Skip to content
אתר זה לא תומך בגרסאות ישנות של אינטרנט אקספלורר
מומלץ להשתמש בדפדפן גוגל כרום או פיירפוקס מוזילה
(או באינטרנט אקספלורר / edge עדכני)
Enjoy Learning Sanskrit tips, tools, resources and more...

महाभारतः       mahābhārataḥ - book-13, chapter-107

Use the following checkboxes to set the display options for this chapter (You can also control the display of each verse separately):
what would you like to see in each verse:
युधिष्ठिर उवाच ।
शतायुरुक्तः पुरुषः शतवीर्यश्च वैदिके ।
कस्मान्म्रियन्ते पुरुषा बाला अपि पितामह ॥१॥
1. yudhiṣṭhira uvāca ,
śatāyuruktaḥ puruṣaḥ śatavīryaśca vaidike ,
kasmānmriyante puruṣā bālā api pitāmaha.
आयुष्मान्केन भवति स्वल्पायुर्वापि मानवः ।
केन वा लभते कीर्तिं केन वा लभते श्रियम् ॥२॥
2. āyuṣmānkena bhavati svalpāyurvāpi mānavaḥ ,
kena vā labhate kīrtiṁ kena vā labhate śriyam.
तपसा ब्रह्मचर्येण जपैर्होमैस्तथौषधैः ।
जन्मना यदि वाचारात्तन्मे ब्रूहि पितामह ॥३॥
3. tapasā brahmacaryeṇa japairhomaistathauṣadhaiḥ ,
janmanā yadi vācārāttanme brūhi pitāmaha.
भीष्म उवाच ।
अत्र ते वर्तयिष्यामि यन्मां त्वमनुपृच्छसि ।
अल्पायुर्येन भवति दीर्घायुर्वापि मानवः ॥४॥
4. bhīṣma uvāca ,
atra te vartayiṣyāmi yanmāṁ tvamanupṛcchasi ,
alpāyuryena bhavati dīrghāyurvāpi mānavaḥ.
येन वा लभते कीर्तिं येन वा लभते श्रियम् ।
यथा च वर्तन्पुरुषः श्रेयसा संप्रयुज्यते ॥५॥
5. yena vā labhate kīrtiṁ yena vā labhate śriyam ,
yathā ca vartanpuruṣaḥ śreyasā saṁprayujyate.
आचाराल्लभते ह्यायुराचाराल्लभते श्रियम् ।
आचारात्कीर्तिमाप्नोति पुरुषः प्रेत्य चेह च ॥६॥
6. ācārāllabhate hyāyurācārāllabhate śriyam ,
ācārātkīrtimāpnoti puruṣaḥ pretya ceha ca.
दुराचारो हि पुरुषो नेहायुर्विन्दते महत् ।
त्रसन्ति यस्माद्भूतानि तथा परिभवन्ति च ॥७॥
7. durācāro hi puruṣo nehāyurvindate mahat ,
trasanti yasmādbhūtāni tathā paribhavanti ca.
तस्मात्कुर्यादिहाचारं य इच्छेद्भूतिमात्मनः ।
अपि पापशरीरस्य आचारो हन्त्यलक्षणम् ॥८॥
8. tasmātkuryādihācāraṁ ya icchedbhūtimātmanaḥ ,
api pāpaśarīrasya ācāro hantyalakṣaṇam.
आचारलक्षणो धर्मः सन्तश्चाचारलक्षणाः ।
साधूनां च यथा वृत्तमेतदाचारलक्षणम् ॥९॥
9. ācāralakṣaṇo dharmaḥ santaścācāralakṣaṇāḥ ,
sādhūnāṁ ca yathā vṛttametadācāralakṣaṇam.
अप्यदृष्टं श्रुतं वापि पुरुषं धर्मचारिणम् ।
भूतिकर्माणि कुर्वाणं तं जनाः कुर्वते प्रियम् ॥१०॥
10. apyadṛṣṭaṁ śrutaṁ vāpi puruṣaṁ dharmacāriṇam ,
bhūtikarmāṇi kurvāṇaṁ taṁ janāḥ kurvate priyam.
ये नास्तिका निष्क्रियाश्च गुरुशास्त्रातिलङ्घिनः ।
अधर्मज्ञा दुराचारास्ते भवन्ति गतायुषः ॥११॥
11. ye nāstikā niṣkriyāśca guruśāstrātilaṅghinaḥ ,
adharmajñā durācārāste bhavanti gatāyuṣaḥ.
विशीला भिन्नमर्यादा नित्यं संकीर्णमैथुनाः ।
अल्पायुषो भवन्तीह नरा निरयगामिनः ॥१२॥
12. viśīlā bhinnamaryādā nityaṁ saṁkīrṇamaithunāḥ ,
alpāyuṣo bhavantīha narā nirayagāminaḥ.
सर्वलक्षणहीनोऽपि समुदाचारवान्नरः ।
श्रद्दधानोऽनसूयश्च शतं वर्षाणि जीवति ॥१३॥
13. sarvalakṣaṇahīno'pi samudācāravānnaraḥ ,
śraddadhāno'nasūyaśca śataṁ varṣāṇi jīvati.
अक्रोधनः सत्यवादी भूतानामविहिंसकः ।
अनसूयुरजिह्मश्च शतं वर्षाणि जीवति ॥१४॥
14. akrodhanaḥ satyavādī bhūtānāmavihiṁsakaḥ ,
anasūyurajihmaśca śataṁ varṣāṇi jīvati.
लोष्टमर्दी तृणच्छेदी नखखादी च यो नरः ।
नित्योच्छिष्टः संकुसुको नेहायुर्विन्दते महत् ॥१५॥
15. loṣṭamardī tṛṇacchedī nakhakhādī ca yo naraḥ ,
nityocchiṣṭaḥ saṁkusuko nehāyurvindate mahat.
ब्राह्मे मुहूर्ते बुध्येत धर्मार्थौ चानुचिन्तयेत् ।
उत्थायाचम्य तिष्ठेत पूर्वां संध्यां कृताञ्जलिः ॥१६॥
16. brāhme muhūrte budhyeta dharmārthau cānucintayet ,
utthāyācamya tiṣṭheta pūrvāṁ saṁdhyāṁ kṛtāñjaliḥ.
एवमेवापरां संध्यां समुपासीत वाग्यतः ।
नेक्षेतादित्यमुद्यन्तं नास्तं यान्तं कदाचन ॥१७॥
17. evamevāparāṁ saṁdhyāṁ samupāsīta vāgyataḥ ,
nekṣetādityamudyantaṁ nāstaṁ yāntaṁ kadācana.
ऋषयो दीर्घसंध्यत्वाद्दीर्घमायुरवाप्नुवन् ।
तस्मात्तिष्ठेत्सदा पूर्वां पश्चिमां चैव वाग्यतः ॥१८॥
18. ṛṣayo dīrghasaṁdhyatvāddīrghamāyuravāpnuvan ,
tasmāttiṣṭhetsadā pūrvāṁ paścimāṁ caiva vāgyataḥ.
ये च पूर्वामुपासन्ते द्विजाः संध्यां न पश्चिमाम् ।
सर्वांस्तान्धार्मिको राजा शूद्रकर्माणि कारयेत् ॥१९॥
19. ye ca pūrvāmupāsante dvijāḥ saṁdhyāṁ na paścimām ,
sarvāṁstāndhārmiko rājā śūdrakarmāṇi kārayet.
परदारा न गन्तव्याः सर्ववर्णेषु कर्हिचित् ।
न हीदृशमनायुष्यं लोके किंचन विद्यते ।
यादृशं पुरुषस्येह परदारोपसेवनम् ॥२०॥
20. paradārā na gantavyāḥ sarvavarṇeṣu karhicit ,
na hīdṛśamanāyuṣyaṁ loke kiṁcana vidyate ,
yādṛśaṁ puruṣasyeha paradāropasevanam.
प्रसाधनं च केशानामञ्जनं दन्तधावनम् ।
पूर्वाह्ण एव कुर्वीत देवतानां च पूजनम् ॥२१॥
21. prasādhanaṁ ca keśānāmañjanaṁ dantadhāvanam ,
pūrvāhṇa eva kurvīta devatānāṁ ca pūjanam.
पुरीषमूत्रे नोदीक्षेन्नाधितिष्ठेत्कदाचन ।
उदक्यया च संभाषां न कुर्वीत कदाचन ॥२२॥
22. purīṣamūtre nodīkṣennādhitiṣṭhetkadācana ,
udakyayā ca saṁbhāṣāṁ na kurvīta kadācana.
नोत्सृजेत पुरीषं च क्षेत्रे ग्रामस्य चान्तिके ।
उभे मूत्रपुरीषे तु नाप्सु कुर्यात्कदाचन ॥२३॥
23. notsṛjeta purīṣaṁ ca kṣetre grāmasya cāntike ,
ubhe mūtrapurīṣe tu nāpsu kuryātkadācana.
प्राङ्मुखो नित्यमश्नीयाद्वाग्यतोऽन्नमकुत्सयन् ।
प्रस्कन्दयेच्च मनसा भुक्त्वा चाग्निमुपस्पृशेत् ॥२४॥
24. prāṅmukho nityamaśnīyādvāgyato'nnamakutsayan ,
praskandayecca manasā bhuktvā cāgnimupaspṛśet.
आयुष्यं प्राङ्मुखो भुङ्क्ते यशस्यं दक्षिणामुखः ।
धन्यं पश्चान्मुखो भुङ्क्ते ऋतं भुङ्क्ते उदङ्मुखः ॥२५॥
25. āyuṣyaṁ prāṅmukho bhuṅkte yaśasyaṁ dakṣiṇāmukhaḥ ,
dhanyaṁ paścānmukho bhuṅkte ṛtaṁ bhuṅkte udaṅmukhaḥ.
नाधितिष्ठेत्तुषाञ्जातु केशभस्मकपालिकाः ।
अन्यस्य चाप्युपस्थानं दूरतः परिवर्जयेत् ॥२६॥
26. nādhitiṣṭhettuṣāñjātu keśabhasmakapālikāḥ ,
anyasya cāpyupasthānaṁ dūrataḥ parivarjayet.
शान्तिहोमांश्च कुर्वीत सावित्राणि च कारयेत् ।
निषण्णश्चापि खादेत न तु गच्छन्कथंचन ॥२७॥
27. śāntihomāṁśca kurvīta sāvitrāṇi ca kārayet ,
niṣaṇṇaścāpi khādeta na tu gacchankathaṁcana.
मूत्रं न तिष्ठता कार्यं
न भस्मनि न गोव्रजे ॥२८॥
28. mūtraṁ na tiṣṭhatā kāryaṁ
na bhasmani na govraje.
आर्द्रपादस्तु भुञ्जीत नार्द्रपादस्तु संविशेत् ।
आर्द्रपादस्तु भुञ्जानो वर्षाणां जीवते शतम् ॥२९॥
29. ārdrapādastu bhuñjīta nārdrapādastu saṁviśet ,
ārdrapādastu bhuñjāno varṣāṇāṁ jīvate śatam.
