महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-3, chapter-189
मार्कण्डेय उवाच ।
ततश्चोरक्षयं कृत्वा द्विजेभ्यः पृथिवीमिमाम् ।
वाजिमेधे महायज्ञे विधिवत्कल्पयिष्यति ॥१॥
ततश्चोरक्षयं कृत्वा द्विजेभ्यः पृथिवीमिमाम् ।
वाजिमेधे महायज्ञे विधिवत्कल्पयिष्यति ॥१॥
1. mārkaṇḍeya uvāca ,
tataścorakṣayaṁ kṛtvā dvijebhyaḥ pṛthivīmimām ,
vājimedhe mahāyajñe vidhivatkalpayiṣyati.
tataścorakṣayaṁ kṛtvā dvijebhyaḥ pṛthivīmimām ,
vājimedhe mahāyajñe vidhivatkalpayiṣyati.
1.
mārkaṇḍeyaḥ uvāca tataḥ corakṣayam kṛtvā dvijebhyaḥ
pṛthivīm imām vājimedhe mahāyajñe vidhivat kalpayiṣyati
pṛthivīm imām vājimedhe mahāyajñe vidhivat kalpayiṣyati
1.
mārkaṇḍeyaḥ uvāca tataḥ corakṣayam kṛtvā,
imām pṛthivīm dvijebhyaḥ,
vājimedhe mahāyajñe vidhivat kalpayiṣyati
imām pṛthivīm dvijebhyaḥ,
vājimedhe mahāyajñe vidhivat kalpayiṣyati
1.
Mārkaṇḍeya said: "Then, after eradicating the thieves, he will duly establish this earth for the twice-born (dvija) through the great Vedic ritual (yajña) called Vājimedha."
स्थापयित्वा स मर्यादाः स्वयम्भुविहिताः शुभाः ।
वनं पुण्ययशःकर्मा जरावान्संश्रयिष्यति ॥२॥
वनं पुण्ययशःकर्मा जरावान्संश्रयिष्यति ॥२॥
2. sthāpayitvā sa maryādāḥ svayambhuvihitāḥ śubhāḥ ,
vanaṁ puṇyayaśaḥkarmā jarāvānsaṁśrayiṣyati.
vanaṁ puṇyayaśaḥkarmā jarāvānsaṁśrayiṣyati.
2.
sthāpayitvā saḥ maryādāḥ svayambhuvihitāḥ śubhāḥ
vanam puṇyayaśaḥkarmā jarāvān saṁśrayiṣyati
vanam puṇyayaśaḥkarmā jarāvān saṁśrayiṣyati
2.
Having established those auspicious social and moral boundaries (dharma) ordained by the Self-existent (Svayambhū), he, whose actions earned him sacred renown, will resort to the forest when aged.
तच्छीलमनुवर्त्स्यन्ते मनुष्या लोकवासिनः ।
विप्रैश्चोरक्षये चैव कृते क्षेमं भविष्यति ॥३॥
विप्रैश्चोरक्षये चैव कृते क्षेमं भविष्यति ॥३॥
3. tacchīlamanuvartsyante manuṣyā lokavāsinaḥ ,
vipraiścorakṣaye caiva kṛte kṣemaṁ bhaviṣyati.
vipraiścorakṣaye caiva kṛte kṣemaṁ bhaviṣyati.
3.
tat śīlam anuvartsyante manuṣyāḥ lokavāsinaḥ
vipraiḥ corakṣaye ca eva kṛte kṣemam bhaviṣyati
vipraiḥ corakṣaye ca eva kṛte kṣemam bhaviṣyati
3.
The inhabitants of the world (manuṣya) will follow his character. And indeed, once the destruction of thieves has been accomplished by the brahmins, well-being and prosperity (kṣema) will prevail.
कृष्णाजिनानि शक्तीश्च त्रिशूलान्यायुधानि च ।
स्थापयन्विप्रशार्दूलो देशेषु विजितेषु च ॥४॥
स्थापयन्विप्रशार्दूलो देशेषु विजितेषु च ॥४॥
4. kṛṣṇājināni śaktīśca triśūlānyāyudhāni ca ,
sthāpayanvipraśārdūlo deśeṣu vijiteṣu ca.
sthāpayanvipraśārdūlo deśeṣu vijiteṣu ca.
4.
kṛṣṇājināni śaktīḥ ca triśūlāni āyudhāni ca
sthāpayan vipraśārdūlaḥ deśeṣu vijiteṣu ca
sthāpayan vipraśārdūlaḥ deśeṣu vijiteṣu ca
4.
And establishing black antelope skins, spears (śakti), tridents, and other weapons in the conquered lands, the foremost among brahmins (vipraśārdūla) (will proceed).
