महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-3, chapter-58
बृहदश्व उवाच ।
ततस्तु याते वार्ष्णेये पुण्यश्लोकस्य दीव्यतः ।
पुष्करेण हृतं राज्यं यच्चान्यद्वसु किंचन ॥१॥
ततस्तु याते वार्ष्णेये पुण्यश्लोकस्य दीव्यतः ।
पुष्करेण हृतं राज्यं यच्चान्यद्वसु किंचन ॥१॥
1. bṛhadaśva uvāca ,
tatastu yāte vārṣṇeye puṇyaślokasya dīvyataḥ ,
puṣkareṇa hṛtaṁ rājyaṁ yaccānyadvasu kiṁcana.
tatastu yāte vārṣṇeye puṇyaślokasya dīvyataḥ ,
puṣkareṇa hṛtaṁ rājyaṁ yaccānyadvasu kiṁcana.
1.
bṛhadaśvaḥ uvāca | tataḥ tu yāte vārṣṇeye puṇyaślokasya
dīvyataḥ | puṣkareṇa hṛtam rājyam yat ca anyat vasu kiñcana
dīvyataḥ | puṣkareṇa hṛtam rājyam yat ca anyat vasu kiñcana
1.
Bṛhadaśva said: "After Vārṣṇeya had departed, and while the illustrious Nala was gambling, the kingdom was seized by Puṣkara, along with whatever other wealth there was."
हृतराज्यं नलं राजन्प्रहसन्पुष्करोऽब्रवीत् ।
द्यूतं प्रवर्ततां भूयः प्रतिपाणोऽस्ति कस्तव ॥२॥
द्यूतं प्रवर्ततां भूयः प्रतिपाणोऽस्ति कस्तव ॥२॥
2. hṛtarājyaṁ nalaṁ rājanprahasanpuṣkaro'bravīt ,
dyūtaṁ pravartatāṁ bhūyaḥ pratipāṇo'sti kastava.
dyūtaṁ pravartatāṁ bhūyaḥ pratipāṇo'sti kastava.
2.
hṛtarājyam nalam rājan prahasan puṣkaraḥ abravīt
dyūtam pravartatām bhūyaḥ pratīpāṇaḥ asti kaḥ tava
dyūtam pravartatām bhūyaḥ pratīpāṇaḥ asti kaḥ tava
2.
O King, Puṣkara, laughing, addressed Nala, whose kingdom had been seized, saying: 'Let the game of dice proceed again. What is your counter-stake now?'
शिष्टा ते दमयन्त्येका सर्वमन्यद्धृतं मया ।
दमयन्त्याः पणः साधु वर्ततां यदि मन्यसे ॥३॥
दमयन्त्याः पणः साधु वर्ततां यदि मन्यसे ॥३॥
3. śiṣṭā te damayantyekā sarvamanyaddhṛtaṁ mayā ,
damayantyāḥ paṇaḥ sādhu vartatāṁ yadi manyase.
damayantyāḥ paṇaḥ sādhu vartatāṁ yadi manyase.
3.
śiṣṭā te damayantī ekā sarvam anyat hṛtam mayā
damayantyāḥ paṇaḥ sādhu vartatām yadi manyase
damayantyāḥ paṇaḥ sādhu vartatām yadi manyase
3.
Only Damayantī is left to you; everything else has been taken by me. If you agree, let Damayantī be the stake.
पुष्करेणैवमुक्तस्य पुण्यश्लोकस्य मन्युना ।
व्यदीर्यतेव हृदयं न चैनं किंचिदब्रवीत् ॥४॥
व्यदीर्यतेव हृदयं न चैनं किंचिदब्रवीत् ॥४॥
4. puṣkareṇaivamuktasya puṇyaślokasya manyunā ,
vyadīryateva hṛdayaṁ na cainaṁ kiṁcidabravīt.
vyadīryateva hṛdayaṁ na cainaṁ kiṁcidabravīt.
4.
puṣkareṇa evam uktasya puṇyaślokasya manyunā
vyadīryata iva hṛdayam na ca enam kiñcit abravīt
vyadīryata iva hṛdayam na ca enam kiñcit abravīt
4.