त्रीणि तेजांसि नोच्छिष्ट आलभेत कदाचन ।
अग्निं गां ब्राह्मणं चैव तथास्यायुर्न रिष्यते ॥३०॥
30. trīṇi tejāṁsi nocchiṣṭa ālabheta kadācana ,
agniṁ gāṁ brāhmaṇaṁ caiva tathāsyāyurna riṣyate.
त्रीणि तेजांसि नोच्छिष्ट उदीक्षेत कदाचन ।
सूर्याचन्द्रमसौ चैव नक्षत्राणि च सर्वशः ॥३१॥
31. trīṇi tejāṁsi nocchiṣṭa udīkṣeta kadācana ,
sūryācandramasau caiva nakṣatrāṇi ca sarvaśaḥ.
ऊर्ध्वं प्राणा ह्युत्क्रामन्ति यूनः स्थविर आयति ।
प्रत्युत्थानाभिवादाभ्यां पुनस्तान्प्रतिपद्यते ॥३२॥
32. ūrdhvaṁ prāṇā hyutkrāmanti yūnaḥ sthavira āyati ,
pratyutthānābhivādābhyāṁ punastānpratipadyate.
अभिवादयेत वृद्धांश्च आसनं चैव दापयेत् ।
कृताञ्जलिरुपासीत गच्छन्तं पृष्ठतोऽन्वियात् ॥३३॥
33. abhivādayeta vṛddhāṁśca āsanaṁ caiva dāpayet ,
kṛtāñjalirupāsīta gacchantaṁ pṛṣṭhato'nviyāt.
न चासीतासने भिन्ने भिन्नं कांस्यं च वर्जयेत् ।
नैकवस्त्रेण भोक्तव्यं न नग्नः स्नातुमर्हति ।
स्वप्तव्यं नैव नग्नेन न चोच्छिष्टोऽपि संविशेत् ॥३४॥
34. na cāsītāsane bhinne bhinnaṁ kāṁsyaṁ ca varjayet ,
naikavastreṇa bhoktavyaṁ na nagnaḥ snātumarhati ,
svaptavyaṁ naiva nagnena na cocchiṣṭo'pi saṁviśet.
उच्छिष्टो न स्पृशेच्छीर्षं सर्वे प्राणास्तदाश्रयाः ।
केशग्रहान्प्रहारांश्च शिरस्येतान्विवर्जयेत् ॥३५॥
35. ucchiṣṭo na spṛśecchīrṣaṁ sarve prāṇāstadāśrayāḥ ,
keśagrahānprahārāṁśca śirasyetānvivarjayet.
न पाणिभ्यामुभाभ्यां च कण्डूयेज्जातु वै शिरः ।
न चाभीक्ष्णं शिरः स्नायात्तथास्यायुर्न रिष्यते ॥३६॥
36. na pāṇibhyāmubhābhyāṁ ca kaṇḍūyejjātu vai śiraḥ ,
na cābhīkṣṇaṁ śiraḥ snāyāttathāsyāyurna riṣyate.
शिरःस्नातश्च तैलेन नाङ्गं किंचिदुपस्पृशेत् ।
तिलपिष्टं न चाश्नीयात्तथायुर्विन्दते महत् ॥३७॥
37. śiraḥsnātaśca tailena nāṅgaṁ kiṁcidupaspṛśet ,
tilapiṣṭaṁ na cāśnīyāttathāyurvindate mahat.
नाध्यापयेत्तथोच्छिष्टो नाधीयीत कदाचन ।
वाते च पूतिगन्धे च मनसापि न चिन्तयेत् ॥३८॥
38. nādhyāpayettathocchiṣṭo nādhīyīta kadācana ,
vāte ca pūtigandhe ca manasāpi na cintayet.
अत्र गाथा यमोद्गीताः कीर्तयन्ति पुराविदः ।
आयुरस्य निकृन्तामि प्रजामस्याददे तथा ॥३९॥
39. atra gāthā yamodgītāḥ kīrtayanti purāvidaḥ ,
āyurasya nikṛntāmi prajāmasyādade tathā.
य उच्छिष्टः प्रवदति स्वाध्यायं चाधिगच्छति ।
यश्चानध्यायकालेऽपि मोहादभ्यस्यति द्विजः ।
तस्माद्युक्तोऽप्यनध्याये नाधीयीत कदाचन ॥४०॥
40. ya ucchiṣṭaḥ pravadati svādhyāyaṁ cādhigacchati ,
yaścānadhyāyakāle'pi mohādabhyasyati dvijaḥ ,
tasmādyukto'pyanadhyāye nādhīyīta kadācana.
प्रत्यादित्यं प्रत्यनिलं प्रति गां च प्रति द्विजान् ।
ये मेहन्ति च पन्थानं ते भवन्ति गतायुषः ॥४१॥
41. pratyādityaṁ pratyanilaṁ prati gāṁ ca prati dvijān ,
ye mehanti ca panthānaṁ te bhavanti gatāyuṣaḥ.
उभे मूत्रपुरीषे तु दिवा कुर्यादुदङ्मुखः ।
दक्षिणाभिमुखो रात्रौ तथास्यायुर्न रिष्यते ॥४२॥
42. ubhe mūtrapurīṣe tu divā kuryādudaṅmukhaḥ ,
dakṣiṇābhimukho rātrau tathāsyāyurna riṣyate.
त्रीन्कृशान्नावजानीयाद्दीर्घमायुर्जिजीविषुः ।
ब्राह्मणं क्षत्रियं सर्पं सर्वे ह्याशीविषास्त्रयः ॥४३॥
43. trīnkṛśānnāvajānīyāddīrghamāyurjijīviṣuḥ ,
brāhmaṇaṁ kṣatriyaṁ sarpaṁ sarve hyāśīviṣāstrayaḥ.
दहत्याशीविषः क्रुद्धो यावत्पश्यति चक्षुषा ।
क्षत्रियोऽपि दहेत्क्रुद्धो यावत्स्पृशति तेजसा ॥४४॥
44. dahatyāśīviṣaḥ kruddho yāvatpaśyati cakṣuṣā ,
kṣatriyo'pi dahetkruddho yāvatspṛśati tejasā.
ब्राह्मणस्तु कुलं हन्याद्ध्यानेनावेक्षितेन च ।
तस्मादेतत्त्रयं यत्नादुपसेवेत पण्डितः ॥४५॥
45. brāhmaṇastu kulaṁ hanyāddhyānenāvekṣitena ca ,
tasmādetattrayaṁ yatnādupaseveta paṇḍitaḥ.
गुरुणा वैरनिर्बन्धो न कर्तव्यः कदाचन ।
अनुमान्यः प्रसाद्यश्च गुरुः क्रुद्धो युधिष्ठिर ॥४६॥
46. guruṇā vairanirbandho na kartavyaḥ kadācana ,
anumānyaḥ prasādyaśca guruḥ kruddho yudhiṣṭhira.
सम्यङ्मिथ्याप्रवृत्तेऽपि वर्तितव्यं गुराविह ।
गुरुनिन्दा दहत्यायुर्मनुष्याणां न संशयः ॥४७॥
47. samyaṅmithyāpravṛtte'pi vartitavyaṁ gurāviha ,
gurunindā dahatyāyurmanuṣyāṇāṁ na saṁśayaḥ.
दूरादावसथान्मूत्रं दूरात्पादावसेचनम् ।
उच्छिष्टोत्सर्जनं चैव दूरे कार्यं हितैषिणा ॥४८॥
48. dūrādāvasathānmūtraṁ dūrātpādāvasecanam ,
ucchiṣṭotsarjanaṁ caiva dūre kāryaṁ hitaiṣiṇā.
नातिकल्पं नातिसायं न च मध्यंदिने स्थिते ।
नाज्ञातैः सह गच्छेत नैको न वृषलैः सह ॥४९॥
49. nātikalpaṁ nātisāyaṁ na ca madhyaṁdine sthite ,
nājñātaiḥ saha gaccheta naiko na vṛṣalaiḥ saha.
पन्था देयो ब्राह्मणाय गोभ्यो राजभ्य एव च ।
वृद्धाय भारतप्ताय गर्भिण्यै दुर्बलाय च ॥५०॥
50. panthā deyo brāhmaṇāya gobhyo rājabhya eva ca ,
vṛddhāya bhārataptāya garbhiṇyai durbalāya ca.
प्रदक्षिणं च कुर्वीत परिज्ञातान्वनस्पतीन् ।
चतुष्पथान्प्रकुर्वीत सर्वानेव प्रदक्षिणान् ॥५१॥
51. pradakṣiṇaṁ ca kurvīta parijñātānvanaspatīn ,
catuṣpathānprakurvīta sarvāneva pradakṣiṇān.
मध्यंदिने निशाकाले मध्यरात्रे च सर्वदा ।
चतुष्पथान्न सेवेत उभे संध्ये तथैव च ॥५२॥
52. madhyaṁdine niśākāle madhyarātre ca sarvadā ,
catuṣpathānna seveta ubhe saṁdhye tathaiva ca.
उपानहौ च वस्त्रं च धृतमन्यैर्न धारयेत् ।
ब्रह्मचारी च नित्यं स्यात्पादं पादेन नाक्रमेत् ॥५३॥
53. upānahau ca vastraṁ ca dhṛtamanyairna dhārayet ,
brahmacārī ca nityaṁ syātpādaṁ pādena nākramet.
अमावास्यां पौर्णमास्यां चतुर्दश्यां च सर्वशः ।
अष्टम्यां सर्वपक्षाणां ब्रह्मचारी सदा भवेत् ॥५४॥
54. amāvāsyāṁ paurṇamāsyāṁ caturdaśyāṁ ca sarvaśaḥ ,
aṣṭamyāṁ sarvapakṣāṇāṁ brahmacārī sadā bhavet.
वृथा मांसं न खादेत पृष्ठमांसं तथैव च ।
आक्रोशं परिवादं च पैशुन्यं च विवर्जयेत् ॥५५॥
55. vṛthā māṁsaṁ na khādeta pṛṣṭhamāṁsaṁ tathaiva ca ,
ākrośaṁ parivādaṁ ca paiśunyaṁ ca vivarjayet.
नारुंतुदः स्यान्न नृशंसवादी न हीनतः परमभ्याददीत ।
ययास्य वाचा पर उद्विजेत न तां वदेद्रुशतीं पापलोक्याम् ॥५६॥
56. nāruṁtudaḥ syānna nṛśaṁsavādī; na hīnataḥ paramabhyādadīta ,
yayāsya vācā para udvijeta; na tāṁ vadedruśatīṁ pāpalokyām.
वाक्सायका वदनान्निष्पतन्ति यैराहतः शोचति रात्र्यहानि ।
परस्य नामर्मसु ते पतन्ति तान्पण्डितो नावसृजेत्परेषु ॥५७॥
57. vāksāyakā vadanānniṣpatanti; yairāhataḥ śocati rātryahāni ,
parasya nāmarmasu te patanti; tānpaṇḍito nāvasṛjetpareṣu.
रोहते सायकैर्विद्धं वनं परशुना हतम् ।
वाचा दुरुक्तं बीभत्सं न संरोहति वाक्क्षतम् ॥५८॥
58. rohate sāyakairviddhaṁ vanaṁ paraśunā hatam ,
vācā duruktaṁ bībhatsaṁ na saṁrohati vākkṣatam.
हीनाङ्गानतिरिक्ताङ्गान्विद्याहीनान्वयोधिकान् ।
