महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-13, chapter-44
युधिष्ठिर उवाच ।
यन्मूलं सर्वधर्माणां प्रजनस्य गृहस्य च ।
पितृदेवातिथीनां च तन्मे ब्रूहि पितामह ॥१॥
यन्मूलं सर्वधर्माणां प्रजनस्य गृहस्य च ।
पितृदेवातिथीनां च तन्मे ब्रूहि पितामह ॥१॥
1. yudhiṣṭhira uvāca ,
yanmūlaṁ sarvadharmāṇāṁ prajanasya gṛhasya ca ,
pitṛdevātithīnāṁ ca tanme brūhi pitāmaha.
yanmūlaṁ sarvadharmāṇāṁ prajanasya gṛhasya ca ,
pitṛdevātithīnāṁ ca tanme brūhi pitāmaha.
भीष्म उवाच ।
अयं हि सर्वधर्माणां धर्मश्चिन्त्यतमो मतः ।
कीदृशाय प्रदेया स्यात्कन्येति वसुधाधिप ॥२॥
अयं हि सर्वधर्माणां धर्मश्चिन्त्यतमो मतः ।
कीदृशाय प्रदेया स्यात्कन्येति वसुधाधिप ॥२॥
2. bhīṣma uvāca ,
ayaṁ hi sarvadharmāṇāṁ dharmaścintyatamo mataḥ ,
kīdṛśāya pradeyā syātkanyeti vasudhādhipa.
ayaṁ hi sarvadharmāṇāṁ dharmaścintyatamo mataḥ ,
kīdṛśāya pradeyā syātkanyeti vasudhādhipa.
शीलवृत्ते समाज्ञाय विद्यां योनिं च कर्म च ।
अद्भिरेव प्रदातव्या कन्या गुणवते वरे ।
ब्राह्मणानां सतामेष धर्मो नित्यं युधिष्ठिर ॥३॥
अद्भिरेव प्रदातव्या कन्या गुणवते वरे ।
ब्राह्मणानां सतामेष धर्मो नित्यं युधिष्ठिर ॥३॥
3. śīlavṛtte samājñāya vidyāṁ yoniṁ ca karma ca ,
adbhireva pradātavyā kanyā guṇavate vare ,
brāhmaṇānāṁ satāmeṣa dharmo nityaṁ yudhiṣṭhira.
adbhireva pradātavyā kanyā guṇavate vare ,
brāhmaṇānāṁ satāmeṣa dharmo nityaṁ yudhiṣṭhira.
आवाह्यमावहेदेवं यो दद्यादनुकूलतः ।
शिष्टानां क्षत्रियाणां च धर्म एष सनातनः ॥४॥
शिष्टानां क्षत्रियाणां च धर्म एष सनातनः ॥४॥
4. āvāhyamāvahedevaṁ yo dadyādanukūlataḥ ,
śiṣṭānāṁ kṣatriyāṇāṁ ca dharma eṣa sanātanaḥ.
śiṣṭānāṁ kṣatriyāṇāṁ ca dharma eṣa sanātanaḥ.
आत्माभिप्रेतमुत्सृज्य कन्याभिप्रेत एव यः ।
अभिप्रेता च या यस्य तस्मै देया युधिष्ठिर ।
गान्धर्वमिति तं धर्मं प्राहुर्धर्मविदो जनाः ॥५॥
अभिप्रेता च या यस्य तस्मै देया युधिष्ठिर ।
गान्धर्वमिति तं धर्मं प्राहुर्धर्मविदो जनाः ॥५॥
5. ātmābhipretamutsṛjya kanyābhipreta eva yaḥ ,
abhipretā ca yā yasya tasmai deyā yudhiṣṭhira ,
gāndharvamiti taṁ dharmaṁ prāhurdharmavido janāḥ.
abhipretā ca yā yasya tasmai deyā yudhiṣṭhira ,
gāndharvamiti taṁ dharmaṁ prāhurdharmavido janāḥ.
