
vṛtaḥ kanyā-gaṇaiḥ sarvaiḥ ca ātmanīnaiḥ ca putrakaiḥ
3. Then, having become the divine lord in battle, that goat-faced one protected. He was surrounded by all the groups of maidens and by his own sons.
मातॄणां प्रेक्षतीनां च भद्रशाखश्च कौशलः ।
ततः कुमारपितरं स्कन्दमाहुर्जना भुवि ॥४॥
4. mātṝṇāṁ prekṣatīnāṁ ca bhadraśākhaśca kauśalaḥ ,
tataḥ kumārapitaraṁ skandamāhurjanā bhuvi.
4. mātṝṇām prekṣatīnām ca bhadra-śākhaḥ ca kauśalaḥ
tataḥ kumāra-pitaram skandam āhuḥ janāḥ bhuvi
4. While the mothers watched, and as Bhadraśākha and Kauśala (manifested), then people on earth called Skanda the father of the Kumāras.
रुद्रमग्निमुमां स्वाहां प्रदेशेषु महाबलाम् ।
यजन्ति पुत्रकामाश्च पुत्रिणश्च सदा जनाः ॥५॥
5. rudramagnimumāṁ svāhāṁ pradeśeṣu mahābalām ,
yajanti putrakāmāśca putriṇaśca sadā janāḥ.
5. rudram agnim umām svāhām pradeśeṣu mahābalām
yajanti putrakāmāḥ ca putriṇaḥ ca sadā janāḥ
5. People who desire sons, as well as those who already have sons, always worship Rudra, Agni, Umā, and Svāhā, who is immensely powerful, in various regions.
यास्तास्त्वजनयत्कन्यास्तपो नाम हुताशनः ।
किं करोमीति ताः स्कन्दं संप्राप्ताः समभाषत ॥६॥
6. yāstāstvajanayatkanyāstapo nāma hutāśanaḥ ,
kiṁ karomīti tāḥ skandaṁ saṁprāptāḥ samabhāṣata.
6. yāḥ tāḥ tu ajanayāt kanyāḥ tapaḥ nāma hutāśanaḥ
kim karomi iti tāḥ skandam samprāptāḥ samabhāṣata
6. Agni, who is known as Tapas (tapas), begot those daughters. Those daughters, having approached Skanda, addressed him, asking, 'What shall I do?'
मातर ऊचुः ।
भवेम सर्वलोकस्य वयं मातर उत्तमाः ।
प्रसादात्तव पूज्याश्च प्रियमेतत्कुरुष्व नः ॥७॥
7. mātara ūcuḥ ,
bhavema sarvalokasya vayaṁ mātara uttamāḥ ,
prasādāttava pūjyāśca priyametatkuruṣva naḥ.
7. mātaraḥ ūcuḥ | bhavema sarvalokasya vayam mātaraḥ
uttamāḥ | prasādāt tava pūjyāḥ ca priyam etat kuruṣva naḥ
7. The Mothers said: 'May we become the supreme mothers of all the world. And through your grace, may we be worshipped. Please grant us this favor.'
मार्कण्डेय उवाच ।
सोऽब्रवीद्बाढमित्येवं भविष्यध्वं पृथग्विधाः ।
अशिवाश्च शिवाश्चैव पुनः पुनरुदारधीः ॥८॥
8. mārkaṇḍeya uvāca ,
so'bravīdbāḍhamityevaṁ bhaviṣyadhvaṁ pṛthagvidhāḥ ,
aśivāśca śivāścaiva punaḥ punarudāradhīḥ.
8. mārkaṇḍeyaḥ uvāca | saḥ abravīt bāḍham iti evam bhaviṣyadhvam
pṛthagvidhāḥ aśivāḥ ca śivāḥ ca eva punaḥ punaḥ udāradhīḥ
8. Mārkaṇḍeya said: 'The noble-minded (Skanda) replied, "Certainly, you shall become of various kinds, both inauspicious and auspicious, again and again."'
ततः संकल्प्य पुत्रत्वे स्कंदं मातृगणोऽगमत् ।
काकी च हलिमा चैव रुद्राथ बृहली तथा ।
आर्या पलाला वै मित्रा सप्तैताः शिशुमातरः ॥९॥
9. tataḥ saṁkalpya putratve skaṁdaṁ mātṛgaṇo'gamat ,
kākī ca halimā caiva rudrātha bṛhalī tathā ,
āryā palālā vai mitrā saptaitāḥ śiśumātaraḥ.