रूपद्रविणहीनांश्च सत्त्वहीनांश्च नाक्षिपेत् ॥५९॥
59. hīnāṅgānatiriktāṅgānvidyāhīnānvayodhikān ,
rūpadraviṇahīnāṁśca sattvahīnāṁśca nākṣipet.
नास्तिक्यं वेदनिन्दां च देवतानां च कुत्सनम् ।
द्वेषस्तम्भाभिमानांश्च तैक्ष्ण्यं च परिवर्जयेत् ॥६०॥
60. nāstikyaṁ vedanindāṁ ca devatānāṁ ca kutsanam ,
dveṣastambhābhimānāṁśca taikṣṇyaṁ ca parivarjayet.
परस्य दण्डं नोद्यच्छेत्क्रोद्धो नैनं निपातयेत् ।
अन्यत्र पुत्राच्छिष्याद्वा शिक्षार्थं ताडनं स्मृतम् ॥६१॥
61. parasya daṇḍaṁ nodyacchetkroddho nainaṁ nipātayet ,
anyatra putrācchiṣyādvā śikṣārthaṁ tāḍanaṁ smṛtam.
न ब्राह्मणान्परिवदेन्नक्षत्राणि न निर्दिशेत् ।
तिथिं पक्षस्य न ब्रूयात्तथास्यायुर्न रिष्यते ॥६२॥
62. na brāhmaṇānparivadennakṣatrāṇi na nirdiśet ,
tithiṁ pakṣasya na brūyāttathāsyāyurna riṣyate.
कृत्वा मूत्रपुरीषे तु रथ्यामाक्रम्य वा पुनः ।
पादप्रक्षालनं कुर्यात्स्वाध्याये भोजने तथा ॥६३॥
63. kṛtvā mūtrapurīṣe tu rathyāmākramya vā punaḥ ,
pādaprakṣālanaṁ kuryātsvādhyāye bhojane tathā.
त्रीणि देवाः पवित्राणि ब्राह्मणानामकल्पयन् ।
अदृष्टमद्भिर्निर्णिक्तं यच्च वाचा प्रशस्यते ॥६४॥
64. trīṇi devāḥ pavitrāṇi brāhmaṇānāmakalpayan ,
adṛṣṭamadbhirnirṇiktaṁ yacca vācā praśasyate.
संयावं कृसरं मांसं शष्कुली पायसं तथा ।
आत्मार्थं न प्रकर्तव्यं देवार्थं तु प्रकल्पयेत् ॥६५॥
65. saṁyāvaṁ kṛsaraṁ māṁsaṁ śaṣkulī pāyasaṁ tathā ,
ātmārthaṁ na prakartavyaṁ devārthaṁ tu prakalpayet.
नित्यमग्निं परिचरेद्भिक्षां दद्याच्च नित्यदा ।
वाग्यतो दन्तकाष्ठं च नित्यमेव समाचरेत् ।
न चाभ्युदितशायी स्यात्प्रायश्चित्ती तथा भवेत् ॥६६॥
66. nityamagniṁ paricaredbhikṣāṁ dadyācca nityadā ,
vāgyato dantakāṣṭhaṁ ca nityameva samācaret ,
na cābhyuditaśāyī syātprāyaścittī tathā bhavet.
मातापितरमुत्थाय पूर्वमेवाभिवादयेत् ।
आचार्यमथ वाप्येनं तथायुर्विन्दते महत् ॥६७॥
67. mātāpitaramutthāya pūrvamevābhivādayet ,
ācāryamatha vāpyenaṁ tathāyurvindate mahat.
वर्जयेद्दन्तकाष्ठानि वर्जनीयानि नित्यशः ।
भक्षयेच्छास्त्रदृष्टानि पर्वस्वपि च वर्जयेत् ॥६८॥
68. varjayeddantakāṣṭhāni varjanīyāni nityaśaḥ ,
bhakṣayecchāstradṛṣṭāni parvasvapi ca varjayet.
उदङ्मुखश्च सततं शौचं
कुर्यात्समाहितः ॥६९॥
69. udaṅmukhaśca satataṁ
śaucaṁ kuryātsamāhitaḥ.
अकृत्वा देवतापूजां नान्यं गच्छेत्कदाचन ।
अन्यत्र तु गुरुं वृद्धं धार्मिकं वा विचक्षणम् ॥७०॥
70. akṛtvā devatāpūjāṁ nānyaṁ gacchetkadācana ,
anyatra tu guruṁ vṛddhaṁ dhārmikaṁ vā vicakṣaṇam.
अवलोक्यो न चादर्शो मलिनो बुद्धिमत्तरैः ।
न चाज्ञातां स्त्रियं गच्छेद्गर्भिणीं वा कदाचन ॥७१॥
71. avalokyo na cādarśo malino buddhimattaraiḥ ,
na cājñātāṁ striyaṁ gacchedgarbhiṇīṁ vā kadācana.
उदक्शिरा न स्वपेत तथा प्रत्यक्शिरा न च ।
प्राक्शिरास्तु स्वपेद्विद्वानथ वा दक्षिणाशिराः ॥७२॥
72. udakśirā na svapeta tathā pratyakśirā na ca ,
prākśirāstu svapedvidvānatha vā dakṣiṇāśirāḥ.
न भग्ने नावदीर्णे वा शयने प्रस्वपेत च ।
नान्तर्धाने न संयुक्ते न च तिर्यक्कदाचन ॥७३॥
73. na bhagne nāvadīrṇe vā śayane prasvapeta ca ,
nāntardhāne na saṁyukte na ca tiryakkadācana.
न नग्नः कर्हिचित्स्नायान्न निशायां कदाचन ।
स्नात्वा च नावमृज्येत गात्राणि सुविचक्षणः ॥७४॥
74. na nagnaḥ karhicitsnāyānna niśāyāṁ kadācana ,
snātvā ca nāvamṛjyeta gātrāṇi suvicakṣaṇaḥ.
न चानुलिम्पेदस्नात्वा स्नात्वा वासो न निर्धुनेत् ।
आर्द्र एव तु वासांसि नित्यं सेवेत मानवः ।
स्रजश्च नावकर्षेत न बहिर्धारयेत च ॥७५॥
75. na cānulimpedasnātvā snātvā vāso na nirdhunet ,
ārdra eva tu vāsāṁsi nityaṁ seveta mānavaḥ ,
srajaśca nāvakarṣeta na bahirdhārayeta ca.
रक्तमाल्यं न धार्यं स्याच्छुक्लं धार्यं तु पण्डितैः ।
वर्जयित्वा तु कमलं तथा कुवलयं विभो ॥७६॥
76. raktamālyaṁ na dhāryaṁ syācchuklaṁ dhāryaṁ tu paṇḍitaiḥ ,
varjayitvā tu kamalaṁ tathā kuvalayaṁ vibho.
रक्तं शिरसि धार्यं तु तथा वानेयमित्यपि ।
काञ्चनी चैव या माला न सा दुष्यति कर्हिचित् ।
स्नातस्य वर्णकं नित्यमार्द्रं दद्याद्विशां पते ॥७७॥
77. raktaṁ śirasi dhāryaṁ tu tathā vāneyamityapi ,
kāñcanī caiva yā mālā na sā duṣyati karhicit ,
snātasya varṇakaṁ nityamārdraṁ dadyādviśāṁ pate.
विपर्ययं न कुर्वीत वाससो बुद्धिमान्नरः ।
तथा नान्यधृतं धार्यं न चापदशमेव च ॥७८॥
78. viparyayaṁ na kurvīta vāsaso buddhimānnaraḥ ,
tathā nānyadhṛtaṁ dhāryaṁ na cāpadaśameva ca.
अन्यदेव भवेद्वासः शयनीये नरोत्तम ।
अन्यद्रथ्यासु देवानामर्चायामन्यदेव हि ॥७९॥
79. anyadeva bhavedvāsaḥ śayanīye narottama ,
anyadrathyāsu devānāmarcāyāmanyadeva hi.
प्रियङ्गुचन्दनाभ्यां च बिल्वेन तगरेण च ।
पृथगेवानुलिम्पेत केसरेण च बुद्धिमान् ॥८०॥
80. priyaṅgucandanābhyāṁ ca bilvena tagareṇa ca ,
pṛthagevānulimpeta kesareṇa ca buddhimān.
उपवासं च कुर्वीत स्नातः शुचिरलंकृतः ।
पर्वकालेषु सर्वेषु ब्रह्मचारी सदा भवेत् ॥८१॥
81. upavāsaṁ ca kurvīta snātaḥ śuciralaṁkṛtaḥ ,
parvakāleṣu sarveṣu brahmacārī sadā bhavet.
नालीढया परिहतं भक्षयीत कदाचन ।
तथा नोद्धृतसाराणि प्रेक्षतां नाप्रदाय च ॥८२॥
82. nālīḍhayā parihataṁ bhakṣayīta kadācana ,
tathā noddhṛtasārāṇi prekṣatāṁ nāpradāya ca.
न संनिकृष्टो मेधावी नाशुचिर्न च सत्सु च ।
प्रतिषिद्धान्न धर्मेषु भक्षान्भुञ्जीत पृष्ठतः ॥८३॥
83. na saṁnikṛṣṭo medhāvī nāśucirna ca satsu ca ,
pratiṣiddhānna dharmeṣu bhakṣānbhuñjīta pṛṣṭhataḥ.
पिप्पलं च वटं चैव शणशाकं तथैव च ।
उदुम्बरं न खादेच्च भवार्थी पुरुषोत्तमः ॥८४॥
84. pippalaṁ ca vaṭaṁ caiva śaṇaśākaṁ tathaiva ca ,
udumbaraṁ na khādecca bhavārthī puruṣottamaḥ.
आजं गव्यं च यन्मांसं मायूरं चैव वर्जयेत् ।
वर्जयेच्छुष्कमांसं च तथा पर्युषितं च यत् ॥८५॥
85. ājaṁ gavyaṁ ca yanmāṁsaṁ māyūraṁ caiva varjayet ,
varjayecchuṣkamāṁsaṁ ca tathā paryuṣitaṁ ca yat.
न पाणौ लवणं विद्वान्प्राश्नीयान्न च रात्रिषु ।
दधिसक्तून्न भुञ्जीत वृथामांसं च वर्जयेत् ॥८६॥
86. na pāṇau lavaṇaṁ vidvānprāśnīyānna ca rātriṣu ,
dadhisaktūnna bhuñjīta vṛthāmāṁsaṁ ca varjayet.
वालेन तु न भुञ्जीत परश्राद्धं तथैव च ।
सायं प्रातश्च भुञ्जीत नान्तराले समाहितः ॥८७॥
87. vālena tu na bhuñjīta paraśrāddhaṁ tathaiva ca ,
sāyaṁ prātaśca bhuñjīta nāntarāle samāhitaḥ.
वाग्यतो नैकवस्त्रश्च नासंविष्टः कदाचन ।
भूमौ सदैव नाश्नीयान्नानासीनो न शब्दवत् ॥८८॥
88. vāgyato naikavastraśca nāsaṁviṣṭaḥ kadācana ,
bhūmau sadaiva nāśnīyānnānāsīno na śabdavat.
तोयपूर्वं प्रदायान्नमतिथिभ्यो विशां पते ।
पश्चाद्भुञ्जीत मेधावी न चाप्यन्यमना नरः ॥८९॥
