महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-1, chapter-98
भीष्म उवाच ।
जामदग्न्येन रामेण पितुर्वधममृष्यता ।
क्रुद्धेन च महाभागे हैहयाधिपतिर्हतः ।
शतानि दश बाहूनां निकृत्तान्यर्जुनस्य वै ॥१॥
जामदग्न्येन रामेण पितुर्वधममृष्यता ।
क्रुद्धेन च महाभागे हैहयाधिपतिर्हतः ।
शतानि दश बाहूनां निकृत्तान्यर्जुनस्य वै ॥१॥
1. bhīṣma uvāca ,
jāmadagnyena rāmeṇa piturvadhamamṛṣyatā ,
kruddhena ca mahābhāge haihayādhipatirhataḥ ,
śatāni daśa bāhūnāṁ nikṛttānyarjunasya vai.
jāmadagnyena rāmeṇa piturvadhamamṛṣyatā ,
kruddhena ca mahābhāge haihayādhipatirhataḥ ,
śatāni daśa bāhūnāṁ nikṛttānyarjunasya vai.
1.
bhīṣma uvāca jāmadagnyena rāmeṇa
pituḥ vadham amṛṣyatā kruddhena ca
mahābhāge haihayādhipatiḥ hataḥ śatāni
daśa bāhūnām nikṛttāni arjunasya vai
pituḥ vadham amṛṣyatā kruddhena ca
mahābhāge haihayādhipatiḥ hataḥ śatāni
daśa bāhūnām nikṛttāni arjunasya vai
1.
Bhishma said: 'O highly fortunate one, by Rama, the son of Jamadagni, who could not tolerate his father's murder and was enraged, the lord of the Haihayas was killed. Indeed, a thousand of Arjuna's arms were cut off.'
पुनश्च धनुरादाय महास्त्राणि प्रमुञ्चता ।
निर्दग्धं क्षत्रमसकृद्रथेन जयता महीम् ॥२॥
निर्दग्धं क्षत्रमसकृद्रथेन जयता महीम् ॥२॥
2. punaśca dhanurādāya mahāstrāṇi pramuñcatā ,
nirdagdhaṁ kṣatramasakṛdrathena jayatā mahīm.
nirdagdhaṁ kṣatramasakṛdrathena jayatā mahīm.
2.
punaḥ ca dhanuḥ ādāya mahāstrāṇi pramuñcatā
nirdagdham kṣatram asakṛt rathena jayatā mahīm
nirdagdham kṣatram asakṛt rathena jayatā mahīm
2.
And again, repeatedly, having taken up his bow and discharging mighty weapons, he annihilated the warrior (Kshatriya) class; and with his conquering chariot, he subjugated the earth.
एवमुच्चावचैरस्त्रैर्भार्गवेण महात्मना ।
त्रिःसप्तकृत्वः पृथिवी कृता निःक्षत्रिया पुरा ॥३॥
त्रिःसप्तकृत्वः पृथिवी कृता निःक्षत्रिया पुरा ॥३॥
3. evamuccāvacairastrairbhārgaveṇa mahātmanā ,
triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī kṛtā niḥkṣatriyā purā.
triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī kṛtā niḥkṣatriyā purā.
3.
evam uccāvacaiḥ astraiḥ bhārgaveṇa mahātmanā
triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī kṛtā niḥkṣatriyā purā
triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī kṛtā niḥkṣatriyā purā
3.
Thus, in ancient times, the great-souled Bhargava (Parashurama), using various weapons, made the earth devoid of kṣatriyas twenty-one times.
ततः संभूय सर्वाभिः क्षत्रियाभिः समन्ततः ।
उत्पादितान्यपत्यानि ब्राह्मणैर्नियतात्मभिः ॥४॥
उत्पादितान्यपत्यानि ब्राह्मणैर्नियतात्मभिः ॥४॥
4. tataḥ saṁbhūya sarvābhiḥ kṣatriyābhiḥ samantataḥ ,
utpāditānyapatyāni brāhmaṇairniyatātmabhiḥ.
utpāditānyapatyāni brāhmaṇairniyatātmabhiḥ.