संस्तूयमानो विप्रेन्द्रैर्मानयानो द्विजोत्तमान् ।
कल्किश्चरिष्यति महीं सदा दस्युवधे रतः ॥५॥
कल्किश्चरिष्यति महीं सदा दस्युवधे रतः ॥५॥
5. saṁstūyamāno viprendrairmānayāno dvijottamān ,
kalkiścariṣyati mahīṁ sadā dasyuvadhe rataḥ.
kalkiścariṣyati mahīṁ sadā dasyuvadhe rataḥ.
5.
saṃstūyamānaḥ viprendraiḥ mānayānaḥ dvijottamān
kalkiḥ cariṣyati mahīm sadā dasyuvadhe rataḥ
kalkiḥ cariṣyati mahīm sadā dasyuvadhe rataḥ
5.
Being greatly praised by the chief brahmins and honoring the most excellent among the twice-born, Kalki will always traverse the earth, devoted to the slaying of dacoits.
हा तात हा सुतेत्येवं तास्ता वाचः सुदारुणाः ।
विक्रोशमानान्सुभृशं दस्यून्नेष्यति संक्षयम् ॥६॥
विक्रोशमानान्सुभृशं दस्यून्नेष्यति संक्षयम् ॥६॥
6. hā tāta hā sutetyevaṁ tāstā vācaḥ sudāruṇāḥ ,
vikrośamānānsubhṛśaṁ dasyūnneṣyati saṁkṣayam.
vikrośamānānsubhṛśaṁ dasyūnneṣyati saṁkṣayam.
6.
hā tāta hā suta iti evam tāḥ tāḥ vācaḥ sudāruṇāḥ
vikrośamānān subhṛśam dasyūn neṣyati saṃkṣayam
vikrośamānān subhṛśam dasyūn neṣyati saṃkṣayam
6.
He will lead those dacoits, who cry out very loudly with such dreadful words as 'Alas, father! Alas, son!', to utter destruction.
ततोऽधर्मविनाशो वै धर्मवृद्धिश्च भारत ।
भविष्यति कृते प्राप्ते क्रियावांश्च जनस्तथा ॥७॥
भविष्यति कृते प्राप्ते क्रियावांश्च जनस्तथा ॥७॥
7. tato'dharmavināśo vai dharmavṛddhiśca bhārata ,
bhaviṣyati kṛte prāpte kriyāvāṁśca janastathā.
bhaviṣyati kṛte prāpte kriyāvāṁśca janastathā.
7.
tataḥ adharma-vināśaḥ vai dharma-vṛddhiḥ ca bhārata
bhaviṣyati kṛte prāpte kriyāvān ca janaḥ tathā
bhaviṣyati kṛte prāpte kriyāvān ca janaḥ tathā
7.
Thereafter, O descendant of Bharata, there will indeed be the destruction of unrighteousness (adharma) and the growth of natural law (dharma). When the Kṛta Yuga has arrived, people will also become diligent and active (kriyāvān) in their duties.
आरामाश्चैव चैत्याश्च तटाकान्यवटास्तथा ।
यज्ञक्रियाश्च विविधा भविष्यन्ति कृते युगे ॥८॥
यज्ञक्रियाश्च विविधा भविष्यन्ति कृते युगे ॥८॥
8. ārāmāścaiva caityāśca taṭākānyavaṭāstathā ,
yajñakriyāśca vividhā bhaviṣyanti kṛte yuge.
yajñakriyāśca vividhā bhaviṣyanti kṛte yuge.
8.
ārāmāḥ ca eva caityāḥ ca taṭākāni avaṭāḥ tathā
yajñakriyāḥ ca vividhāḥ bhaviṣyanti kṛte yuge
yajñakriyāḥ ca vividhāḥ bhaviṣyanti kṛte yuge
8.
ārāmāḥ ca eva caityāḥ ca taṭākāni avaṭāḥ tathā
vividhāḥ yajñakriyāḥ ca kṛte yuge bhaviṣyanti
vividhāḥ yajñakriyāḥ ca kṛte yuge bhaviṣyanti
8.
Indeed, pleasure groves, shrines (chaitya), ponds, and wells, along with various activities related to Vedic rituals (yajña), will come into existence in the Kṛta Yuga (Golden Age).
ब्राह्मणाः साधवश्चैव मुनयश्च तपस्विनः ।
आश्रमाः सहपाषण्डाः स्थिताः सत्ये जनाः प्रजाः ॥९॥
आश्रमाः सहपाषण्डाः स्थिताः सत्ये जनाः प्रजाः ॥९॥
9. brāhmaṇāḥ sādhavaścaiva munayaśca tapasvinaḥ ,
āśramāḥ sahapāṣaṇḍāḥ sthitāḥ satye janāḥ prajāḥ.