89. toyapūrvaṁ pradāyānnamatithibhyo viśāṁ pate ,
paścādbhuñjīta medhāvī na cāpyanyamanā naraḥ.
समानमेकपङ्क्त्यां तु भोज्यमन्नं नरेश्वर ।
विषं हालाहलं भुङ्क्ते योऽप्रदाय सुहृज्जने ॥९०॥
90. samānamekapaṅktyāṁ tu bhojyamannaṁ nareśvara ,
viṣaṁ hālāhalaṁ bhuṅkte yo'pradāya suhṛjjane.
पानीयं पायसं सर्पिर्दधिसक्तुमधून्यपि ।
निरस्य शेषमेतेषां न प्रदेयं तु कस्यचित् ॥९१॥
91. pānīyaṁ pāyasaṁ sarpirdadhisaktumadhūnyapi ,
nirasya śeṣameteṣāṁ na pradeyaṁ tu kasyacit.
भुञ्जानो मनुजव्याघ्र नैव शङ्कां समाचरेत् ।
दधि चाप्यनुपानं वै न कर्तव्यं भवार्थिना ॥९२॥
92. bhuñjāno manujavyāghra naiva śaṅkāṁ samācaret ,
dadhi cāpyanupānaṁ vai na kartavyaṁ bhavārthinā.
आचम्य चैव हस्तेन परिस्राव्य तथोदकम् ।
अङ्गुष्ठं चरणस्याथ दक्षिणस्यावसेचयेत् ॥९३॥
93. ācamya caiva hastena parisrāvya tathodakam ,
aṅguṣṭhaṁ caraṇasyātha dakṣiṇasyāvasecayet.
पाणिं मूर्ध्नि समाधाय स्पृष्ट्वा चाग्निं समाहितः ।
ज्ञातिश्रैष्ठ्यमवाप्नोति प्रयोगकुशलो नरः ॥९४॥
94. pāṇiṁ mūrdhni samādhāya spṛṣṭvā cāgniṁ samāhitaḥ ,
jñātiśraiṣṭhyamavāpnoti prayogakuśalo naraḥ.
अद्भिः प्राणान्समालभ्य नाभिं पाणितलेन च ।
स्पृशंश्चैव प्रतिष्ठेत न चाप्यार्द्रेण पाणिना ॥९५॥
95. adbhiḥ prāṇānsamālabhya nābhiṁ pāṇitalena ca ,
spṛśaṁścaiva pratiṣṭheta na cāpyārdreṇa pāṇinā.
अङ्गुष्ठस्यान्तराले च ब्राह्मं तीर्थमुदाहृतम् ।
कनिष्ठिकायाः पश्चात्तु देवतीर्थमिहोच्यते ॥९६॥
96. aṅguṣṭhasyāntarāle ca brāhmaṁ tīrthamudāhṛtam ,
kaniṣṭhikāyāḥ paścāttu devatīrthamihocyate.
अङ्गुष्ठस्य च यन्मध्यं प्रदेशिन्याश्च भारत ।
तेन पित्र्याणि कुर्वीत स्पृष्ट्वापो न्यायतस्तथा ॥९७॥
97. aṅguṣṭhasya ca yanmadhyaṁ pradeśinyāśca bhārata ,
tena pitryāṇi kurvīta spṛṣṭvāpo nyāyatastathā.
परापवादं न ब्रूयान्नाप्रियं च कदाचन ।
न मन्युः कश्चिदुत्पाद्यः पुरुषेण भवार्थिना ॥९८॥
98. parāpavādaṁ na brūyānnāpriyaṁ ca kadācana ,
na manyuḥ kaścidutpādyaḥ puruṣeṇa bhavārthinā.
पतितैस्तु कथां नेच्छेद्दर्शनं चापि वर्जयेत् ।
संसर्गं च न गच्छेत तथायुर्विन्दते महत् ॥९९॥
99. patitaistu kathāṁ neccheddarśanaṁ cāpi varjayet ,
saṁsargaṁ ca na gaccheta tathāyurvindate mahat.
न दिवा मैथुनं गच्छेन्न कन्यां न च बन्धकीम् ।
न चास्नातां स्त्रियं गच्छेत्तथायुर्विन्दते महत् ॥१००॥
100. na divā maithunaṁ gacchenna kanyāṁ na ca bandhakīm ,
na cāsnātāṁ striyaṁ gacchettathāyurvindate mahat.
स्वे स्वे तीर्थे समाचम्य कार्ये समुपकल्पिते ।
त्रिः पीत्वापो द्विः प्रमृज्य कृतशौचो भवेन्नरः ॥१०१॥
101. sve sve tīrthe samācamya kārye samupakalpite ,
triḥ pītvāpo dviḥ pramṛjya kṛtaśauco bhavennaraḥ.
इन्द्रियाणि सकृत्स्पृश्य त्रिरभ्युक्ष्य च मानवः ।
कुर्वीत पित्र्यं दैवं च वेददृष्टेन कर्मणा ॥१०२॥
102. indriyāṇi sakṛtspṛśya trirabhyukṣya ca mānavaḥ ,
kurvīta pitryaṁ daivaṁ ca vedadṛṣṭena karmaṇā.
ब्राह्मणार्थे च यच्छौचं तच्च मे शृणु कौरव ।
प्रवृत्तं च हितं चोक्त्वा भोजनाद्यन्तयोस्तथा ॥१०३॥
103. brāhmaṇārthe ca yacchaucaṁ tacca me śṛṇu kaurava ,
pravṛttaṁ ca hitaṁ coktvā bhojanādyantayostathā.
सर्वशौचेषु ब्राह्मेण तीर्थेन समुपस्पृशेत् ।
निष्ठीव्य तु तथा क्षुत्वा स्पृश्यापो हि शुचिर्भवेत् ॥१०४॥
104. sarvaśauceṣu brāhmeṇa tīrthena samupaspṛśet ,
niṣṭhīvya tu tathā kṣutvā spṛśyāpo hi śucirbhavet.
वृद्धो ज्ञातिस्तथा मित्रं दरिद्रो यो भवेदपि ।
गृहे वासयितव्यास्ते धन्यमायुष्यमेव च ॥१०५॥
105. vṛddho jñātistathā mitraṁ daridro yo bhavedapi ,
gṛhe vāsayitavyāste dhanyamāyuṣyameva ca.
गृहे पारावता धन्याः शुकाश्च सहसारिकाः ।
गृहेष्वेते न पापाय तथा वै तैलपायिकाः ॥१०६॥
106. gṛhe pārāvatā dhanyāḥ śukāśca sahasārikāḥ ,
gṛheṣvete na pāpāya tathā vai tailapāyikāḥ.
उद्दीपकाश्च गृध्राश्च कपोता भ्रमरास्तथा ।
निविशेयुर्यदा तत्र शान्तिमेव तदाचरेत् ॥१०७॥
107. uddīpakāśca gṛdhrāśca kapotā bhramarāstathā ,
niviśeyuryadā tatra śāntimeva tadācaret.
अमङ्गल्यानि चैतानि तथाक्रोशो महात्मनाम् ।
महात्मनां च गुह्यानि न वक्तव्यानि कर्हिचित् ॥१०८॥
108. amaṅgalyāni caitāni tathākrośo mahātmanām ,
mahātmanāṁ ca guhyāni na vaktavyāni karhicit.
अगम्याश्च न गच्छेत राजपत्नीः सखीस्तथा ।
वैद्यानां बालवृद्धानां भृत्यानां च युधिष्ठिर ॥१०९॥
109. agamyāśca na gaccheta rājapatnīḥ sakhīstathā ,
vaidyānāṁ bālavṛddhānāṁ bhṛtyānāṁ ca yudhiṣṭhira.
बन्धूनां ब्राह्मणानां च तथा शारणिकस्य च ।
संबन्धिनां च राजेन्द्र तथायुर्विन्दते महत् ॥११०॥
110. bandhūnāṁ brāhmaṇānāṁ ca tathā śāraṇikasya ca ,
saṁbandhināṁ ca rājendra tathāyurvindate mahat.
ब्राह्मणस्थपतिभ्यां च निर्मितं यन्निवेशनम् ।
तदावसेत्सदा प्राज्ञो भवार्थी मनुजेश्वर ॥१११॥
111. brāhmaṇasthapatibhyāṁ ca nirmitaṁ yanniveśanam ,
tadāvasetsadā prājño bhavārthī manujeśvara.
संध्यायां न स्वपेद्राजन्विद्यां न च समाचरेत् ।
न भुञ्जीत च मेधावी तथायुर्विन्दते महत् ॥११२॥
112. saṁdhyāyāṁ na svapedrājanvidyāṁ na ca samācaret ,
na bhuñjīta ca medhāvī tathāyurvindate mahat.
नक्तं न कुर्यात्पित्र्याणि भुक्त्वा चैव प्रसाधनम् ।
पानीयस्य क्रिया नक्तं न कार्या भूतिमिच्छता ॥११३॥
113. naktaṁ na kuryātpitryāṇi bhuktvā caiva prasādhanam ,
pānīyasya kriyā naktaṁ na kāryā bhūtimicchatā.
वर्जनीयाश्च वै नित्यं सक्तवो निशि भारत ।
शेषाणि चावदातानि पानीयं चैव भोजने ॥११४॥
114. varjanīyāśca vai nityaṁ saktavo niśi bhārata ,
śeṣāṇi cāvadātāni pānīyaṁ caiva bhojane.
सौहित्यं च न कर्तव्यं रात्रौ नैव समाचरेत् ।
द्विजच्छेदं न कुर्वीत भुक्त्वा न च समाचरेत् ॥११५॥
115. sauhityaṁ ca na kartavyaṁ rātrau naiva samācaret ,
dvijacchedaṁ na kurvīta bhuktvā na ca samācaret.
महाकुलप्रसूतां च प्रशस्तां लक्षणैस्तथा ।
वयःस्थां च महाप्राज्ञ कन्यामावोढुमर्हति ॥११६॥
116. mahākulaprasūtāṁ ca praśastāṁ lakṣaṇaistathā ,
vayaḥsthāṁ ca mahāprājña kanyāmāvoḍhumarhati.
अपत्यमुत्पाद्य ततः प्रतिष्ठाप्य कुलं तथा ।
पुत्राः प्रदेया ज्ञानेषु कुलधर्मेषु भारत ॥११७॥
117. apatyamutpādya tataḥ pratiṣṭhāpya kulaṁ tathā ,
putrāḥ pradeyā jñāneṣu kuladharmeṣu bhārata.
कन्या चोत्पाद्य दातव्या कुलपुत्राय धीमते ।
पुत्रा निवेश्याश्च कुलाद्भृत्या लभ्याश्च भारत ॥११८॥
118. kanyā cotpādya dātavyā kulaputrāya dhīmate ,
putrā niveśyāśca kulādbhṛtyā labhyāśca bhārata.
शिरःस्नातोऽथ कुर्वीत दैवं पित्र्यमथापि च ।
नक्षत्रे न च कुर्वीत यस्मिञ्जातो भवेन्नरः ।
न प्रोष्ठपदयोः कार्यं तथाग्नेये च भारत ॥११९॥