When the famed (puṇyaśloka) Nala was thus addressed by Puṣkara, his heart seemed to tear apart with indignation, but he said nothing to him.
ततः पुष्करमालोक्य नलः परममन्युमान् ।
उत्सृज्य सर्वगात्रेभ्यो भूषणानि महायशाः ॥५॥
उत्सृज्य सर्वगात्रेभ्यो भूषणानि महायशाः ॥५॥
5. tataḥ puṣkaramālokya nalaḥ paramamanyumān ,
utsṛjya sarvagātrebhyo bhūṣaṇāni mahāyaśāḥ.
utsṛjya sarvagātrebhyo bhūṣaṇāni mahāyaśāḥ.
5.
tataḥ puṣkaram ālokya nalaḥ paramamanyumān
utsṛjya sarvagātrebhyaḥ bhūṣaṇāni mahāyaśāḥ
utsṛjya sarvagātrebhyaḥ bhūṣaṇāni mahāyaśāḥ
5.
Then, the glorious (mahāyaśas) Nala, filled with supreme indignation, having looked at Puṣkara, cast off the ornaments from all his limbs.
एकवासा असंवीतः सुहृच्छोकविवर्धनः ।
निश्चक्राम तदा राजा त्यक्त्वा सुविपुलां श्रियम् ॥६॥
निश्चक्राम तदा राजा त्यक्त्वा सुविपुलां श्रियम् ॥६॥
6. ekavāsā asaṁvītaḥ suhṛcchokavivardhanaḥ ,
niścakrāma tadā rājā tyaktvā suvipulāṁ śriyam.
niścakrāma tadā rājā tyaktvā suvipulāṁ śriyam.
6.
ekavāsāḥ asaṃvītaḥ suhṛtśokavivardhanaḥ
niścakrāma tadā rājā tyaktvā suvipulām śriyam
niścakrāma tadā rājā tyaktvā suvipulām śriyam
6.
Wearing only a single garment and uncovered, the king then departed, abandoning his immense prosperity and increasing the sorrow of his friends.
दमयन्त्येकवस्त्रा तं गच्छन्तं पृष्ठतोऽन्वियात् ।
स तया बाह्यतः सार्धं त्रिरात्रं नैषधोऽवसत् ॥७॥
स तया बाह्यतः सार्धं त्रिरात्रं नैषधोऽवसत् ॥७॥
7. damayantyekavastrā taṁ gacchantaṁ pṛṣṭhato'nviyāt ,
sa tayā bāhyataḥ sārdhaṁ trirātraṁ naiṣadho'vasat.
sa tayā bāhyataḥ sārdhaṁ trirātraṁ naiṣadho'vasat.
7.
damayantī ekavastrā tam gacchantam pṛṣṭhataḥ anviyāt
saḥ tayā bāhyataḥ sārdham trirātram naiṣadhaḥ avasat
saḥ tayā bāhyataḥ sārdham trirātram naiṣadhaḥ avasat
7.
Damayantī, clad in a single garment, followed him from behind as he went. The King of Niṣadha (Naiṣadha), along with her, stayed outside the city for three nights.
पुष्करस्तु महाराज घोषयामास वै पुरे ।
नले यः सम्यगातिष्ठेत्स गच्छेद्वध्यतां मम ॥८॥
नले यः सम्यगातिष्ठेत्स गच्छेद्वध्यतां मम ॥८॥
8. puṣkarastu mahārāja ghoṣayāmāsa vai pure ,
nale yaḥ samyagātiṣṭhetsa gacchedvadhyatāṁ mama.
nale yaḥ samyagātiṣṭhetsa gacchedvadhyatāṁ mama.
8.
puṣkaraḥ tu mahārāja ghoṣayām āsa vai pure nale
yaḥ samyak ātiṣṭheta saḥ gacchet vadhyatām mama
yaḥ samyak ātiṣṭheta saḥ gacchet vadhyatām mama
8.
But Puṣkara, O great king, proclaimed in the city: 'Whoever stands by Nala shall face death by my hand.'