āśramāḥ sahapāṣaṇḍāḥ sthitāḥ satye janāḥ prajāḥ.
9.
brāhmaṇāḥ sādhavaḥ ca eva munayaḥ ca tapasvinaḥ
āśramāḥ sahapāṣaṇḍāḥ sthitāḥ satye janāḥ prajāḥ
āśramāḥ sahapāṣaṇḍāḥ sthitāḥ satye janāḥ prajāḥ
9.
Brahmins, righteous people, sages, and ascetics, along with various spiritual orders (āśrama) and even heterodox sects, will be established as the populace in the age of truth (Satya Yuga).
जास्यन्ति सर्वबीजानि उप्यमानानि चैव ह ।
सर्वेष्वृतुषु राजेन्द्र सर्वं सस्यं भविष्यति ॥१०॥
सर्वेष्वृतुषु राजेन्द्र सर्वं सस्यं भविष्यति ॥१०॥
10. jāsyanti sarvabījāni upyamānāni caiva ha ,
sarveṣvṛtuṣu rājendra sarvaṁ sasyaṁ bhaviṣyati.
sarveṣvṛtuṣu rājendra sarvaṁ sasyaṁ bhaviṣyati.
10.
jāsyanti sarvabījāni upyamānāni ca eva ha
sarveṣu ṛtuṣu rājendra sarvam sasyam bhaviṣyati
sarveṣu ṛtuṣu rājendra sarvam sasyam bhaviṣyati
10.
O king of kings, all seeds that are sown will certainly sprout, and all kinds of grain will be produced in all seasons.
नरा दानेषु निरता व्रतेषु नियमेषु च ।
जपयज्ञपरा विप्रा धर्मकामा मुदा युताः ।
पालयिष्यन्ति राजानो धर्मेणेमां वसुंधराम् ॥११॥
जपयज्ञपरा विप्रा धर्मकामा मुदा युताः ।
पालयिष्यन्ति राजानो धर्मेणेमां वसुंधराम् ॥११॥
11. narā dāneṣu niratā vrateṣu niyameṣu ca ,
japayajñaparā viprā dharmakāmā mudā yutāḥ ,
pālayiṣyanti rājāno dharmeṇemāṁ vasuṁdharām.
japayajñaparā viprā dharmakāmā mudā yutāḥ ,
pālayiṣyanti rājāno dharmeṇemāṁ vasuṁdharām.
11.
narāḥ dāneṣu niratāḥ vrateṣu niyameṣu
ca japayajñaparāḥ viprāḥ
dharmakāmāḥ mudā yutāḥ pālayiṣyanti
rājānaḥ dharmeṇa imām vasuṃdharām
ca japayajñaparāḥ viprāḥ
dharmakāmāḥ mudā yutāḥ pālayiṣyanti
rājānaḥ dharmeṇa imām vasuṃdharām
11.
narāḥ dāneṣu vrateṣu niyameṣu ca
niratāḥ japayajñaparāḥ dharmakāmāḥ
mudā yutāḥ viprāḥ rājānaḥ dharmeṇa
imām vasuṃdharām pālayiṣyanti
niratāḥ japayajñaparāḥ dharmakāmāḥ
mudā yutāḥ viprāḥ rājānaḥ dharmeṇa
imām vasuṃdharām pālayiṣyanti
11.
Men will be dedicated to acts of giving (dāna), to vows, and to spiritual observances. Brahmins, devoted to the Vedic ritual (yajña) of chanting (japa), desirous of natural law (dharma), and filled with joy, will thrive. Kings will protect this earth according to natural law (dharma).
व्यवहाररता वैश्या भविष्यन्ति कृते युगे ।
षट्कर्मनिरता विप्राः क्षत्रिया रक्षणे रताः ॥१२॥
षट्कर्मनिरता विप्राः क्षत्रिया रक्षणे रताः ॥१२॥
12. vyavahāraratā vaiśyā bhaviṣyanti kṛte yuge ,
ṣaṭkarmaniratā viprāḥ kṣatriyā rakṣaṇe ratāḥ.
ṣaṭkarmaniratā viprāḥ kṣatriyā rakṣaṇe ratāḥ.
12.
vyavahāraratāḥ vaiśyāḥ bhaviṣyanti kṛte yuge
ṣaṭkarmaniratāḥ viprāḥ kṣatriyāḥ rakṣaṇe ratāḥ
ṣaṭkarmaniratāḥ viprāḥ kṣatriyāḥ rakṣaṇe ratāḥ
12.