119. śiraḥsnāto'tha kurvīta daivaṁ pitryamathāpi ca ,
nakṣatre na ca kurvīta yasmiñjāto bhavennaraḥ ,
na proṣṭhapadayoḥ kāryaṁ tathāgneye ca bhārata.
दारुणेषु च सर्वेषु प्रत्यहं च विवर्जयेत् ।
ज्योतिषे यानि चोक्तानि तानि सर्वाणि वर्जयेत् ॥१२०॥
120. dāruṇeṣu ca sarveṣu pratyahaṁ ca vivarjayet ,
jyotiṣe yāni coktāni tāni sarvāṇi varjayet.
प्राङ्मुखः श्मश्रुकर्माणि कारयेत समाहितः ।
उदङ्मुखो वा राजेन्द्र तथायुर्विन्दते महत् ॥१२१॥
121. prāṅmukhaḥ śmaśrukarmāṇi kārayeta samāhitaḥ ,
udaṅmukho vā rājendra tathāyurvindate mahat.
परिवादं न च ब्रूयात्परेषामात्मनस्तथा ।
परिवादो न धर्माय प्रोच्यते भरतर्षभ ॥१२२॥
122. parivādaṁ na ca brūyātpareṣāmātmanastathā ,
parivādo na dharmāya procyate bharatarṣabha.
वर्जयेद्व्यङ्गिनीं नारीं तथा कन्यां नरोत्तम ।
समार्षां व्यङ्गितां चैव मातुः स्वकुलजां तथा ॥१२३॥
123. varjayedvyaṅginīṁ nārīṁ tathā kanyāṁ narottama ,
samārṣāṁ vyaṅgitāṁ caiva mātuḥ svakulajāṁ tathā.
वृद्धां प्रव्रजितां चैव तथैव च पतिव्रताम् ।
तथातिकृष्णवर्णां च वर्णोत्कृष्टां च वर्जयेत् ॥१२४॥
124. vṛddhāṁ pravrajitāṁ caiva tathaiva ca pativratām ,
tathātikṛṣṇavarṇāṁ ca varṇotkṛṣṭāṁ ca varjayet.
अयोनिं च वियोनिं च न गच्छेत विचक्षणः ।
पिङ्गलां कुष्ठिनीं नारीं न त्वमावोढुमर्हसि ॥१२५॥
125. ayoniṁ ca viyoniṁ ca na gaccheta vicakṣaṇaḥ ,
piṅgalāṁ kuṣṭhinīṁ nārīṁ na tvamāvoḍhumarhasi.
अपस्मारिकुले जातां निहीनां चैव वर्जयेत् ।
श्वित्रिणां च कुले जातां त्रयाणां मनुजेश्वर ॥१२६॥
126. apasmārikule jātāṁ nihīnāṁ caiva varjayet ,
śvitriṇāṁ ca kule jātāṁ trayāṇāṁ manujeśvara.
लक्षणैरन्विता या च प्रशस्ता या च लक्षणैः ।
मनोज्ञा दर्शनीया च तां भवान्वोढुमर्हति ॥१२७॥
127. lakṣaṇairanvitā yā ca praśastā yā ca lakṣaṇaiḥ ,
manojñā darśanīyā ca tāṁ bhavānvoḍhumarhati.
महाकुले निवेष्टव्यं सदृशे वा युधिष्ठिर ।
अवरा पतिता चैव न ग्राह्या भूतिमिच्छता ॥१२८॥
128. mahākule niveṣṭavyaṁ sadṛśe vā yudhiṣṭhira ,
avarā patitā caiva na grāhyā bhūtimicchatā.
अग्नीनुत्पाद्य यत्नेन क्रियाः सुविहिताश्च याः ।
वेदेषु ब्राह्मणैः प्रोक्तास्ताश्च सर्वाः समाचरेत् ॥१२९॥
129. agnīnutpādya yatnena kriyāḥ suvihitāśca yāḥ ,
vedeṣu brāhmaṇaiḥ proktāstāśca sarvāḥ samācaret.
न चेर्ष्या स्त्रीषु कर्तव्या दारा रक्ष्याश्च सर्वशः ।
अनायुष्या भवेदीर्ष्या तस्मादीर्ष्यां विवर्जयेत् ॥१३०॥
130. na cerṣyā strīṣu kartavyā dārā rakṣyāśca sarvaśaḥ ,
anāyuṣyā bhavedīrṣyā tasmādīrṣyāṁ vivarjayet.
अनायुष्यो दिवास्वप्नस्तथाभ्युदितशायिता ।
प्रातर्निशायां च तथा ये चोच्छिष्टाः स्वपन्ति वै ॥१३१॥
131. anāyuṣyo divāsvapnastathābhyuditaśāyitā ,
prātarniśāyāṁ ca tathā ye cocchiṣṭāḥ svapanti vai.
पारदार्यमनायुष्यं नापितोच्छिष्टता तथा ।
यत्नतो वै न कर्तव्यमभ्यासश्चैव भारत ॥१३२॥
132. pāradāryamanāyuṣyaṁ nāpitocchiṣṭatā tathā ,
yatnato vai na kartavyamabhyāsaścaiva bhārata.
संध्यां न भुञ्जेन्न स्नायान्न पुरीषं समुत्सृजेत् ।
प्रयतश्च भवेत्तस्यां न च किंचित्समाचरेत् ॥१३३॥
133. saṁdhyāṁ na bhuñjenna snāyānna purīṣaṁ samutsṛjet ,
prayataśca bhavettasyāṁ na ca kiṁcitsamācaret.
ब्राह्मणान्पूजयेच्चापि तथा स्नात्वा नराधिप ।
देवांश्च प्रणमेत्स्नातो गुरूंश्चाप्यभिवादयेत् ॥१३४॥
134. brāhmaṇānpūjayeccāpi tathā snātvā narādhipa ,
devāṁśca praṇametsnāto gurūṁścāpyabhivādayet.
अनिमन्त्रितो न गच्छेत यज्ञं गच्छेत्तु दर्शकः ।
अनिमन्त्रिते ह्यनायुष्यं गमनं तत्र भारत ॥१३५॥
135. animantrito na gaccheta yajñaṁ gacchettu darśakaḥ ,
animantrite hyanāyuṣyaṁ gamanaṁ tatra bhārata.
न चैकेन परिव्राज्यं न गन्तव्यं तथा निशि ।
अनागतायां संध्यायां पश्चिमायां गृहे वसेत् ॥१३६॥
136. na caikena parivrājyaṁ na gantavyaṁ tathā niśi ,
anāgatāyāṁ saṁdhyāyāṁ paścimāyāṁ gṛhe vaset.
मातुः पितुर्गुरूणां च कार्यमेवानुशासनम् ।
हितं वाप्यहितं वापि न विचार्यं नरर्षभ ॥१३७॥
137. mātuḥ piturgurūṇāṁ ca kāryamevānuśāsanam ,
hitaṁ vāpyahitaṁ vāpi na vicāryaṁ nararṣabha.
धनुर्वेदे च वेदे च यत्नः कार्यो नराधिप ।
हस्तिपृष्ठेऽश्वपृष्ठे च रथचर्यासु चैव ह ।
यत्नवान्भव राजेन्द्र यत्नवान्सुखमेधते ॥१३८॥
138. dhanurvede ca vede ca yatnaḥ kāryo narādhipa ,
hastipṛṣṭhe'śvapṛṣṭhe ca rathacaryāsu caiva ha ,
yatnavānbhava rājendra yatnavānsukhamedhate.
अप्रधृष्यश्च शत्रूणां भृत्यानां स्वजनस्य च ।
प्रजापालनयुक्तश्च न क्षतिं लभते क्वचित् ॥१३९॥
139. apradhṛṣyaśca śatrūṇāṁ bhṛtyānāṁ svajanasya ca ,
prajāpālanayuktaśca na kṣatiṁ labhate kvacit.
युक्तिशास्त्रं च ते ज्ञेयं शब्दशास्त्रं च भारत ।
गन्धर्वशास्त्रं च कलाः परिज्ञेया नराधिप ॥१४०॥
140. yuktiśāstraṁ ca te jñeyaṁ śabdaśāstraṁ ca bhārata ,
gandharvaśāstraṁ ca kalāḥ parijñeyā narādhipa.
पुराणमितिहासाश्च तथाख्यानानि यानि च ।
महात्मनां च चरितं श्रोतव्यं नित्यमेव ते ॥१४१॥
141. purāṇamitihāsāśca tathākhyānāni yāni ca ,
mahātmanāṁ ca caritaṁ śrotavyaṁ nityameva te.
पत्नीं रजस्वलां चैव नाभिगच्छेन्न चाह्वयेत् ।
स्नातां चतुर्थे दिवसे रात्रौ गच्छेद्विचक्षणः ॥१४२॥
142. patnīṁ rajasvalāṁ caiva nābhigacchenna cāhvayet ,
snātāṁ caturthe divase rātrau gacchedvicakṣaṇaḥ.
पञ्चमे दिवसे नारी षष्ठेऽहनि पुमान्भवेत् ।
एतेन विधिना पत्नीमुपगच्छेत पण्डितः ॥१४३॥
143. pañcame divase nārī ṣaṣṭhe'hani pumānbhavet ,
etena vidhinā patnīmupagaccheta paṇḍitaḥ.
ज्ञातिसंबन्धिमित्राणि पूजनीयानि नित्यशः ।
यष्टव्यं च यथाशक्ति यज्ञैर्विविधदक्षिणैः ।
अतऊर्ध्वमरण्यं च सेवितव्यं नराधिप ॥१४४॥
144. jñātisaṁbandhimitrāṇi pūjanīyāni nityaśaḥ ,
yaṣṭavyaṁ ca yathāśakti yajñairvividhadakṣiṇaiḥ ,
ataūrdhvamaraṇyaṁ ca sevitavyaṁ narādhipa.
एष ते लक्षणोद्देश आयुष्याणां प्रकीर्तितः ।
शेषस्त्रैविद्यवृद्धेभ्यः प्रत्याहार्यो युधिष्ठिर ॥१४५॥
145. eṣa te lakṣaṇoddeśa āyuṣyāṇāṁ prakīrtitaḥ ,
śeṣastraividyavṛddhebhyaḥ pratyāhāryo yudhiṣṭhira.
आचारो भूतिजनन आचारः कीर्तिवर्धनः ।
आचाराद्वर्धते ह्यायुराचारो हन्त्यलक्षणम् ॥१४६॥
146. ācāro bhūtijanana ācāraḥ kīrtivardhanaḥ ,
ācārādvardhate hyāyurācāro hantyalakṣaṇam.
आगमानां हि सर्वेषामाचारः श्रेष्ठ उच्यते ।
आचारप्रभवो धर्मो धर्मादायुर्विवर्धते ॥१४७॥
147. āgamānāṁ hi sarveṣāmācāraḥ śreṣṭha ucyate ,
ācāraprabhavo dharmo dharmādāyurvivardhate.
एतद्यशस्यमायुष्यं स्वर्ग्यं स्वस्त्ययनं महत् ।
अनुकम्पता सर्ववर्णान्ब्रह्मणा समुदाहृतम् ॥१४८॥
148. etadyaśasyamāyuṣyaṁ svargyaṁ svastyayanaṁ mahat ,
anukampatā sarvavarṇānbrahmaṇā samudāhṛtam.