पुष्करस्य तु वाक्येन तस्य विद्वेषणेन च ।
पौरा न तस्मिन्सत्कारं कृतवन्तो युधिष्ठिर ॥९॥
पौरा न तस्मिन्सत्कारं कृतवन्तो युधिष्ठिर ॥९॥
9. puṣkarasya tu vākyena tasya vidveṣaṇena ca ,
paurā na tasminsatkāraṁ kṛtavanto yudhiṣṭhira.
paurā na tasminsatkāraṁ kṛtavanto yudhiṣṭhira.
9.
puṣkarasya tu vākyena tasya vidveṣaṇena ca
paurāḥ na tasmin satkāram kṛtavantaḥ yudhiṣṭhira
paurāḥ na tasmin satkāram kṛtavantaḥ yudhiṣṭhira
9.
But, O Yudhiṣṭhira, due to Puṣkara's decree and his animosity, the citizens did not show any respect to Nala.
स तथा नगराभ्याशे सत्कारार्हो न सत्कृतः ।
त्रिरात्रमुषितो राजा जलमात्रेण वर्तयन् ॥१०॥
त्रिरात्रमुषितो राजा जलमात्रेण वर्तयन् ॥१०॥
10. sa tathā nagarābhyāśe satkārārho na satkṛtaḥ ,
trirātramuṣito rājā jalamātreṇa vartayan.
trirātramuṣito rājā jalamātreṇa vartayan.
10.
sa tathā nagarābhyāśe satkārārhaḥ na satkṛtaḥ
trirātram uṣitaḥ rājā jalamātreṇa vartayan
trirātram uṣitaḥ rājā jalamātreṇa vartayan
10.
Near the city, the king, though deserving of honor, was not shown any hospitality. He had resided there for three nights, sustaining himself solely on water.
क्षुधा संपीड्यमानस्तु नलो बहुतिथेऽहनि ।
अपश्यच्छकुनान्कांश्चिद्धिरण्यसदृशच्छदान् ॥११॥
अपश्यच्छकुनान्कांश्चिद्धिरण्यसदृशच्छदान् ॥११॥
11. kṣudhā saṁpīḍyamānastu nalo bahutithe'hani ,
apaśyacchakunānkāṁściddhiraṇyasadṛśacchadān.
apaśyacchakunānkāṁściddhiraṇyasadṛśacchadān.
11.
kṣudhā sampīḍyamānaḥ tu nalaḥ bahutithe ahani
apaśyat śakunān kāṃścit hiraṇyasadṛśacchadān
apaśyat śakunān kāṃścit hiraṇyasadṛśacchadān
11.
However, on a later day, Nala, severely tormented by hunger, saw some birds with wings like gold.
स चिन्तयामास तदा निषधाधिपतिर्बली ।
अस्ति भक्षो ममाद्यायं वसु चेदं भविष्यति ॥१२॥
अस्ति भक्षो ममाद्यायं वसु चेदं भविष्यति ॥१२॥
12. sa cintayāmāsa tadā niṣadhādhipatirbalī ,
asti bhakṣo mamādyāyaṁ vasu cedaṁ bhaviṣyati.
asti bhakṣo mamādyāyaṁ vasu cedaṁ bhaviṣyati.
12.
saḥ cintayāmāsa tadā niṣadhādhipatiḥ balī asti
bhakṣaḥ mama adya ayam vasu ca idam bhaviṣyati
bhakṣaḥ mama adya ayam vasu ca idam bhaviṣyati
12.
Then, the powerful king of Niṣadha thought, 'This is my food now, and this will also become wealth.'
ततस्तानन्तरीयेण वाससा समवास्तृणोत् ।
तस्यान्तरीयमादाय जग्मुः सर्वे विहायसा ॥१३॥
तस्यान्तरीयमादाय जग्मुः सर्वे विहायसा ॥१३॥
13. tatastānantarīyeṇa vāsasā samavāstṛṇot ,
tasyāntarīyamādāya jagmuḥ sarve vihāyasā.
tasyāntarīyamādāya jagmuḥ sarve vihāyasā.
13.
tataḥ tān antarīyeṇa vāsasā samavāstṛṇot
tasya antarīyam ādāya jagmuḥ sarve vihāyasā
tasya antarīyam ādāya jagmuḥ sarve vihāyasā
13.
Then, he covered those birds with his lower garment. Thereupon, all of them, taking his lower garment, flew away through the sky.