4.
tataḥ saṃbhūya sarvābhiḥ kṣatriyābhiḥ samantataḥ
utpāditāni apatyāni brāhmaṇaiḥ niyatātmabhiḥ
utpāditāni apatyāni brāhmaṇaiḥ niyatātmabhiḥ
4.
Then, all the kṣatriya women, having united from all sides, begot offspring with brahmins (brāhmaṇas) who had controlled their selves (ātman).
पाणिग्राहस्य तनय इति वेदेषु निश्चितम् ।
धर्मं मनसि संस्थाप्य ब्राह्मणांस्ताः समभ्ययुः ।
लोकेऽप्याचरितो दृष्टः क्षत्रियाणां पुनर्भवः ॥५॥
धर्मं मनसि संस्थाप्य ब्राह्मणांस्ताः समभ्ययुः ।
लोकेऽप्याचरितो दृष्टः क्षत्रियाणां पुनर्भवः ॥५॥
5. pāṇigrāhasya tanaya iti vedeṣu niścitam ,
dharmaṁ manasi saṁsthāpya brāhmaṇāṁstāḥ samabhyayuḥ ,
loke'pyācarito dṛṣṭaḥ kṣatriyāṇāṁ punarbhavaḥ.
dharmaṁ manasi saṁsthāpya brāhmaṇāṁstāḥ samabhyayuḥ ,
loke'pyācarito dṛṣṭaḥ kṣatriyāṇāṁ punarbhavaḥ.
5.
pāṇigrāhasya tanayaḥ iti vedeṣu
niścitam dharmam manasi saṃsthāpya
brāhmaṇān tāḥ samabhyayuḥ loke api
ācaritaḥ dṛṣṭaḥ kṣatriyāṇām punarbhavaḥ
niścitam dharmam manasi saṃsthāpya
brāhmaṇān tāḥ samabhyayuḥ loke api
ācaritaḥ dṛṣṭaḥ kṣatriyāṇām punarbhavaḥ
5.
It is established in the Vedas that the son of the hand-taker (husband) is [the rightful heir]. Having established this natural law (dharma) in their minds, those [kṣatriya women] approached the brahmins (brāhmaṇas). And in the world, the renewal (punarbhava) of the kṣatriyas is also observed.
अथोतथ्य इति ख्यात आसीद्धीमानृषिः पुरा ।
ममता नाम तस्यासीद्भार्या परमसंमता ॥६॥
ममता नाम तस्यासीद्भार्या परमसंमता ॥६॥
6. athotathya iti khyāta āsīddhīmānṛṣiḥ purā ,
mamatā nāma tasyāsīdbhāryā paramasaṁmatā.
mamatā nāma tasyāsīdbhāryā paramasaṁmatā.
6.
atha utathya iti khyātaḥ āsīt dhīmān ṛṣiḥ purā
mamatā nāma tasya āsīt bhāryā paramasaṃmatā
mamatā nāma tasya āsīt bhāryā paramasaṃmatā
6.
Now, there was once a wise sage known as Utathya. His wife was Mamata, who was highly regarded.
उतथ्यस्य यवीयांस्तु पुरोधास्त्रिदिवौकसाम् ।
बृहस्पतिर्बृहत्तेजा ममतां सोऽन्वपद्यत ॥७॥
बृहस्पतिर्बृहत्तेजा ममतां सोऽन्वपद्यत ॥७॥
7. utathyasya yavīyāṁstu purodhāstridivaukasām ,
bṛhaspatirbṛhattejā mamatāṁ so'nvapadyata.
bṛhaspatirbṛhattejā mamatāṁ so'nvapadyata.
7.
utathyasya yavīyān tu purodhāḥ tridivaukasām
bṛhaspatiḥ bṛhattejāḥ mamatām saḥ anvapadyata
bṛhaspatiḥ bṛhattejāḥ mamatām saḥ anvapadyata
7.
Utathya's younger brother, Bṛhaspati, the chief priest (purodhās) of the gods (tridivaukasām), who possessed great splendor, then approached Mamata.
उवाच ममता तं तु देवरं वदतां वरम् ।
अन्तर्वत्नी अहं भ्रात्रा ज्येष्ठेनारम्यतामिति ॥८॥
अन्तर्वत्नी अहं भ्रात्रा ज्येष्ठेनारम्यतामिति ॥८॥
8. uvāca mamatā taṁ tu devaraṁ vadatāṁ varam ,
antarvatnī ahaṁ bhrātrā jyeṣṭhenāramyatāmiti.
antarvatnī ahaṁ bhrātrā jyeṣṭhenāramyatāmiti.