Links to all chapters:

ādi parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96 Chapter 97 Chapter 98 Chapter 99 Chapter 100 Chapter 101 Chapter 102 Chapter 103 Chapter 104 Chapter 105 Chapter 106 Chapter 107 Chapter 108 Chapter 109 Chapter 110 Chapter 111 Chapter 112 Chapter 113 Chapter 114 Chapter 115 Chapter 116 Chapter 117 Chapter 118 Chapter 119 Chapter 120 Chapter 121 Chapter 122 Chapter 123 Chapter 124 Chapter 125 Chapter 126 Chapter 127 Chapter 128 Chapter 129 Chapter 130 Chapter 131 Chapter 132 Chapter 133 Chapter 134 Chapter 135 Chapter 136 Chapter 137 Chapter 138 Chapter 139 Chapter 140 Chapter 141 Chapter 142 Chapter 143 Chapter 144 Chapter 145 Chapter 146 Chapter 147 Chapter 148 Chapter 149 Chapter 150 Chapter 151 Chapter 152 Chapter 153 Chapter 154 Chapter 155 Chapter 156 Chapter 157 Chapter 158 Chapter 159 Chapter 160 Chapter 161 Chapter 162 Chapter 163 Chapter 164 Chapter 165 Chapter 166 Chapter 167 Chapter 168 Chapter 169 Chapter 170 Chapter 171 Chapter 172 Chapter 173 Chapter 174 Chapter 175 Chapter 176 Chapter 177 Chapter 178 Chapter 179 Chapter 180 Chapter 181 Chapter 182 Chapter 183 Chapter 184 Chapter 185 Chapter 186 Chapter 187 Chapter 188 Chapter 189 Chapter 190 Chapter 191 Chapter 192 Chapter 193 Chapter 194 Chapter 195 Chapter 196 Chapter 197 Chapter 198 Chapter 199 Chapter 200 Chapter 201 Chapter 202 Chapter 203 Chapter 204 Chapter 205 Chapter 206 Chapter 207 Chapter 208 Chapter 209 Chapter 210 Chapter 211 Chapter 212 Chapter 213 Chapter 214 Chapter 215 Chapter 216 Chapter 217 Chapter 218 Chapter 219 Chapter 220 Chapter 221 Chapter 222 Chapter 223 Chapter 224 Chapter 225