धनेन बहुना क्रीत्वा संप्रलोभ्य च बान्धवान् ।
असुराणां नृपैतं वै धर्ममाहुर्मनीषिणः ॥६॥
असुराणां नृपैतं वै धर्ममाहुर्मनीषिणः ॥६॥
6. dhanena bahunā krītvā saṁpralobhya ca bāndhavān ,
asurāṇāṁ nṛpaitaṁ vai dharmamāhurmanīṣiṇaḥ.
asurāṇāṁ nṛpaitaṁ vai dharmamāhurmanīṣiṇaḥ.
हत्वा छित्त्वा च शीर्षाणि रुदतां रुदतीं गृहात् ।
प्रसह्य हरणं तात राक्षसं धर्मलक्षणम् ॥७॥
प्रसह्य हरणं तात राक्षसं धर्मलक्षणम् ॥७॥
7. hatvā chittvā ca śīrṣāṇi rudatāṁ rudatīṁ gṛhāt ,
prasahya haraṇaṁ tāta rākṣasaṁ dharmalakṣaṇam.
prasahya haraṇaṁ tāta rākṣasaṁ dharmalakṣaṇam.
पञ्चानां तु त्रयो धर्म्या द्वावधर्म्यौ युधिष्ठिर ।
पैशाच आसुरश्चैव न कर्तव्यौ कथंचन ॥८॥
पैशाच आसुरश्चैव न कर्तव्यौ कथंचन ॥८॥
8. pañcānāṁ tu trayo dharmyā dvāvadharmyau yudhiṣṭhira ,
paiśāca āsuraścaiva na kartavyau kathaṁcana.
paiśāca āsuraścaiva na kartavyau kathaṁcana.
ब्राह्मः क्षात्रोऽथ गान्धर्व एते धर्म्या नरर्षभ ।
पृथग्वा यदि वा मिश्राः कर्तव्या नात्र संशयः ॥९॥
पृथग्वा यदि वा मिश्राः कर्तव्या नात्र संशयः ॥९॥
9. brāhmaḥ kṣātro'tha gāndharva ete dharmyā nararṣabha ,
pṛthagvā yadi vā miśrāḥ kartavyā nātra saṁśayaḥ.
pṛthagvā yadi vā miśrāḥ kartavyā nātra saṁśayaḥ.
तिस्रो भार्या ब्राह्मणस्य द्वे भार्ये क्षत्रियस्य तु ।
वैश्यः स्वजातिं विन्देत तास्वपत्यं समं भवेत् ॥१०॥
वैश्यः स्वजातिं विन्देत तास्वपत्यं समं भवेत् ॥१०॥
10. tisro bhāryā brāhmaṇasya dve bhārye kṣatriyasya tu ,
vaiśyaḥ svajātiṁ vindeta tāsvapatyaṁ samaṁ bhavet.
vaiśyaḥ svajātiṁ vindeta tāsvapatyaṁ samaṁ bhavet.
ब्राह्मणी तु भवेज्ज्येष्ठा क्षत्रिया क्षत्रियस्य तु ।
रत्यर्थमपि शूद्रा स्यान्नेत्याहुरपरे जनाः ॥११॥
रत्यर्थमपि शूद्रा स्यान्नेत्याहुरपरे जनाः ॥११॥
11. brāhmaṇī tu bhavejjyeṣṭhā kṣatriyā kṣatriyasya tu ,
ratyarthamapi śūdrā syānnetyāhurapare janāḥ.
ratyarthamapi śūdrā syānnetyāhurapare janāḥ.
अपत्यजन्म शूद्रायां न प्रशंसन्ति साधवः ।
शूद्रायां जनयन्विप्रः प्रायश्चित्ती विधीयते ॥१२॥
शूद्रायां जनयन्विप्रः प्रायश्चित्ती विधीयते ॥१२॥
12. apatyajanma śūdrāyāṁ na praśaṁsanti sādhavaḥ ,
śūdrāyāṁ janayanvipraḥ prāyaścittī vidhīyate.
śūdrāyāṁ janayanvipraḥ prāyaścittī vidhīyate.