In the Kṛta Yuga, Vaiśyas will be engaged in trade and business, Brahmins will be devoted to their six prescribed duties, and Kṣatriyas will be engaged in protection.
शुश्रूषायां रताः शूद्रास्तथा वर्णत्रयस्य च ।
एष धर्मः कृतयुगे त्रेतायां द्वापरे तथा ।
पश्चिमे युगकाले च यः स ते संप्रकीर्तितः ॥१३॥
एष धर्मः कृतयुगे त्रेतायां द्वापरे तथा ।
पश्चिमे युगकाले च यः स ते संप्रकीर्तितः ॥१३॥
13. śuśrūṣāyāṁ ratāḥ śūdrāstathā varṇatrayasya ca ,
eṣa dharmaḥ kṛtayuge tretāyāṁ dvāpare tathā ,
paścime yugakāle ca yaḥ sa te saṁprakīrtitaḥ.
eṣa dharmaḥ kṛtayuge tretāyāṁ dvāpare tathā ,
paścime yugakāle ca yaḥ sa te saṁprakīrtitaḥ.
13.
śuśrūṣāyām ratāḥ śūdrāḥ tathā
varṇatrayasya ca eṣaḥ dharmaḥ kṛtayuge
tretāyām dvāpare tathā paścime
yugakāle ca yaḥ saḥ te samprakīrtitaḥ
varṇatrayasya ca eṣaḥ dharmaḥ kṛtayuge
tretāyām dvāpare tathā paścime
yugakāle ca yaḥ saḥ te samprakīrtitaḥ
13.
Similarly, Śūdras will be devoted to serving the three other classes. This is the intrinsic nature (dharma) that has been fully declared to you, existing in the Kṛta Yuga, and similarly in the Tretā and Dvāpara Yugas, as well as in the last age (Kali Yuga).
सर्वलोकस्य विदिता युगसंख्या च पाण्डव ।
एतत्ते सर्वमाख्यातमतीतानागतं मया ।
वायुप्रोक्तमनुस्मृत्य पुराणमृषिसंस्तुतम् ॥१४॥
एतत्ते सर्वमाख्यातमतीतानागतं मया ।
वायुप्रोक्तमनुस्मृत्य पुराणमृषिसंस्तुतम् ॥१४॥
14. sarvalokasya viditā yugasaṁkhyā ca pāṇḍava ,
etatte sarvamākhyātamatītānāgataṁ mayā ,
vāyuproktamanusmṛtya purāṇamṛṣisaṁstutam.
etatte sarvamākhyātamatītānāgataṁ mayā ,
vāyuproktamanusmṛtya purāṇamṛṣisaṁstutam.
14.
sarvalokasya viditā yugasaṃkhyā
ca pāṇḍava etat te sarvam ākhyātam
atītānāgatam mayā vāyuproktam
anusmṛtya purāṇam ṛṣisaṃstutam
ca pāṇḍava etat te sarvam ākhyātam
atītānāgatam mayā vāyuproktam
anusmṛtya purāṇam ṛṣisaṃstutam
14.
And, O Pāṇḍava, the calculation of the yugas is known to all people. All this, the past and the future, has been narrated by me to you, recalling the ancient text declared by Vāyu and praised by sages.
एवं संसारमार्गा मे बहुशश्चिरजीविना ।
दृष्टाश्चैवानुभूताश्च तांस्ते कथितवानहम् ॥१५॥
दृष्टाश्चैवानुभूताश्च तांस्ते कथितवानहम् ॥१५॥
15. evaṁ saṁsāramārgā me bahuśaścirajīvinā ,
dṛṣṭāścaivānubhūtāśca tāṁste kathitavānaham.
dṛṣṭāścaivānubhūtāśca tāṁste kathitavānaham.
15.
evam saṃsāramārgāḥ me bahuśaḥ cirajīvinā dṛṣṭāḥ
ca eva anubhūtāḥ ca tān te kathitavān aham
ca eva anubhūtāḥ ca tān te kathitavān aham
15.
Thus, the many paths of worldly existence (saṃsāra) have been seen and indeed experienced by me, a long-lived one, and I have narrated them to you.
इदं चैवापरं भूयः सह भ्रातृभिरच्युत ।
धर्मसंशयमोक्षार्थं निबोध वचनं मम ॥१६॥
धर्मसंशयमोक्षार्थं निबोध वचनं मम ॥१६॥
16. idaṁ caivāparaṁ bhūyaḥ saha bhrātṛbhiracyuta ,
dharmasaṁśayamokṣārthaṁ nibodha vacanaṁ mama.
dharmasaṁśayamokṣārthaṁ nibodha vacanaṁ mama.