sabhā parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72

vana parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96 Chapter 97 Chapter 98 Chapter 99 Chapter 100 Chapter 101 Chapter 102 Chapter 103 Chapter 104 Chapter 105 Chapter 106 Chapter 107 Chapter 108 Chapter 109 Chapter 110 Chapter 111 Chapter 112 Chapter 113 Chapter 114 Chapter 115 Chapter 116 Chapter 117 Chapter 118 Chapter 119 Chapter 120 Chapter 121 Chapter 122 Chapter 123 Chapter 124 Chapter 125 Chapter 126 Chapter 127 Chapter 128 Chapter 129 Chapter 130 Chapter 131 Chapter 132 Chapter 133 Chapter 134 Chapter 135 Chapter 136 Chapter 137 Chapter 138 Chapter 139 Chapter 140 Chapter 141 Chapter 142 Chapter 143 Chapter 144 Chapter 145 Chapter 146 Chapter 147 Chapter 148 Chapter 149 Chapter 150 Chapter 151 Chapter 152 Chapter 153 Chapter 154 Chapter 155 Chapter 156 Chapter 157 Chapter 158 Chapter 159 Chapter 160 Chapter 161 Chapter 162 Chapter 163 Chapter 164 Chapter 165 Chapter 166 Chapter 167 Chapter 168 Chapter 169 Chapter 170 Chapter 171 Chapter 172 Chapter 173 Chapter 174 Chapter 175 Chapter 176 Chapter 177 Chapter 178 Chapter 179 Chapter 180 Chapter 181 Chapter 182 Chapter 183 Chapter 184 Chapter 185 Chapter 186 Chapter 187 Chapter 188 Chapter 189 Chapter 190 Chapter 191 Chapter 192 Chapter 193 Chapter 194 Chapter 195 Chapter 196 Chapter 197 Chapter 198 Chapter 199 Chapter 200 Chapter 201 Chapter 202 Chapter 203 Chapter 204 Chapter 205 Chapter 206 Chapter 207 Chapter 208 Chapter 209 Chapter 210 Chapter 211 Chapter 212 Chapter 213 Chapter 214 Chapter 215 Chapter 216 Chapter 217 Chapter 218 Chapter 219 Chapter 220 Chapter 221 Chapter 222 Chapter 223 Chapter 224 Chapter 225 Chapter 226 Chapter 227 Chapter 228 Chapter 229 Chapter 230 Chapter 231 Chapter 232 Chapter 233 Chapter 234 Chapter 235 Chapter 236 Chapter 237 Chapter 238 Chapter 239 Chapter 240 Chapter 241 Chapter 242 Chapter 243 Chapter 244 Chapter 245 Chapter 246 Chapter 247 Chapter 248 Chapter 249 Chapter 250 Chapter 251 Chapter 252 Chapter 253 Chapter 254 Chapter 255 Chapter 256 Chapter 257 Chapter 258 Chapter 259 Chapter 260 Chapter 261 Chapter 262 Chapter 263 Chapter 264 Chapter 265 Chapter 266 Chapter 267 Chapter 268 Chapter 269 Chapter 270 Chapter 271 Chapter 272 Chapter 273 Chapter 274 Chapter 275 Chapter 276 Chapter 277 Chapter 278 Chapter 279 Chapter 280 Chapter 281 Chapter 282 Chapter 283 Chapter 284 Chapter 285 Chapter 286 Chapter 287 Chapter 288 Chapter 289 Chapter 290 Chapter 291 Chapter 292 Chapter 293 Chapter 294 Chapter 295 Chapter 296 Chapter 297 Chapter 298 Chapter 299

virāṭa parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67

udyoga parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96 Chapter 97 Chapter 98 Chapter 99 Chapter 100 Chapter 101 Chapter 102 Chapter 103 Chapter 104 Chapter 105 Chapter 106 Chapter 107 Chapter 108 Chapter 109 Chapter 110 Chapter 111 Chapter 112 Chapter 113 Chapter 114 Chapter 115 Chapter 116 Chapter 117 Chapter 118 Chapter 119 Chapter 120 Chapter 121 Chapter 122 Chapter 123 Chapter 124 Chapter 125 Chapter 126 Chapter 127 Chapter 128 Chapter 129 Chapter 130 Chapter 131 Chapter 132 Chapter 133 Chapter 134 Chapter 135 Chapter 136 Chapter 137 Chapter 138 Chapter 139 Chapter 140 Chapter 141 Chapter 142 Chapter 143 Chapter 144 Chapter 145 Chapter 146 Chapter 147 Chapter 148 Chapter 149 Chapter 150 Chapter 151 Chapter 152 Chapter 153 Chapter 154 Chapter 155 Chapter 156 Chapter 157 Chapter 158 Chapter 159 Chapter 160 Chapter 161 Chapter 162 Chapter 163 Chapter 164 Chapter 165 Chapter 166 Chapter 167 Chapter 168 Chapter 169 Chapter 170 Chapter 171 Chapter 172 Chapter 173 Chapter 174 Chapter 175 Chapter 176 Chapter 177 Chapter 178 Chapter 179 Chapter 180 Chapter 181 Chapter 182 Chapter 183 Chapter 184 Chapter 185 Chapter 186 Chapter 187 Chapter 188 Chapter 189 Chapter 190 Chapter 191 Chapter 192 Chapter 193 Chapter 194 Chapter 195 Chapter 196 Chapter 197