उत्पतन्तः खगास्ते तु वाक्यमाहुस्तदा नलम् ।
दृष्ट्वा दिग्वाससं भूमौ स्थितं दीनमधोमुखम् ॥१४॥
दृष्ट्वा दिग्वाससं भूमौ स्थितं दीनमधोमुखम् ॥१४॥
14. utpatantaḥ khagāste tu vākyamāhustadā nalam ,
dṛṣṭvā digvāsasaṁ bhūmau sthitaṁ dīnamadhomukham.
dṛṣṭvā digvāsasaṁ bhūmau sthitaṁ dīnamadhomukham.
14.
utpatantaḥ khagāḥ te tu vākyam āhuḥ tadā nalam
dṛṣṭvā digvāsasam bhūmau sthitam dīnam adhomukham
dṛṣṭvā digvāsasam bhūmau sthitam dīnam adhomukham
14.
Those birds, as they flew up, then spoke to Nala. They had seen him lying naked on the ground, miserable and with his face cast downwards.
वयमक्षाः सुदुर्बुद्धे तव वासो जिहीर्षवः ।
आगता न हि नः प्रीतिः सवाससि गते त्वयि ॥१५॥
आगता न हि नः प्रीतिः सवाससि गते त्वयि ॥१५॥
15. vayamakṣāḥ sudurbuddhe tava vāso jihīrṣavaḥ ,
āgatā na hi naḥ prītiḥ savāsasi gate tvayi.
āgatā na hi naḥ prītiḥ savāsasi gate tvayi.
15.
vayam akṣāḥ sudurbuddhe tava vāsaḥ jihīrṣavaḥ
āgatāḥ na hi naḥ prītiḥ savāsasi gate tvayi
āgatāḥ na hi naḥ prītiḥ savāsasi gate tvayi
15.
O dull-witted one, we are the dice that have come here, desiring to take your garments. Our satisfaction will certainly not be met if you leave wearing clothes.
तान्समीक्ष्य गतानक्षानात्मानं च विवाससम् ।
पुण्यश्लोकस्ततो राजा दमयन्तीमथाब्रवीत् ॥१६॥
पुण्यश्लोकस्ततो राजा दमयन्तीमथाब्रवीत् ॥१६॥
16. tānsamīkṣya gatānakṣānātmānaṁ ca vivāsasam ,
puṇyaślokastato rājā damayantīmathābravīt.
puṇyaślokastato rājā damayantīmathābravīt.
16.
tān samīkṣya gatān akṣān ātmānam ca vivāsasam
puṇyaślokaḥ tataḥ rājā damayantīm atha abravīt
puṇyaślokaḥ tataḥ rājā damayantīm atha abravīt
16.
Having seen those dice depart and finding himself (ātman) unclothed, the king of virtuous fame then spoke to Damayanti.
येषां प्रकोपादैश्वर्यात्प्रच्युतोऽहमनिन्दिते ।
प्राणयात्रां न विन्दे च दुःखितः क्षुधयार्दितः ॥१७॥
प्राणयात्रां न विन्दे च दुःखितः क्षुधयार्दितः ॥१७॥
17. yeṣāṁ prakopādaiśvaryātpracyuto'hamanindite ,
prāṇayātrāṁ na vinde ca duḥkhitaḥ kṣudhayārditaḥ.
prāṇayātrāṁ na vinde ca duḥkhitaḥ kṣudhayārditaḥ.
17.
yeṣām prakopāt aiśvaryāt pracyutaḥ aham anindite
prāṇayātrām na vinde ca duḥkhitaḥ kṣudhayā ārditaḥ
prāṇayātrām na vinde ca duḥkhitaḥ kṣudhayā ārditaḥ
17.
O blameless one, because of the anger of those (dice), I have fallen from my sovereignty. I cannot even find a livelihood, and I am distressed, tormented by hunger.
येषां कृते न सत्कारमकुर्वन्मयि नैषधाः ।
त इमे शकुना भूत्वा वासोऽप्यपहरन्ति मे ॥१८॥
त इमे शकुना भूत्वा वासोऽप्यपहरन्ति मे ॥१८॥
18. yeṣāṁ kṛte na satkāramakurvanmayi naiṣadhāḥ ,
ta ime śakunā bhūtvā vāso'pyapaharanti me.
ta ime śakunā bhūtvā vāso'pyapaharanti me.