16.
idaṃ ca eva aparam bhūyaḥ saha bhrātṛbhiḥ acyuta
dharma-saṃśaya-mokṣa-artham nibodha vacanaṃ mama
dharma-saṃśaya-mokṣa-artham nibodha vacanaṃ mama
16.
O unfailing one (Acyuta), listen to these further words of mine, along with your brothers, for the purpose of removing doubts concerning (dharma) natural law.
धर्मे त्वयात्मा संयोज्यो नित्यं धर्मभृतां वर ।
धर्मात्मा हि सुखं राजा प्रेत्य चेह च नन्दति ॥१७॥
धर्मात्मा हि सुखं राजा प्रेत्य चेह च नन्दति ॥१७॥
17. dharme tvayātmā saṁyojyo nityaṁ dharmabhṛtāṁ vara ,
dharmātmā hi sukhaṁ rājā pretya ceha ca nandati.
dharmātmā hi sukhaṁ rājā pretya ceha ca nandati.
17.
dharme tvayā ātmā saṃyojyaḥ nityam dharma-bhṛtām vara
dharma-ātmā hi sukham rājā pretya ca iha ca nandati
dharma-ātmā hi sukham rājā pretya ca iha ca nandati
17.
O best among those who uphold (dharma) natural law, you should always engage your self (ātman) in (dharma) natural law. For truly, a king whose intrinsic nature (dharma-ātman) is aligned with (dharma) natural law rejoices happily both in this world and after death.
निबोध च शुभां वाणीं यां प्रवक्ष्यामि तेऽनघ ।
न ब्राह्मणे परिभवः कर्तव्यस्ते कदाचन ।
ब्राह्मणो रुषितो हन्यादपि लोकान्प्रतिज्ञया ॥१८॥
न ब्राह्मणे परिभवः कर्तव्यस्ते कदाचन ।
ब्राह्मणो रुषितो हन्यादपि लोकान्प्रतिज्ञया ॥१८॥
18. nibodha ca śubhāṁ vāṇīṁ yāṁ pravakṣyāmi te'nagha ,
na brāhmaṇe paribhavaḥ kartavyaste kadācana ,
brāhmaṇo ruṣito hanyādapi lokānpratijñayā.
na brāhmaṇe paribhavaḥ kartavyaste kadācana ,
brāhmaṇo ruṣito hanyādapi lokānpratijñayā.
18.
nibodha ca śubhām vāṇīm yām pravakṣyāmi
te anagha na brāhmaṇe paribhavaḥ
kartavyaḥ te kadācana brāhmaṇaḥ
ruṣitaḥ hanyāt api lokān pratijñayā
te anagha na brāhmaṇe paribhavaḥ
kartavyaḥ te kadācana brāhmaṇaḥ
ruṣitaḥ hanyāt api lokān pratijñayā
18.
And O sinless one, listen to the auspicious words that I shall declare to you. Never should any disrespect be shown by you to a brahmin. For an enraged brahmin can destroy even worlds with his solemn vow.
वैशंपायन उवाच ।
मार्कण्डेयवचः श्रुत्वा कुरूणां प्रवरो नृपः ।
उवाच वचनं धीमान्परमं परमद्युतिः ॥१९॥
मार्कण्डेयवचः श्रुत्वा कुरूणां प्रवरो नृपः ।
उवाच वचनं धीमान्परमं परमद्युतिः ॥१९॥
19. vaiśaṁpāyana uvāca ,
mārkaṇḍeyavacaḥ śrutvā kurūṇāṁ pravaro nṛpaḥ ,
uvāca vacanaṁ dhīmānparamaṁ paramadyutiḥ.
mārkaṇḍeyavacaḥ śrutvā kurūṇāṁ pravaro nṛpaḥ ,
uvāca vacanaṁ dhīmānparamaṁ paramadyutiḥ.
19.
vaiśaṃpāyana uvāca mārkaṇḍeya-vacaḥ śrutvā kurūṇām
pravaraḥ nṛpaḥ uvāca vacanam dhīmān paramam parama-dyutiḥ
pravaraḥ nṛpaḥ uvāca vacanam dhīmān paramam parama-dyutiḥ
19.
Vaiśampāyana said: Having heard Mārkaṇḍeya's words, the intelligent king (nṛpa), who was the foremost among the Kurus and possessed supreme radiance, spoke excellent words.