9. tataḥ saṃkalpya putratve skandaṃ
mātṛgaṇaḥ agamat kākī ca halimā ca eva
rudrā atha bṛhalī tathā āryā palālā
vai mitrā sapta etāḥ śiśumātaraḥ
9. Then, having resolved to adopt Skanda as their son, the group of Mothers went forth. Kāki, Halimā, Rudrā, Bṛhalī, Aryā, Palālā, and Mitrā - these seven are known as the child-mothers.
एतासां वीर्यसंपन्नः शिशुर्नामातिदारुणः ।
स्कन्दप्रसादजः पुत्रो लोहिताक्षो भयंकरः ॥१०॥
10. etāsāṁ vīryasaṁpannaḥ śiśurnāmātidāruṇaḥ ,
skandaprasādajaḥ putro lohitākṣo bhayaṁkaraḥ.
10. etāsāṃ vīryasampannaḥ śiśuḥ nāma atidāruṇaḥ
skandaprasādajaḥ putraḥ lohitākṣaḥ bhayaṃkaraḥ
10. From these (Mothers) was born a child (śiśu) endowed with great power, named Atidāruṇa, extremely fierce, a son born from Skanda's grace, with red eyes, and terrifying.
एष वीराष्टकः प्रोक्तः स्कन्दमातृगणोद्भवः ।
छागवक्त्रेण सहितो नवकः परिकीर्त्यते ॥११॥
11. eṣa vīrāṣṭakaḥ proktaḥ skandamātṛgaṇodbhavaḥ ,
chāgavaktreṇa sahito navakaḥ parikīrtyate.
11. eṣaḥ vīrāṣṭakaḥ proktaḥ skandamātṛgaṇodbhavaḥ
chāgavaktreṇa sahitaḥ navakaḥ parikīrtyate
11. This Octet of Heroes, born from the group of Skanda's Mothers, is thus declared. When accompanied by the goat-faced one, it is known as the Navaka (the group of nine).
षष्ठं छागमयं वक्त्रं स्कन्दस्यैवेति विद्धि तत् ।
षट्शिरोऽभ्यन्तरं राजन्नित्यं मातृगणार्चितम् ॥१२॥
12. ṣaṣṭhaṁ chāgamayaṁ vaktraṁ skandasyaiveti viddhi tat ,
ṣaṭśiro'bhyantaraṁ rājannityaṁ mātṛgaṇārcitam.
12. ṣaṣṭhaṃ chāgamayaṃ vaktraṃ skandasya eva iti viddhi
tat ṣaṭśiraḥ abhyantaraṃ rājan nityaṃ mātṛgaṇārcitam
12. Know that the sixth face, which is goat-like, belongs indeed to Skanda. O King (rājan), this six-headed form is eternally worshipped within by the group of Mothers.
षण्णां तु प्रवरं तस्य शीर्षाणामिह शब्द्यते ।
शक्तिं येनासृजद्दिव्यां भद्रशाख इति स्म ह ॥१३॥
13. ṣaṇṇāṁ tu pravaraṁ tasya śīrṣāṇāmiha śabdyate ,
śaktiṁ yenāsṛjaddivyāṁ bhadraśākha iti sma ha.
13. ṣaṇṇām tu pravaram tasya śīrṣāṇām iha śabdyate
śaktim yena asṛjat divyām bhadraśākhaḥ iti sma ha
13. Among his six heads, the foremost one is spoken of here, by which he, Bhadraśākha, indeed created the divine power (śakti).
इत्येतद्विविधाकारं वृत्तं शुक्लस्य पञ्चमीम् ।
तत्र युद्धं महाघोरं वृत्तं षष्ठ्यां जनाधिप ॥१४॥
14. ityetadvividhākāraṁ vṛttaṁ śuklasya pañcamīm ,
tatra yuddhaṁ mahāghoraṁ vṛttaṁ ṣaṣṭhyāṁ janādhipa.
14. iti etat vividhākāram vṛttam śuklasya pañcamīm
tatra yuddham mahāghoram vṛttam ṣaṣṭhyām janādhipa
14. Thus, this diverse event occurred on the fifth day of the bright fortnight. Then, a very terrible battle occurred on the sixth day, O lord of men.