8.
uvāca mamatā tam tu devaram vadatām varam
antarvatnī aham bhrātrā jyeṣṭhena āramyatām iti
antarvatnī aham bhrātrā jyeṣṭhena āramyatām iti
8.
Mamata then said to him, her brother-in-law (devara) and the foremost among speakers: 'I am pregnant (antarvatnī) by my elder brother-in-law. Please, desist!'
अयं च मे महाभाग कुक्षावेव बृहस्पते ।
औतथ्यो वेदमत्रैव षडङ्गं प्रत्यधीयत ॥९॥
औतथ्यो वेदमत्रैव षडङ्गं प्रत्यधीयत ॥९॥
9. ayaṁ ca me mahābhāga kukṣāveva bṛhaspate ,
autathyo vedamatraiva ṣaḍaṅgaṁ pratyadhīyata.
autathyo vedamatraiva ṣaḍaṅgaṁ pratyadhīyata.
9.
ayam ca me mahābhāga kukṣau eva bṛhaspate
autathyaḥ vedam atra eva ṣaḍaṅgam pratyadhīyata
autathyaḥ vedam atra eva ṣaḍaṅgam pratyadhīyata
9.
And this child (ayam) of mine, O highly esteemed (mahābhāga) Bṛhaspati, is right here within my womb. My son, Autathya, is studying the Veda along with its six ancillary branches (ṣaḍaṅga) right within it.
अमोघरेतास्त्वं चापि नूनं भवितुमर्हसि ।
तस्मादेवंगतेऽद्य त्वमुपारमितुमर्हसि ॥१०॥
तस्मादेवंगतेऽद्य त्वमुपारमितुमर्हसि ॥१०॥
10. amogharetāstvaṁ cāpi nūnaṁ bhavitumarhasi ,
tasmādevaṁgate'dya tvamupāramitumarhasi.
tasmādevaṁgate'dya tvamupāramitumarhasi.
10.
amogharetāḥ tvam ca api nūnam bhavitum arhasi
tasmāt evaṃgate adya tvam upāramitum arhasi
tasmāt evaṃgate adya tvam upāramitum arhasi
10.
And you, too, are surely one whose creative energy (retas) is infallible (amogha). Therefore, given the current situation (evaṃgate), you ought to desist now.
एवमुक्तस्तया सम्यग्बृहत्तेजा बृहस्पतिः ।
कामात्मानं तदात्मानं न शशाक नियच्छितुम् ॥११॥
कामात्मानं तदात्मानं न शशाक नियच्छितुम् ॥११॥
11. evamuktastayā samyagbṛhattejā bṛhaspatiḥ ,
kāmātmānaṁ tadātmānaṁ na śaśāka niyacchitum.
kāmātmānaṁ tadātmānaṁ na śaśāka niyacchitum.
11.
evam uktaḥ tayā samyak bṛhattejāḥ bṛhaspatiḥ
kāmātmānam tadā ātmānam na śaśāka niyacchitum
kāmātmānam tadā ātmānam na śaśāka niyacchitum
11.
Thus properly addressed by her, Bṛhaspati, who possessed great spiritual radiance (bṛhattejāḥ), was then unable to control his own self (ātman), which was completely engrossed in desire (kāma).
संबभूव ततः कामी तया सार्धमकामया ।
उत्सृजन्तं तु तं रेतः स गर्भस्थोऽभ्यभाषत ॥१२॥
उत्सृजन्तं तु तं रेतः स गर्भस्थोऽभ्यभाषत ॥१२॥
12. saṁbabhūva tataḥ kāmī tayā sārdhamakāmayā ,
utsṛjantaṁ tu taṁ retaḥ sa garbhastho'bhyabhāṣata.
utsṛjantaṁ tu taṁ retaḥ sa garbhastho'bhyabhāṣata.
12.
saṃbabhūva tataḥ kāmī tayā sārdham akāmayā
utsṛjantam tu tam retaḥ sa garbhasthaḥ abhyabhāṣata
utsṛjantam tu tam retaḥ sa garbhasthaḥ abhyabhāṣata
12.