bhīṣma parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96 Chapter 97 Chapter 98 Chapter 99 Chapter 100 Chapter 101 Chapter 102 Chapter 103 Chapter 104 Chapter 105 Chapter 106 Chapter 107 Chapter 108 Chapter 109 Chapter 110 Chapter 111 Chapter 112 Chapter 113 Chapter 114 Chapter 115 Chapter 116 Chapter 117

droṇa parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96 Chapter 97 Chapter 98 Chapter 99 Chapter 100 Chapter 101 Chapter 102 Chapter 103 Chapter 104 Chapter 105 Chapter 106 Chapter 107 Chapter 108 Chapter 109 Chapter 110 Chapter 111 Chapter 112 Chapter 113 Chapter 114 Chapter 115 Chapter 116 Chapter 117 Chapter 118 Chapter 119 Chapter 120 Chapter 121 Chapter 122 Chapter 123 Chapter 124 Chapter 125 Chapter 126 Chapter 127 Chapter 128 Chapter 129 Chapter 130 Chapter 131 Chapter 132 Chapter 133 Chapter 134 Chapter 135 Chapter 136 Chapter 137 Chapter 138 Chapter 139 Chapter 140 Chapter 141 Chapter 142 Chapter 143 Chapter 144 Chapter 145 Chapter 146 Chapter 147 Chapter 148 Chapter 149 Chapter 150 Chapter 151 Chapter 152 Chapter 153 Chapter 154 Chapter 155 Chapter 156 Chapter 157 Chapter 158 Chapter 159 Chapter 160 Chapter 161 Chapter 162 Chapter 163 Chapter 164 Chapter 165 Chapter 166 Chapter 167 Chapter 168 Chapter 169 Chapter 170 Chapter 171 Chapter 172 Chapter 173

karṇa parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69

śalya parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64

sauptika parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18

strī parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27

śānti parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96 Chapter 97 Chapter 98 Chapter 99 Chapter 100 Chapter 101 Chapter 102 Chapter 103 Chapter 104 Chapter 105 Chapter 106 Chapter 107 Chapter 108 Chapter 109 Chapter 110 Chapter 111 Chapter 112 Chapter 113 Chapter 114 Chapter 115 Chapter 116 Chapter 117 Chapter 118 Chapter 119 Chapter 120 Chapter 121 Chapter 122 Chapter 123 Chapter 124 Chapter 125 Chapter 126 Chapter 127 Chapter 128 Chapter 129 Chapter 130 Chapter 131 Chapter 132 Chapter 133 Chapter 134 Chapter 135 Chapter 136 Chapter 137 Chapter 138 Chapter 139 Chapter 140 Chapter 141 Chapter 142 Chapter 143 Chapter 144 Chapter 145 Chapter 146 Chapter 147 Chapter 148 Chapter 149 Chapter 150 Chapter 151 Chapter 152 Chapter 153 Chapter 154 Chapter 155 Chapter 156 Chapter 157 Chapter 158 Chapter 159 Chapter 160 Chapter 161 Chapter 162 Chapter 163 Chapter 164 Chapter 165 Chapter 166 Chapter 167 Chapter 168 Chapter 169 Chapter 170 Chapter 171 Chapter 172 Chapter 173 Chapter 174 Chapter 175 Chapter 176 Chapter 177 Chapter 178 Chapter 179 Chapter 180 Chapter 181 Chapter 182 Chapter 183 Chapter 184 Chapter 185 Chapter 186 Chapter 187 Chapter 188 Chapter 189 Chapter 190 Chapter 191 Chapter 192 Chapter 193 Chapter 194 Chapter 195 Chapter 196 Chapter 197 Chapter 198 Chapter 199 Chapter 200 Chapter 201 Chapter 202 Chapter 203 Chapter 204 Chapter 205 Chapter 206 Chapter 207 Chapter 208 Chapter 209 Chapter 210 Chapter 211 Chapter 212 Chapter 213 Chapter 214 Chapter 215 Chapter 216 Chapter 217 Chapter 218 Chapter 219 Chapter 220 Chapter 221 Chapter 222 Chapter 223 Chapter 224 Chapter 225 Chapter 226 Chapter 227 Chapter 228 Chapter 229 Chapter 230 Chapter 231 Chapter 232 Chapter 233 Chapter 234 Chapter 235 Chapter 236 Chapter 237 Chapter 238 Chapter 239 Chapter 240 Chapter 241 Chapter 242 Chapter 243 Chapter 244 Chapter 245 Chapter 246 Chapter 247 Chapter 248 Chapter 249 Chapter 250 Chapter 251 Chapter 252 Chapter 253 Chapter 254 Chapter 255 Chapter 256 Chapter 257 Chapter 258 Chapter 259 Chapter 260 Chapter 261 Chapter 262 Chapter 263 Chapter 264 Chapter 265 Chapter 266 Chapter 267 Chapter 268 Chapter 269 Chapter 270 Chapter 271 Chapter 272 Chapter 273 Chapter 274 Chapter 275 Chapter 276 Chapter 277 Chapter 278 Chapter 279 Chapter 280 Chapter 281 Chapter 282 Chapter 283 Chapter 284 Chapter 285 Chapter 286 Chapter 287 Chapter 288 Chapter 289 Chapter 290 Chapter 291 Chapter 292 Chapter 293 Chapter 294 Chapter 295 Chapter 296 Chapter 297 Chapter 298 Chapter 299 Chapter 300 Chapter 301 Chapter 302 Chapter 303 Chapter 304 Chapter 305 Chapter 306 Chapter 307 Chapter 308 Chapter 309 Chapter 310 Chapter 311 Chapter 312 Chapter 313 Chapter 314 Chapter 315 Chapter 316 Chapter 317 Chapter 318 Chapter 319 Chapter 320 Chapter 321 Chapter 322 Chapter 323 Chapter 324 Chapter 325 Chapter 326 Chapter 327 Chapter 328 Chapter 329 Chapter 330 Chapter 331 Chapter 332 Chapter 333 Chapter 334 Chapter 335 Chapter 336 Chapter 337 Chapter 338 Chapter 339 Chapter 340 Chapter 341 Chapter 342 Chapter 343 Chapter 344 Chapter 345 Chapter 346 Chapter 347 Chapter 348 Chapter 349 Chapter 350 Chapter 351 Chapter 352 Chapter 353

anuśāsana parva (current book)

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96 Chapter 97 Chapter 98 Chapter 99 Chapter 100 Chapter 101 Chapter 102 Chapter 103 Chapter 104 Chapter 105 Chapter 106 Chapter 107 (current chapter) Chapter 108 Chapter 109 Chapter 110 Chapter 111 Chapter 112 Chapter 113 Chapter 114 Chapter 115 Chapter 116 Chapter 117 Chapter 118 Chapter 119 Chapter 120 Chapter 121 Chapter 122 Chapter 123 Chapter 124 Chapter 125 Chapter 126 Chapter 127 Chapter 128 Chapter 129 Chapter 130 Chapter 131 Chapter 132 Chapter 133 Chapter 134 Chapter 135 Chapter 136 Chapter 137 Chapter 138 Chapter 139 Chapter 140 Chapter 141 Chapter 142 Chapter 143 Chapter 144 Chapter 145 Chapter 146 Chapter 147 Chapter 148 Chapter 149 Chapter 150 Chapter 151 Chapter 152 Chapter 153 Chapter 154

aśvamedhika parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47 Chapter 48 Chapter 49 Chapter 50 Chapter 51 Chapter 52 Chapter 53 Chapter 54 Chapter 55 Chapter 56 Chapter 57 Chapter 58 Chapter 59 Chapter 60 Chapter 61 Chapter 62 Chapter 63 Chapter 64 Chapter 65 Chapter 66 Chapter 67 Chapter 68 Chapter 69 Chapter 70 Chapter 71 Chapter 72 Chapter 73 Chapter 74 Chapter 75 Chapter 76 Chapter 77 Chapter 78 Chapter 79 Chapter 80 Chapter 81 Chapter 82 Chapter 83 Chapter 84 Chapter 85 Chapter 86 Chapter 87 Chapter 88 Chapter 89 Chapter 90 Chapter 91 Chapter 92 Chapter 93 Chapter 94 Chapter 95 Chapter 96

āśramavāsika parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9 Chapter 10 Chapter 11 Chapter 12 Chapter 13 Chapter 14 Chapter 15 Chapter 16 Chapter 17 Chapter 18 Chapter 19 Chapter 20 Chapter 21 Chapter 22 Chapter 23 Chapter 24 Chapter 25 Chapter 26 Chapter 27 Chapter 28 Chapter 29 Chapter 30 Chapter 31 Chapter 32 Chapter 33 Chapter 34 Chapter 35 Chapter 36 Chapter 37 Chapter 38 Chapter 39 Chapter 40 Chapter 41 Chapter 42 Chapter 43 Chapter 44 Chapter 45 Chapter 46 Chapter 47

mausala parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5 Chapter 6 Chapter 7 Chapter 8 Chapter 9

mahāprasthānika parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3

svargārohaṇa parva

Chapter 1 Chapter 2 Chapter 3 Chapter 4 Chapter 5