कस्मिन्धर्मे मया स्थेयं प्रजाः संरक्षता मुने ।
कथं च वर्तमानो वै न च्यवेयं स्वधर्मतः ॥२०॥
कथं च वर्तमानो वै न च्यवेयं स्वधर्मतः ॥२०॥
20. kasmindharme mayā stheyaṁ prajāḥ saṁrakṣatā mune ,
kathaṁ ca vartamāno vai na cyaveyaṁ svadharmataḥ.
kathaṁ ca vartamāno vai na cyaveyaṁ svadharmataḥ.
20.
kasmin dharme mayā stheyam prajāḥ saṃrakṣatā mune
katham ca vartamānaḥ vai na cyaveyam svadharmataḥ
katham ca vartamānaḥ vai na cyaveyam svadharmataḥ
20.
O sage, what natural law (dharma) should I follow while protecting the people? And how, by acting, may I not deviate from my own intrinsic duty (svadharma)?
मार्कण्डेय उवाच ।
दयावान्सर्वभूतेषु हितो रक्तोऽनसूयकः ।
अपत्यानामिव स्वेषां प्रजानां रक्षणे रतः ।
चर धर्मं त्यजाधर्मं पितॄन्देवांश्च पूजय ॥२१॥
दयावान्सर्वभूतेषु हितो रक्तोऽनसूयकः ।
अपत्यानामिव स्वेषां प्रजानां रक्षणे रतः ।
चर धर्मं त्यजाधर्मं पितॄन्देवांश्च पूजय ॥२१॥
21. mārkaṇḍeya uvāca ,
dayāvānsarvabhūteṣu hito rakto'nasūyakaḥ ,
apatyānāmiva sveṣāṁ prajānāṁ rakṣaṇe rataḥ ,
cara dharmaṁ tyajādharmaṁ pitṝndevāṁśca pūjaya.
dayāvānsarvabhūteṣu hito rakto'nasūyakaḥ ,
apatyānāmiva sveṣāṁ prajānāṁ rakṣaṇe rataḥ ,
cara dharmaṁ tyajādharmaṁ pitṝndevāṁśca pūjaya.
21.
mārkaṇḍeya uvāca dayāvān sarvabhūteṣu
hitaḥ raktaḥ anasūyakaḥ apatyānām iva
sveṣām prajānām rakṣaṇe rataḥ cara
dharmam tyaja adharmam pitṝn devān ca pūjaya
hitaḥ raktaḥ anasūyakaḥ apatyānām iva
sveṣām prajānām rakṣaṇe rataḥ cara
dharmam tyaja adharmam pitṝn devān ca pūjaya
21.
Mārkaṇḍeya said: Be compassionate towards all beings, benevolent, devoted (to their welfare), and free from envy, just as one is engaged in protecting one's own children. Practice natural law (dharma) and abandon unrighteousness (adharma). Worship your ancestors and the gods.
प्रमादाद्यत्कृतं तेऽभूत्संयग्दानेन तज्जय ।
अलं ते मानमाश्रित्य सततं परवान्भव ॥२२॥
अलं ते मानमाश्रित्य सततं परवान्भव ॥२२॥
22. pramādādyatkṛtaṁ te'bhūtsaṁyagdānena tajjaya ,
alaṁ te mānamāśritya satataṁ paravānbhava.
alaṁ te mānamāśritya satataṁ paravānbhava.
22.
pramādāt yat kṛtam te abhūt samyak dānena tat
jaya alam te mānam āśritya satatam paravān bhava
jaya alam te mānam āśritya satatam paravān bhava
22.
Whatever error you have committed due to negligence, conquer that through proper giving (dāna). Give up relying on your pride; always be dependent (on others' welfare).
विजित्य पृथिवीं सर्वां मोदमानः सुखी भव ।
एष भूतो भविष्यश्च धर्मस्ते समुदीरितः ॥२३॥
एष भूतो भविष्यश्च धर्मस्ते समुदीरितः ॥२३॥
23. vijitya pṛthivīṁ sarvāṁ modamānaḥ sukhī bhava ,
eṣa bhūto bhaviṣyaśca dharmaste samudīritaḥ.
eṣa bhūto bhaviṣyaśca dharmaste samudīritaḥ.
23.
vijitya pṛthivīm sarvām modamānaḥ sukhī bhava
eṣa bhūtaḥ bhaviṣyaḥ ca dharmaḥ te samudiritaḥ
eṣa bhūtaḥ bhaviṣyaḥ ca dharmaḥ te samudiritaḥ
23.
Having conquered the entire earth, be joyful and happy. This natural law (dharma), which applies to the past and the future, has been fully declared to you.