त्रिंशद्वर्षो दशवर्षां भार्यां विन्देत नग्निकाम् ।
एकविंशतिवर्षो वा सप्तवर्षामवाप्नुयात् ॥१३॥
एकविंशतिवर्षो वा सप्तवर्षामवाप्नुयात् ॥१३॥
13. triṁśadvarṣo daśavarṣāṁ bhāryāṁ vindeta nagnikām ,
ekaviṁśativarṣo vā saptavarṣāmavāpnuyāt.
ekaviṁśativarṣo vā saptavarṣāmavāpnuyāt.
यस्यास्तु न भवेद्भ्राता पिता वा भरतर्षभ ।
नोपयच्छेत तां जातु पुत्रिकाधर्मिणी हि सा ॥१४॥
नोपयच्छेत तां जातु पुत्रिकाधर्मिणी हि सा ॥१४॥
14. yasyāstu na bhavedbhrātā pitā vā bharatarṣabha ,
nopayaccheta tāṁ jātu putrikādharmiṇī hi sā.
nopayaccheta tāṁ jātu putrikādharmiṇī hi sā.
त्रीणि वर्षाण्युदीक्षेत कन्या ऋतुमती सती ।
चतुर्थे त्वथ संप्राप्ते स्वयं भर्तारमर्जयेत् ॥१५॥
चतुर्थे त्वथ संप्राप्ते स्वयं भर्तारमर्जयेत् ॥१५॥
15. trīṇi varṣāṇyudīkṣeta kanyā ṛtumatī satī ,
caturthe tvatha saṁprāpte svayaṁ bhartāramarjayet.
caturthe tvatha saṁprāpte svayaṁ bhartāramarjayet.
प्रजनो हीयते तस्या रतिश्च भरतर्षभ ।
अतोऽन्यथा वर्तमाना भवेद्वाच्या प्रजापतेः ॥१६॥
अतोऽन्यथा वर्तमाना भवेद्वाच्या प्रजापतेः ॥१६॥
16. prajano hīyate tasyā ratiśca bharatarṣabha ,
ato'nyathā vartamānā bhavedvācyā prajāpateḥ.
ato'nyathā vartamānā bhavedvācyā prajāpateḥ.
असपिण्डा च या मातुरसगोत्रा च या पितुः ।
इत्येतामनुगच्छेत तं धर्मं मनुरब्रवीत् ॥१७॥
इत्येतामनुगच्छेत तं धर्मं मनुरब्रवीत् ॥१७॥
17. asapiṇḍā ca yā māturasagotrā ca yā pituḥ ,
ityetāmanugaccheta taṁ dharmaṁ manurabravīt.
ityetāmanugaccheta taṁ dharmaṁ manurabravīt.
युधिष्ठिर उवाच ।
शुल्कमन्येन दत्तं स्याद्ददानीत्याह चापरः ।
बलादन्यः प्रभाषेत धनमन्यः प्रदर्शयेत् ॥१८॥
शुल्कमन्येन दत्तं स्याद्ददानीत्याह चापरः ।
बलादन्यः प्रभाषेत धनमन्यः प्रदर्शयेत् ॥१८॥
18. yudhiṣṭhira uvāca ,
śulkamanyena dattaṁ syāddadānītyāha cāparaḥ ,
balādanyaḥ prabhāṣeta dhanamanyaḥ pradarśayet.
śulkamanyena dattaṁ syāddadānītyāha cāparaḥ ,
balādanyaḥ prabhāṣeta dhanamanyaḥ pradarśayet.
पाणिग्रहीता त्वन्यः स्यात्कस्य कन्या पितामह ।
तत्त्वं जिज्ञासमानानां चक्षुर्भवतु नो भवान् ॥१९॥
तत्त्वं जिज्ञासमानानां चक्षुर्भवतु नो भवान् ॥१९॥
19. pāṇigrahītā tvanyaḥ syātkasya kanyā pitāmaha ,
tattvaṁ jijñāsamānānāṁ cakṣurbhavatu no bhavān.
tattvaṁ jijñāsamānānāṁ cakṣurbhavatu no bhavān.