Then, being filled with desire, he united with her who was unwilling. But as he was releasing his semen, the one residing in the womb addressed him.
भोस्तात कन्यस वदे द्वयोर्नास्त्यत्र संभवः ।
अमोघशुक्रश्च भवान्पूर्वं चाहमिहागतः ॥१३॥
अमोघशुक्रश्च भवान्पूर्वं चाहमिहागतः ॥१३॥
13. bhostāta kanyasa vade dvayornāstyatra saṁbhavaḥ ,
amoghaśukraśca bhavānpūrvaṁ cāhamihāgataḥ.
amoghaśukraśca bhavānpūrvaṁ cāhamihāgataḥ.
13.
bhoḥ tāta kanyasa vade dvayoḥ na asti atra saṃbhavaḥ
amoghaśukraḥ ca bhavān pūrvam ca aham iha āgataḥ
amoghaśukraḥ ca bhavān pūrvam ca aham iha āgataḥ
13.
O father, O younger one, I declare: there is no room for two here. Your vital fluid (śukra) is unfailing, and I arrived here first.
शशाप तं ततः क्रुद्ध एवमुक्तो बृहस्पतिः ।
उतथ्यपुत्रं गर्भस्थं निर्भर्त्स्य भगवानृषिः ॥१४॥
उतथ्यपुत्रं गर्भस्थं निर्भर्त्स्य भगवानृषिः ॥१४॥
14. śaśāpa taṁ tataḥ kruddha evamukto bṛhaspatiḥ ,
utathyaputraṁ garbhasthaṁ nirbhartsya bhagavānṛṣiḥ.
utathyaputraṁ garbhasthaṁ nirbhartsya bhagavānṛṣiḥ.
14.
śaśāpa tam tataḥ kruddhaḥ evam uktaḥ bṛhaspatiḥ
utathyaputram garbhastham nirbhartsya bhagavān ṛṣiḥ
utathyaputram garbhastham nirbhartsya bhagavān ṛṣiḥ
14.
Then, the venerable sage Bṛhaspati, enraged upon being thus addressed, cursed him. He did so after rebuking Utathya's son, who was still within the womb.
यस्मात्त्वमीदृशे काले सर्वभूतेप्सिते सति ।
एवमात्थ वचस्तस्मात्तमो दीर्घं प्रवेक्ष्यसि ॥१५॥
एवमात्थ वचस्तस्मात्तमो दीर्घं प्रवेक्ष्यसि ॥१५॥
15. yasmāttvamīdṛśe kāle sarvabhūtepsite sati ,
evamāttha vacastasmāttamo dīrghaṁ pravekṣyasi.
evamāttha vacastasmāttamo dīrghaṁ pravekṣyasi.
15.
yasmāt tvam īdṛśe kāle sarvabhūtepsite sati evam
āttha vacaḥ tasmāt tamaḥ dīrgham pravekṣyasi
āttha vacaḥ tasmāt tamaḥ dīrgham pravekṣyasi
15.
Since you speak such words at a time desired by all beings, you will therefore enter into deep darkness.
स वै दीर्घतमा नाम शापादृषिरजायत ।
बृहस्पतेर्बृहत्कीर्तेर्बृहस्पतिरिवौजसा ॥१६॥
बृहस्पतेर्बृहत्कीर्तेर्बृहस्पतिरिवौजसा ॥१६॥
16. sa vai dīrghatamā nāma śāpādṛṣirajāyata ,
bṛhaspaterbṛhatkīrterbṛhaspatirivaujasā.
bṛhaspaterbṛhatkīrterbṛhaspatirivaujasā.
16.
saḥ vai dīrghatamā nāma śāpāt ṛṣiḥ ajāyata
bṛhaspateḥ bṛhatkīrteḥ bṛhaspatiḥ iva ojasā
bṛhaspateḥ bṛhatkīrteḥ bṛhaspatiḥ iva ojasā
16.
Indeed, he was born a sage named Dīrghatamā due to a curse. He was like Bṛhaspati, of great fame, in his power.
स पुत्राञ्जनयामास गौतमादीन्महायशाः ।
ऋषेरुतथ्यस्य तदा संतानकुलवृद्धये ॥१७॥
ऋषेरुतथ्यस्य तदा संतानकुलवृद्धये ॥१७॥
17. sa putrāñjanayāmāsa gautamādīnmahāyaśāḥ ,
ṛṣerutathyasya tadā saṁtānakulavṛddhaye.