18.
yeṣām kṛte na satkāram akurvan mayi naiṣadhāḥ
| te ime śakunā bhūtvā vāsaḥ api apaharanti me
| te ime śakunā bhūtvā vāsaḥ api apaharanti me
18.
The Niṣadhas, for whose sake they showed me no respect, have now become birds and are even stealing my garment.
वैषम्यं परमं प्राप्तो दुःखितो गतचेतनः ।
भर्ता तेऽहं निबोधेदं वचनं हितमात्मनः ॥१९॥
भर्ता तेऽहं निबोधेदं वचनं हितमात्मनः ॥१९॥
19. vaiṣamyaṁ paramaṁ prāpto duḥkhito gatacetanaḥ ,
bhartā te'haṁ nibodhedaṁ vacanaṁ hitamātmanaḥ.
bhartā te'haṁ nibodhedaṁ vacanaṁ hitamātmanaḥ.
19.
vaiṣamyam paramam prāptaḥ duḥkhitaḥ gatacetanaḥ |
bhartā te aham nibodha idam vacanam hitam ātmanaḥ
bhartā te aham nibodha idam vacanam hitam ātmanaḥ
19.
I am your husband, who has fallen into extreme misfortune, is distressed, and has lost consciousness. Understand this word, which is beneficial for your soul (ātman).
एते गच्छन्ति बहवः पन्थानो दक्षिणापथम् ।
अवन्तीमृक्षवन्तं च समतिक्रम्य पर्वतम् ॥२०॥
अवन्तीमृक्षवन्तं च समतिक्रम्य पर्वतम् ॥२०॥
20. ete gacchanti bahavaḥ panthāno dakṣiṇāpatham ,
avantīmṛkṣavantaṁ ca samatikramya parvatam.
avantīmṛkṣavantaṁ ca samatikramya parvatam.
20.
ete gacchanti bahavaḥ panthānaḥ dakṣiṇāpatham
| avantīm ṛkṣavantam ca samatikramya parvatam
| avantīm ṛkṣavantam ca samatikramya parvatam
20.
These many paths lead to the southern region (Dakṣiṇāpatha), crossing Avanti and the Ṛkṣavant mountain.
एष विन्ध्यो महाशैलः पयोष्णी च समुद्रगा ।
आश्रमाश्च महर्षीणाममी पुष्पफलान्विताः ॥२१॥
आश्रमाश्च महर्षीणाममी पुष्पफलान्विताः ॥२१॥
21. eṣa vindhyo mahāśailaḥ payoṣṇī ca samudragā ,
āśramāśca maharṣīṇāmamī puṣpaphalānvitāḥ.
āśramāśca maharṣīṇāmamī puṣpaphalānvitāḥ.
21.
eṣa vindhyaḥ mahāśailaḥ payoṣṇī ca samudragā
| āśramāḥ ca maharṣīṇām amī puṣpaphalānvitāḥ
| āśramāḥ ca maharṣīṇām amī puṣpaphalānvitāḥ
21.
This is the great Vindhya mountain, and the Payoṣṇī river, which flows to the sea. These hermitages (āśrama) of the great sages are abundant with flowers and fruits.
एष पन्था विदर्भाणामयं गच्छति कोसलान् ।
अतः परं च देशोऽयं दक्षिणे दक्षिणापथः ॥२२॥
अतः परं च देशोऽयं दक्षिणे दक्षिणापथः ॥२२॥
22. eṣa panthā vidarbhāṇāmayaṁ gacchati kosalān ,
ataḥ paraṁ ca deśo'yaṁ dakṣiṇe dakṣiṇāpathaḥ.
ataḥ paraṁ ca deśo'yaṁ dakṣiṇe dakṣiṇāpathaḥ.
22.
eṣaḥ panthā vidarbhāṇām ayam gacchati kosalān
ataḥ param ca deśaḥ ayam dakṣiṇe dakṣiṇāpathaḥ
ataḥ param ca deśaḥ ayam dakṣiṇe dakṣiṇāpathaḥ
22.