न तेऽस्त्यविदितं किंचिदतीतानागतं भुवि ।
तस्मादिमं परिक्लेशं त्वं तात हृदि मा कृथाः ॥२४॥
तस्मादिमं परिक्लेशं त्वं तात हृदि मा कृथाः ॥२४॥
24. na te'styaviditaṁ kiṁcidatītānāgataṁ bhuvi ,
tasmādimaṁ parikleśaṁ tvaṁ tāta hṛdi mā kṛthāḥ.
tasmādimaṁ parikleśaṁ tvaṁ tāta hṛdi mā kṛthāḥ.
24.
na te asti aviditam kiñcit atītānāgatam bhuvi
tasmāt imam parikleśam tvam tāta hṛdi mā kṛthāḥ
tasmāt imam parikleśam tvam tāta hṛdi mā kṛthāḥ
24.
Nothing, neither past nor future, on earth is unknown to you. Therefore, my dear, do not harbor this distress in your heart.
एष कालो महाबाहो अपि सर्वदिवौकसाम् ।
मुह्यन्ति हि प्रजास्तात कालेनाभिप्रचोदिताः ॥२५॥
मुह्यन्ति हि प्रजास्तात कालेनाभिप्रचोदिताः ॥२५॥
25. eṣa kālo mahābāho api sarvadivaukasām ,
muhyanti hi prajāstāta kālenābhipracoditāḥ.
muhyanti hi prajāstāta kālenābhipracoditāḥ.
25.
eṣaḥ kālaḥ mahābāho api sarvadivauka sām
muhyanti hi prajāḥ tāta kālena abhipracoditāḥ
muhyanti hi prajāḥ tāta kālena abhipracoditāḥ
25.
O mighty-armed one, this is the time of destiny (kāla) even for all the celestial beings. Indeed, dear one, living beings become deluded when strongly impelled by time (kāla).
मा च तेऽत्र विचारो भूद्यन्मयोक्तं तवानघ ।
अतिशङ्क्य वचो ह्येतद्धर्मलोपो भवेत्तव ॥२६॥
अतिशङ्क्य वचो ह्येतद्धर्मलोपो भवेत्तव ॥२६॥
26. mā ca te'tra vicāro bhūdyanmayoktaṁ tavānagha ,
atiśaṅkya vaco hyetaddharmalopo bhavettava.
atiśaṅkya vaco hyetaddharmalopo bhavettava.
26.
mā ca te atra vicāraḥ bhūt yat mayā uktam tava anagha
atiśaṅkya vacaḥ hi etat dharmalopaḥ bhavet tava
atiśaṅkya vacaḥ hi etat dharmalopaḥ bhavet tava
26.
And let there be no doubt in you concerning what I have told you, O sinless one. For by questioning this teaching too much, there would be a transgression of your inherent nature (dharma).
जातोऽसि प्रथिते वंशे कुरूणां भरतर्षभ ।
कर्मणा मनसा वाचा सर्वमेतत्समाचर ॥२७॥
कर्मणा मनसा वाचा सर्वमेतत्समाचर ॥२७॥
27. jāto'si prathite vaṁśe kurūṇāṁ bharatarṣabha ,
karmaṇā manasā vācā sarvametatsamācara.
karmaṇā manasā vācā sarvametatsamācara.
27.
jātaḥ asi prathite vaṃśe kurūṇām bharatarṣabha
karmaṇā manasā vācā sarvam etat samācara
karmaṇā manasā vācā sarvam etat samācara
27.
O best of the Bharatas, you are born in the illustrious lineage of the Kurus. Therefore, perform all your duties (karma) with action (karma), mind, and speech.
युधिष्ठिर उवाच ।
यत्त्वयोक्तं द्विजश्रेष्ठ वाक्यं श्रुतिमनोहरम् ।
तथा करिष्ये यत्नेन भवतः शासनं विभो ॥२८॥
यत्त्वयोक्तं द्विजश्रेष्ठ वाक्यं श्रुतिमनोहरम् ।
तथा करिष्ये यत्नेन भवतः शासनं विभो ॥२८॥
28. yudhiṣṭhira uvāca ,
yattvayoktaṁ dvijaśreṣṭha vākyaṁ śrutimanoharam ,
tathā kariṣye yatnena bhavataḥ śāsanaṁ vibho.
yattvayoktaṁ dvijaśreṣṭha vākyaṁ śrutimanoharam ,
tathā kariṣye yatnena bhavataḥ śāsanaṁ vibho.
28.
yudhiṣṭhiraḥ uvāca yat tvayā uktam dvijaśreṣṭha vākyam
śrutimanoharam tathā kariṣye yatnena bhavataḥ śāsanam vibho
śrutimanoharam tathā kariṣye yatnena bhavataḥ śāsanam vibho
28.
Yudhiṣṭhira spoke: "O best among the twice-born (dvija) and O mighty one, I will diligently carry out your command, that speech which you delivered, so pleasing to the ear."