ṛṣerutathyasya tadā saṁtānakulavṛddhaye.
17.
saḥ putrān janayāmāsa gautamādīn mahāyaśāḥ
ṛṣeḥ utathyasya tadā saṃtānakulavṛddhaye
ṛṣeḥ utathyasya tadā saṃtānakulavṛddhaye
17.
Then, that greatly renowned sage begot sons, Gauthama and others, for the expansion of the family lineage of the sage Utathya.
लोभमोहाभिभूतास्ते पुत्रास्तं गौतमादयः ।
काष्ठे समुद्गे प्रक्षिप्य गङ्गायां समवासृजन् ॥१८॥
काष्ठे समुद्गे प्रक्षिप्य गङ्गायां समवासृजन् ॥१८॥
18. lobhamohābhibhūtāste putrāstaṁ gautamādayaḥ ,
kāṣṭhe samudge prakṣipya gaṅgāyāṁ samavāsṛjan.
kāṣṭhe samudge prakṣipya gaṅgāyāṁ samavāsṛjan.
18.
lobhamohābhibhūtāḥ te putrāḥ tam gautamādayaḥ
kāṣṭhe samudge prakṣipya gaṅgāyām samavāsṛjan
kāṣṭhe samudge prakṣipya gaṅgāyām samavāsṛjan
18.
Overcome by greed and delusion, those sons, led by Gautama, placed him in a wooden box and abandoned him in the Ganga river.
न स्यादन्धश्च वृद्धश्च भर्तव्योऽयमिति स्म ते ।
चिन्तयित्वा ततः क्रूराः प्रतिजग्मुरथो गृहान् ॥१९॥
चिन्तयित्वा ततः क्रूराः प्रतिजग्मुरथो गृहान् ॥१९॥
19. na syādandhaśca vṛddhaśca bhartavyo'yamiti sma te ,
cintayitvā tataḥ krūrāḥ pratijagmuratho gṛhān.
cintayitvā tataḥ krūrāḥ pratijagmuratho gṛhān.
19.
na syāt andhaḥ ca vṛddhaḥ ca bhartavyaḥ ayam iti sma
te cintayitvā tataḥ krūrāḥ pratijagmuḥ atho gṛhān
te cintayitvā tataḥ krūrāḥ pratijagmuḥ atho gṛhān
19.
Thinking, "He should not be blind and old and a burden to be maintained," those cruel sons then returned to their homes.
सोऽनुस्रोतस्तदा राजन्प्लवमान ऋषिस्ततः ।
जगाम सुबहून्देशानन्धस्तेनोडुपेन ह ॥२०॥
जगाम सुबहून्देशानन्धस्तेनोडुपेन ह ॥२०॥
20. so'nusrotastadā rājanplavamāna ṛṣistataḥ ,
jagāma subahūndeśānandhastenoḍupena ha.
jagāma subahūndeśānandhastenoḍupena ha.
20.
saḥ anusrotas tadā rājan plavamānaḥ ṛṣiḥ tataḥ
jagāma subahūn deśān andhaḥ tena oḍupena ha
jagāma subahūn deśān andhaḥ tena oḍupena ha
20.
O King, then that blind sage, drifting along with the current on that raft (oḍupa), indeed traveled to many lands.
तं तु राजा बलिर्नाम सर्वधर्मविशारदः ।
अपश्यन्मज्जनगतः स्रोतसाभ्याशमागतम् ॥२१॥
अपश्यन्मज्जनगतः स्रोतसाभ्याशमागतम् ॥२१॥
21. taṁ tu rājā balirnāma sarvadharmaviśāradaḥ ,
apaśyanmajjanagataḥ srotasābhyāśamāgatam.
apaśyanmajjanagataḥ srotasābhyāśamāgatam.
21.
tam tu rājā baliḥ nāma sarvadharma-viśāradaḥ
apaśyat majjanagataḥ srotasā abhyāśam āgatam
apaśyat majjanagataḥ srotasā abhyāśam āgatam
21.
King Bali, an expert in all laws (dharma), saw him as he was carried near by the current while Bali himself was bathing.