This is the road to Vidarbha, and this one leads to Kosala. From here onwards, this region to the south is known as Dakṣiṇāpatha (the Southern Path).
ततः सा बाष्पकलया वाचा दुःखेन कर्शिता ।
उवाच दमयन्ती तं नैषधं करुणं वचः ॥२३॥
उवाच दमयन्ती तं नैषधं करुणं वचः ॥२३॥
23. tataḥ sā bāṣpakalayā vācā duḥkhena karśitā ,
uvāca damayantī taṁ naiṣadhaṁ karuṇaṁ vacaḥ.
uvāca damayantī taṁ naiṣadhaṁ karuṇaṁ vacaḥ.
23.
tataḥ sā bāṣpakalayā vācā duḥkhena karśitā
uvāca damayantī tam naiṣadham karuṇam vacaḥ
uvāca damayantī tam naiṣadham karuṇam vacaḥ
23.
Then, emaciated by sorrow and with a voice choked with tears, Damayantī spoke these pathetic words to Nala (the prince of Niṣadha).
उद्वेपते मे हृदयं सीदन्त्यङ्गानि सर्वशः ।
तव पार्थिव संकल्पं चिन्तयन्त्याः पुनः पुनः ॥२४॥
तव पार्थिव संकल्पं चिन्तयन्त्याः पुनः पुनः ॥२४॥
24. udvepate me hṛdayaṁ sīdantyaṅgāni sarvaśaḥ ,
tava pārthiva saṁkalpaṁ cintayantyāḥ punaḥ punaḥ.
tava pārthiva saṁkalpaṁ cintayantyāḥ punaḥ punaḥ.
24.
udvepate me hṛdayam sīdanti aṅgāni sarvaśaḥ tava
pārthiva saṃkalpam cintayantyāḥ punaḥ punaḥ
pārthiva saṃkalpam cintayantyāḥ punaḥ punaḥ
24.
O King, my heart trembles, and all my limbs languish completely, as I repeatedly ponder your resolve.
हृतराज्यं हृतधनं विवस्त्रं क्षुच्छ्रमान्वितम् ।
कथमुत्सृज्य गच्छेयमहं त्वां विजने वने ॥२५॥
कथमुत्सृज्य गच्छेयमहं त्वां विजने वने ॥२५॥
25. hṛtarājyaṁ hṛtadhanaṁ vivastraṁ kṣucchramānvitam ,
kathamutsṛjya gaccheyamahaṁ tvāṁ vijane vane.
kathamutsṛjya gaccheyamahaṁ tvāṁ vijane vane.
25.
hṛtarājyam hṛtadhanaṃ vivastram kṣutśramānvitaṃ
katham utsṛjya gaccheyam aham tvām vijane vane
katham utsṛjya gaccheyam aham tvām vijane vane
25.
How can I abandon you, who have lost your kingdom, lost your wealth, are without clothes, and afflicted by hunger and fatigue, in this desolate forest?
श्रान्तस्य ते क्षुधार्तस्य चिन्तयानस्य तत्सुखम् ।
वने घोरे महाराज नाशयिष्यामि ते क्लमम् ॥२६॥
वने घोरे महाराज नाशयिष्यामि ते क्लमम् ॥२६॥
26. śrāntasya te kṣudhārtasya cintayānasya tatsukham ,
vane ghore mahārāja nāśayiṣyāmi te klamam.
vane ghore mahārāja nāśayiṣyāmi te klamam.
26.
śrāntasya te kṣudhārtasya cintayānasya tat
sukham vane ghore mahārāja nāśayiṣyāmi te klamam
sukham vane ghore mahārāja nāśayiṣyāmi te klamam
26.
O great king, you are tired, afflicted by hunger, and longing for happiness in this dreadful forest; I will remove your weariness.
न च भार्यासमं किंचिद्विद्यते भिषजां मतम् ।
औषधं सर्वदुःखेषु सत्यमेतद्ब्रवीमि ते ॥२७॥
औषधं सर्वदुःखेषु सत्यमेतद्ब्रवीमि ते ॥२७॥
27. na ca bhāryāsamaṁ kiṁcidvidyate bhiṣajāṁ matam ,
auṣadhaṁ sarvaduḥkheṣu satyametadbravīmi te.
auṣadhaṁ sarvaduḥkheṣu satyametadbravīmi te.