न मे लोभोऽस्ति विप्रेन्द्र न भयं न च मत्सरः ।
करिष्यामि हि तत्सर्वमुक्तं यत्ते मयि प्रभो ॥२९॥
करिष्यामि हि तत्सर्वमुक्तं यत्ते मयि प्रभो ॥२९॥
29. na me lobho'sti viprendra na bhayaṁ na ca matsaraḥ ,
kariṣyāmi hi tatsarvamuktaṁ yatte mayi prabho.
kariṣyāmi hi tatsarvamuktaṁ yatte mayi prabho.
29.
na me lobhaḥ asti viprendra na bhayam na ca matsaraḥ
kariṣyāmi hi tat sarvam uktam yat te mayi prabho
kariṣyāmi hi tat sarvam uktam yat te mayi prabho
29.
"O chief of Brahmins and O lord, I have no greed, no fear, nor envy. Indeed, I shall carry out all that you have instructed me to do."
वैशंपायन उवाच ।
श्रुत्वा तु वचनं तस्य पाण्डवस्य महात्मनः ।
प्रहृष्टाः पाण्डवा राजन्सहिताः शार्ङ्गधन्वना ॥३०॥
श्रुत्वा तु वचनं तस्य पाण्डवस्य महात्मनः ।
प्रहृष्टाः पाण्डवा राजन्सहिताः शार्ङ्गधन्वना ॥३०॥
30. vaiśaṁpāyana uvāca ,
śrutvā tu vacanaṁ tasya pāṇḍavasya mahātmanaḥ ,
prahṛṣṭāḥ pāṇḍavā rājansahitāḥ śārṅgadhanvanā.
śrutvā tu vacanaṁ tasya pāṇḍavasya mahātmanaḥ ,
prahṛṣṭāḥ pāṇḍavā rājansahitāḥ śārṅgadhanvanā.
30.
vaiśaṃpāyanaḥ uvāca śrutvā tu vacanam tasya pāṇḍavasya
mahātmanaḥ prahṛṣṭāḥ pāṇḍavāḥ rājan sahitāḥ śārṅgadhanvanā
mahātmanaḥ prahṛṣṭāḥ pāṇḍavāḥ rājan sahitāḥ śārṅgadhanvanā
30.
Vaiśaṃpāyana said: "Having heard that speech from the high-souled (mahātman) Pāṇḍava, O King, the Pāṇḍavas, along with Kṛṣṇa, the wielder of the Śārṅga bow, became greatly delighted."
तथा कथां शुभां श्रुत्वा मार्कण्डेयस्य धीमतः ।
विस्मिताः समपद्यन्त पुराणस्य निवेदनात् ॥३१॥
विस्मिताः समपद्यन्त पुराणस्य निवेदनात् ॥३१॥
31. tathā kathāṁ śubhāṁ śrutvā mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ ,
vismitāḥ samapadyanta purāṇasya nivedanāt.
vismitāḥ samapadyanta purāṇasya nivedanāt.
31.
tathā kathām śubhām śrutvā mārkaṇḍeyasya dhīmataḥ
vismitāḥ samapadyanta purāṇasya nivedanāt
vismitāḥ samapadyanta purāṇasya nivedanāt
31.
Likewise, having heard the auspicious story from the wise Mārkaṇḍeya, they became astonished by his narration of the ancient lore (purāṇa).
Links to all chapters:
ādi parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
sabhā parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
vana parva (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189 (current chapter)
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
virāṭa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
udyoga parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
bhīṣma parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
droṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
karṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
śalya parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
sauptika parva
strī parva
śānti parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
Chapter 300
Chapter 301
Chapter 302
Chapter 303
Chapter 304
Chapter 305
Chapter 306
Chapter 307
Chapter 308
Chapter 309
Chapter 310
Chapter 311
Chapter 312
Chapter 313
Chapter 314
Chapter 315
Chapter 316
Chapter 317
Chapter 318
Chapter 319
Chapter 320
Chapter 321
Chapter 322
Chapter 323
Chapter 324
Chapter 325
Chapter 326
Chapter 327
Chapter 328
Chapter 329
Chapter 330
Chapter 331
Chapter 332
Chapter 333
Chapter 334
Chapter 335
Chapter 336
Chapter 337
Chapter 338
Chapter 339
Chapter 340
Chapter 341
Chapter 342
Chapter 343
Chapter 344
Chapter 345
Chapter 346
Chapter 347
Chapter 348
Chapter 349
Chapter 350
Chapter 351
Chapter 352
Chapter 353
anuśāsana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
aśvamedhika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
āśramavāsika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47