जग्राह चैनं धर्मात्मा बलिः सत्यपराक्रमः ।
ज्ञात्वा चैनं स वव्रेऽथ पुत्रार्थं मनुजर्षभ ॥२२॥
ज्ञात्वा चैनं स वव्रेऽथ पुत्रार्थं मनुजर्षभ ॥२२॥
22. jagrāha cainaṁ dharmātmā baliḥ satyaparākramaḥ ,
jñātvā cainaṁ sa vavre'tha putrārthaṁ manujarṣabha.
jñātvā cainaṁ sa vavre'tha putrārthaṁ manujarṣabha.
22.
jagrāha ca enam dharmātmā baliḥ satyaparākramaḥ
jñātvā ca enam sa vavre atha putrārtham manujarṣabha
jñātvā ca enam sa vavre atha putrārtham manujarṣabha
22.
And the virtuous-souled (dharmātmā) Bali, truly mighty, seized him. Then, understanding who he was, he (Bali) chose him for a son, O best of men.
संतानार्थं महाभाग भार्यासु मम मानद ।
पुत्रान्धर्मार्थकुशलानुत्पादयितुमर्हसि ॥२३॥
पुत्रान्धर्मार्थकुशलानुत्पादयितुमर्हसि ॥२३॥
23. saṁtānārthaṁ mahābhāga bhāryāsu mama mānada ,
putrāndharmārthakuśalānutpādayitumarhasi.
putrāndharmārthakuśalānutpādayitumarhasi.
23.
saṃtānārtham mahābhāga bhāryāsu mama mānada
putrān dharmārthakuśalān utpādayitum arhasi
putrān dharmārthakuśalān utpādayitum arhasi
23.
O great-souled one, O giver of honor, you should beget sons, skilled in righteousness (dharma) and prosperity (artha), in my wives, for the continuation of my lineage (saṃtāna).
एवमुक्तः स तेजस्वी तं तथेत्युक्तवानृषिः ।
तस्मै स राजा स्वां भार्यां सुदेष्णां प्राहिणोत्तदा ॥२४॥
तस्मै स राजा स्वां भार्यां सुदेष्णां प्राहिणोत्तदा ॥२४॥
24. evamuktaḥ sa tejasvī taṁ tathetyuktavānṛṣiḥ ,
tasmai sa rājā svāṁ bhāryāṁ sudeṣṇāṁ prāhiṇottadā.
tasmai sa rājā svāṁ bhāryāṁ sudeṣṇāṁ prāhiṇottadā.
24.
evam uktaḥ sa tejasvī tam tathā iti uktavān ṛṣiḥ
tasmai sa rājā svām bhāryām sudeṣṇām prāhiṇot tadā
tasmai sa rājā svām bhāryām sudeṣṇām prāhiṇot tadā
24.
Having thus been addressed, that glorious sage said, "So be it" to him (the king). Then, that king sent his own wife, Sudesṇā, to the sage.
अन्धं वृद्धं च तं मत्वा न सा देवी जगाम ह ।
स्वां तु धात्रेयिकां तस्मै वृद्धाय प्राहिणोत्तदा ॥२५॥
स्वां तु धात्रेयिकां तस्मै वृद्धाय प्राहिणोत्तदा ॥२५॥
25. andhaṁ vṛddhaṁ ca taṁ matvā na sā devī jagāma ha ,
svāṁ tu dhātreyikāṁ tasmai vṛddhāya prāhiṇottadā.
svāṁ tu dhātreyikāṁ tasmai vṛddhāya prāhiṇottadā.
25.
andham vṛddham ca tam matvā na sā devī jagāma ha
svām tu dhātreyikām tasmai vṛddhāya prāhiṇot tadā
svām tu dhātreyikām tasmai vṛddhāya prāhiṇot tadā
25.
And considering him (the sage) to be blind and old, that queen indeed did not go (to him). But then she sent her own maidservant to that old man.
तस्यां काक्षीवदादीन्स शूद्रयोनावृषिर्वशी ।
जनयामास धर्मात्मा पुत्रानेकादशैव तु ॥२६॥
जनयामास धर्मात्मा पुत्रानेकादशैव तु ॥२६॥
26. tasyāṁ kākṣīvadādīnsa śūdrayonāvṛṣirvaśī ,
janayāmāsa dharmātmā putrānekādaśaiva tu.
janayāmāsa dharmātmā putrānekādaśaiva tu.