27.
na ca bhāryāsamam kiñcit vidyate bhiṣajām matam
auṣadham sarvaduḥkheṣu satyam etat bravīmi te
auṣadham sarvaduḥkheṣu satyam etat bravīmi te
27.
And according to physicians, no medicine is considered equal to a wife for all kinds of suffering. I declare this truth to you.
नल उवाच ।
एवमेतद्यथात्थ त्वं दमयन्ति सुमध्यमे ।
नास्ति भार्यासमं मित्रं नरस्यार्तस्य भेषजम् ॥२८॥
एवमेतद्यथात्थ त्वं दमयन्ति सुमध्यमे ।
नास्ति भार्यासमं मित्रं नरस्यार्तस्य भेषजम् ॥२८॥
28. nala uvāca ,
evametadyathāttha tvaṁ damayanti sumadhyame ,
nāsti bhāryāsamaṁ mitraṁ narasyārtasya bheṣajam.
evametadyathāttha tvaṁ damayanti sumadhyame ,
nāsti bhāryāsamaṁ mitraṁ narasyārtasya bheṣajam.
28.
nala uvāca evam etat yathā āttha tvam damayanti sumadhyame
na asti bhāryāsamam mitram narasya ārtasya bheṣajam
na asti bhāryāsamam mitram narasya ārtasya bheṣajam
28.
Nala said: 'O Damayanti, O slender-waisted one, it is exactly as you say. There is no friend equal to a wife, nor is there a remedy for a distressed man.'
न चाहं त्यक्तुकामस्त्वां किमर्थं भीरु शङ्कसे ।
त्यजेयमहमात्मानं न त्वेव त्वामनिन्दिते ॥२९॥
त्यजेयमहमात्मानं न त्वेव त्वामनिन्दिते ॥२९॥
29. na cāhaṁ tyaktukāmastvāṁ kimarthaṁ bhīru śaṅkase ,
tyajeyamahamātmānaṁ na tveva tvāmanindite.
tyajeyamahamātmānaṁ na tveva tvāmanindite.
29.
na ca aham tyaktukāmaḥ tvām kimartham bhīru śaṅkase
tyajeyam aham ātmānam na tu eva tvām anindite
tyajeyam aham ātmānam na tu eva tvām anindite
29.
And I am not desirous of abandoning you. Why do you doubt, O timid one? I would abandon my very self (ātman), but certainly never you, O blameless one.
दमयन्त्युवाच ।
यदि मां त्वं महाराज न विहातुमिहेच्छसि ।
तत्किमर्थं विदर्भाणां पन्थाः समुपदिश्यते ॥३०॥
यदि मां त्वं महाराज न विहातुमिहेच्छसि ।
तत्किमर्थं विदर्भाणां पन्थाः समुपदिश्यते ॥३०॥
30. damayantyuvāca ,
yadi māṁ tvaṁ mahārāja na vihātumihecchasi ,
tatkimarthaṁ vidarbhāṇāṁ panthāḥ samupadiśyate.
yadi māṁ tvaṁ mahārāja na vihātumihecchasi ,
tatkimarthaṁ vidarbhāṇāṁ panthāḥ samupadiśyate.
30.
damayantī uvāca yadi mām tvam mahārāja na vihātum iha
icchasi tat kimartham vidarbhāṇām panthāḥ samupadiśyate
icchasi tat kimartham vidarbhāṇām panthāḥ samupadiśyate
30.
Damayantī said, "O great king, if you do not wish to abandon me here, then why are you showing me the path to Vidarbha?"
अवैमि चाहं नृपते न त्वं मां त्यक्तुमर्हसि ।
चेतसा त्वपकृष्टेन मां त्यजेथा महापते ॥३१॥
चेतसा त्वपकृष्टेन मां त्यजेथा महापते ॥३१॥
31. avaimi cāhaṁ nṛpate na tvaṁ māṁ tyaktumarhasi ,
cetasā tvapakṛṣṭena māṁ tyajethā mahāpate.
cetasā tvapakṛṣṭena māṁ tyajethā mahāpate.