26.
tasyām kākṣīvadādīn sa śūdrayonau ṛṣiḥ vaśī
janayāmāsa dharmātmā putrān ekādaśa eva tu
janayāmāsa dharmātmā putrān ekādaśa eva tu
26.
And in her, a woman of śūdra origin, that self-controlled and righteous (dharma) sage begot eleven sons, including Kāksīvat.
काक्षीवदादीन्पुत्रांस्तान्दृष्ट्वा सर्वानधीयतः ।
उवाच तमृषिं राजा ममैत इति वीर्यवान् ॥२७॥
उवाच तमृषिं राजा ममैत इति वीर्यवान् ॥२७॥
27. kākṣīvadādīnputrāṁstāndṛṣṭvā sarvānadhīyataḥ ,
uvāca tamṛṣiṁ rājā mamaita iti vīryavān.
uvāca tamṛṣiṁ rājā mamaita iti vīryavān.
27.
kākṣīvadādīn putrān tān dṛṣṭvā sarvān adhīyataḥ
uvāca tam ṛṣim rājā mama ete iti vīryavān
uvāca tam ṛṣim rājā mama ete iti vīryavān
27.
Having seen all those sons, led by Kakṣīvat, who were engaged in study, the powerful king said to that sage, "These are mine."
नेत्युवाच महर्षिस्तं ममैवैत इति ब्रुवन् ।
शूद्रयोनौ मया हीमे जाताः काक्षीवदादयः ॥२८॥
शूद्रयोनौ मया हीमे जाताः काक्षीवदादयः ॥२८॥
28. netyuvāca maharṣistaṁ mamaivaita iti bruvan ,
śūdrayonau mayā hīme jātāḥ kākṣīvadādayaḥ.
śūdrayonau mayā hīme jātāḥ kākṣīvadādayaḥ.
28.
na iti uvāca maharṣiḥ tam mama eva ete iti bruvan
śūdrayonau mayā hi ime jātāḥ kākṣīvadādayaḥ
śūdrayonau mayā hi ime jātāḥ kākṣīvadādayaḥ
28.
The great sage said to him, "No!" and, stating "These are certainly mine," explained, "Indeed, these (sons), led by Kakṣīvat, were born through me from a woman of the śūdra class."
अन्धं वृद्धं च मां मत्वा सुदेष्णा महिषी तव ।
अवमन्य ददौ मूढा शूद्रां धात्रेयिकां हि मे ॥२९॥
अवमन्य ददौ मूढा शूद्रां धात्रेयिकां हि मे ॥२९॥
29. andhaṁ vṛddhaṁ ca māṁ matvā sudeṣṇā mahiṣī tava ,
avamanya dadau mūḍhā śūdrāṁ dhātreyikāṁ hi me.
avamanya dadau mūḍhā śūdrāṁ dhātreyikāṁ hi me.
29.
andham vṛddham ca mām matvā sudeṣṇā mahiṣī tava
avamanya dadau mūḍhā śūdrām dhātreyikām hi me
avamanya dadau mūḍhā śūdrām dhātreyikām hi me
29.
Your foolish queen, Sudeshṇā, having considered me blind and old, disrespected me and indeed gave me a śūdra nursemaid.
ततः प्रसादयामास पुनस्तमृषिसत्तमम् ।
बलिः सुदेष्णां भार्यां च तस्मै तां प्राहिणोत्पुनः ॥३०॥
बलिः सुदेष्णां भार्यां च तस्मै तां प्राहिणोत्पुनः ॥३०॥
30. tataḥ prasādayāmāsa punastamṛṣisattamam ,
baliḥ sudeṣṇāṁ bhāryāṁ ca tasmai tāṁ prāhiṇotpunaḥ.
baliḥ sudeṣṇāṁ bhāryāṁ ca tasmai tāṁ prāhiṇotpunaḥ.
30.
tataḥ prasādayāmāsa punaḥ tam ṛṣisattamam baliḥ
sudeṣṇām bhāryām ca tasmai tām prāhiṇot punaḥ
sudeṣṇām bhāryām ca tasmai tām prāhiṇot punaḥ
30.