31.
avaimi ca aham nṛpate na tvam mām tyaktum arhasi
cetasā tu apakṛṣṭena mām tyajethāḥ mahāpate
cetasā tu apakṛṣṭena mām tyajethāḥ mahāpate
31.
And I know, O king, that you ought not to abandon me. Yet, O great lord, you might abandon me with a distraught mind.
पन्थानं हि ममाभीक्ष्णमाख्यासि नरसत्तम ।
अतोनिमित्तं शोकं मे वर्धयस्यमरप्रभ ॥३२॥
अतोनिमित्तं शोकं मे वर्धयस्यमरप्रभ ॥३२॥
32. panthānaṁ hi mamābhīkṣṇamākhyāsi narasattama ,
atonimittaṁ śokaṁ me vardhayasyamaraprabha.
atonimittaṁ śokaṁ me vardhayasyamaraprabha.
32.
panthānam hi mama abhīkṣṇam ākhyāsi narasattama
ataḥ nimittam śokam me vardhayasi amaraprabha
ataḥ nimittam śokam me vardhayasi amaraprabha
32.
Indeed, O best among men, you repeatedly describe my path to me. For this reason, O one radiant like a god, you increase my sorrow.
यदि चायमभिप्रायस्तव राजन्व्रजेदिति ।
सहितावेव गच्छावो विदर्भान्यदि मन्यसे ॥३३॥
सहितावेव गच्छावो विदर्भान्यदि मन्यसे ॥३३॥
33. yadi cāyamabhiprāyastava rājanvrajediti ,
sahitāveva gacchāvo vidarbhānyadi manyase.
sahitāveva gacchāvo vidarbhānyadi manyase.
33.
yadi ca ayam abhiprāyaḥ tava rājan vrajet iti
sahitau eva gacchāvaḥ vidarbhān yadi manyase
sahitau eva gacchāvaḥ vidarbhān yadi manyase
33.
O king, if this is your intention, that I should go, then let us both go to Vidarbha together, if you agree.
विदर्भराजस्तत्र त्वां पूजयिष्यति मानद ।
तेन त्वं पूजितो राजन्सुखं वत्स्यसि नो गृहे ॥३४॥
तेन त्वं पूजितो राजन्सुखं वत्स्यसि नो गृहे ॥३४॥
34. vidarbharājastatra tvāṁ pūjayiṣyati mānada ,
tena tvaṁ pūjito rājansukhaṁ vatsyasi no gṛhe.
tena tvaṁ pūjito rājansukhaṁ vatsyasi no gṛhe.
34.
vidarbharājaḥ tatra tvām pūjayiṣyati mānada tena
tvam pūjitaḥ rājan sukham vatsyasi naḥ gṛhe
tvam pūjitaḥ rājan sukham vatsyasi naḥ gṛhe
34.
O giver of honor, the King of Vidarbha will honor you there. Honored by him, O King, you will dwell happily in our home.
Links to all chapters:
ādi parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
sabhā parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
vana parva (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58 (current chapter)
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
virāṭa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
udyoga parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
bhīṣma parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
droṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
karṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
śalya parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
sauptika parva
strī parva
śānti parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
Chapter 300
Chapter 301
Chapter 302
Chapter 303
Chapter 304
Chapter 305
Chapter 306
Chapter 307
Chapter 308
Chapter 309
Chapter 310
Chapter 311
Chapter 312
Chapter 313
Chapter 314
Chapter 315
Chapter 316
Chapter 317
Chapter 318
Chapter 319
Chapter 320
Chapter 321
Chapter 322
Chapter 323
Chapter 324
Chapter 325
Chapter 326
Chapter 327
Chapter 328
Chapter 329
Chapter 330
Chapter 331
Chapter 332
Chapter 333
Chapter 334
Chapter 335
Chapter 336
Chapter 337
Chapter 338
Chapter 339
Chapter 340
Chapter 341
Chapter 342
Chapter 343
Chapter 344
Chapter 345
Chapter 346
Chapter 347
Chapter 348
Chapter 349
Chapter 350
Chapter 351
Chapter 352
Chapter 353
anuśāsana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
aśvamedhika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
āśramavāsika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47