Then Bali again propitiated that best of sages, and he sent his wife Sudesṇā to him once more.
तां स दीर्घतमाङ्गेषु स्पृष्ट्वा देवीमथाब्रवीत् ।
भविष्यति कुमारस्ते तेजस्वी सत्यवागिति ॥३१॥
भविष्यति कुमारस्ते तेजस्वी सत्यवागिति ॥३१॥
31. tāṁ sa dīrghatamāṅgeṣu spṛṣṭvā devīmathābravīt ,
bhaviṣyati kumāraste tejasvī satyavāgiti.
bhaviṣyati kumāraste tejasvī satyavāgiti.
31.
tām saḥ dīrghatamāṅgeṣu spṛṣṭvā devīm atha
abravīt bhaviṣyati kumāraḥ te tejasvī satyavāk iti
abravīt bhaviṣyati kumāraḥ te tejasvī satyavāk iti
31.
Having touched her, the queen, on her very long limbs, he then said: "You will have a son who is brilliant and truthful."
तत्राङ्गो नाम राजर्षिः सुदेष्णायामजायत ।
एवमन्ये महेष्वासा ब्राह्मणैः क्षत्रिया भुवि ॥३२॥
एवमन्ये महेष्वासा ब्राह्मणैः क्षत्रिया भुवि ॥३२॥
32. tatrāṅgo nāma rājarṣiḥ sudeṣṇāyāmajāyata ,
evamanye maheṣvāsā brāhmaṇaiḥ kṣatriyā bhuvi.
evamanye maheṣvāsā brāhmaṇaiḥ kṣatriyā bhuvi.
32.
tatra aṅgaḥ nāma rājarṣiḥ sudeṣṇāyām ajāyata
evam anye maheṣvāsāḥ brāhmaṇaiḥ kṣatriyāḥ bhuvi
evam anye maheṣvāsāḥ brāhmaṇaiḥ kṣatriyāḥ bhuvi
32.
From Sudesṇā, a royal sage (rājarṣi) named Aṅga was born. In this way, other great archers, Kṣatriyas, were born on earth through Brahmins.
जाताः परमधर्मज्ञा वीर्यवन्तो महाबलाः ।
एतच्छ्रुत्वा त्वमप्यत्र मातः कुरु यथेप्सितम् ॥३३॥
एतच्छ्रुत्वा त्वमप्यत्र मातः कुरु यथेप्सितम् ॥३३॥
33. jātāḥ paramadharmajñā vīryavanto mahābalāḥ ,
etacchrutvā tvamapyatra mātaḥ kuru yathepsitam.
etacchrutvā tvamapyatra mātaḥ kuru yathepsitam.
33.
jātāḥ paramadharmajñāḥ vīryavantaḥ mahābalāḥ
etat śrutvā tvam api atra mātaḥ kuru yathepsitam
etat śrutvā tvam api atra mātaḥ kuru yathepsitam
33.
Born as experts in the highest natural law (dharma), valorous and extremely mighty. Having heard this, mother, you too should do here what is desired.
Links to all chapters:
ādi parva (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98 (current chapter)
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
sabhā parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
vana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
virāṭa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
udyoga parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
bhīṣma parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
droṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
karṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
śalya parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
sauptika parva
strī parva
śānti parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
Chapter 300
Chapter 301
Chapter 302
Chapter 303
Chapter 304
Chapter 305
Chapter 306
Chapter 307
Chapter 308
Chapter 309
Chapter 310
Chapter 311
Chapter 312
Chapter 313
Chapter 314
Chapter 315
Chapter 316
Chapter 317
Chapter 318
Chapter 319
Chapter 320
Chapter 321
Chapter 322
Chapter 323
Chapter 324
Chapter 325
Chapter 326
Chapter 327
Chapter 328
Chapter 329
Chapter 330
Chapter 331
Chapter 332
Chapter 333
Chapter 334
Chapter 335
Chapter 336
Chapter 337
Chapter 338
Chapter 339
Chapter 340
Chapter 341
Chapter 342
Chapter 343
Chapter 344
Chapter 345
Chapter 346
Chapter 347
Chapter 348
Chapter 349
Chapter 350
Chapter 351
Chapter 352
Chapter 353
anuśāsana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
aśvamedhika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
āśramavāsika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47