भीष्म उवाच ।
यत्किंचित्कर्म मानुष्यं संस्थानाय प्रकृष्यते ।
मन्त्रवन्मन्त्रितं तस्य मृषावादस्तु पातकः ॥२०॥
यत्किंचित्कर्म मानुष्यं संस्थानाय प्रकृष्यते ।
मन्त्रवन्मन्त्रितं तस्य मृषावादस्तु पातकः ॥२०॥
20. bhīṣma uvāca ,
yatkiṁcitkarma mānuṣyaṁ saṁsthānāya prakṛṣyate ,
mantravanmantritaṁ tasya mṛṣāvādastu pātakaḥ.
yatkiṁcitkarma mānuṣyaṁ saṁsthānāya prakṛṣyate ,
mantravanmantritaṁ tasya mṛṣāvādastu pātakaḥ.
भार्यापत्यृत्विगाचार्याः शिष्योपाध्याय एव च ।
मृषोक्ते दण्डमर्हन्ति नेत्याहुरपरे जनाः ॥२१॥
मृषोक्ते दण्डमर्हन्ति नेत्याहुरपरे जनाः ॥२१॥
21. bhāryāpatyṛtvigācāryāḥ śiṣyopādhyāya eva ca ,
mṛṣokte daṇḍamarhanti netyāhurapare janāḥ.
mṛṣokte daṇḍamarhanti netyāhurapare janāḥ.
न ह्यकामेन संवादं मनुरेवं प्रशंसति ।
अयशस्यमधर्म्यं च यन्मृषा धर्मकोपनम् ॥२२॥
अयशस्यमधर्म्यं च यन्मृषा धर्मकोपनम् ॥२२॥
22. na hyakāmena saṁvādaṁ manurevaṁ praśaṁsati ,
ayaśasyamadharmyaṁ ca yanmṛṣā dharmakopanam.
ayaśasyamadharmyaṁ ca yanmṛṣā dharmakopanam.
नैकान्तदोष एकस्मिंस्तद्दानं नोपलभ्यते ।
धर्मतो यां प्रयच्छन्ति यां च क्रीणन्ति भारत ॥२३॥
धर्मतो यां प्रयच्छन्ति यां च क्रीणन्ति भारत ॥२३॥
23. naikāntadoṣa ekasmiṁstaddānaṁ nopalabhyate ,
dharmato yāṁ prayacchanti yāṁ ca krīṇanti bhārata.
dharmato yāṁ prayacchanti yāṁ ca krīṇanti bhārata.
बन्धुभिः समनुज्ञातो मन्त्रहोमौ प्रयोजयेत् ।
तथा सिध्यन्ति ते मन्त्रा नादत्तायाः कथंचन ॥२४॥
तथा सिध्यन्ति ते मन्त्रा नादत्तायाः कथंचन ॥२४॥
24. bandhubhiḥ samanujñāto mantrahomau prayojayet ,
tathā sidhyanti te mantrā nādattāyāḥ kathaṁcana.
tathā sidhyanti te mantrā nādattāyāḥ kathaṁcana.
यस्त्वत्र मन्त्रसमयो भार्यापत्योर्मिथः कृतः ।
तमेवाहुर्गरीयांसं यश्चासौ ज्ञातिभिः कृतः ॥२५॥
तमेवाहुर्गरीयांसं यश्चासौ ज्ञातिभिः कृतः ॥२५॥
25. yastvatra mantrasamayo bhāryāpatyormithaḥ kṛtaḥ ,
tamevāhurgarīyāṁsaṁ yaścāsau jñātibhiḥ kṛtaḥ.
tamevāhurgarīyāṁsaṁ yaścāsau jñātibhiḥ kṛtaḥ.
देवदत्तां पतिर्भार्यां वेत्ति धर्मस्य शासनात् ।
सा दैवीं मानुषीं वाचमनृतां पर्युदस्यति ॥२६॥
सा दैवीं मानुषीं वाचमनृतां पर्युदस्यति ॥२६॥
26. devadattāṁ patirbhāryāṁ vetti dharmasya śāsanāt ,
sā daivīṁ mānuṣīṁ vācamanṛtāṁ paryudasyati.
sā daivīṁ mānuṣīṁ vācamanṛtāṁ paryudasyati.
युधिष्ठिर उवाच ।
कन्यायां प्राप्तशुल्कायां ज्यायांश्चेदाव्रजेद्वरः ।
धर्मकामार्थसंपन्नो वाच्यमत्रानृतं न वा ॥२७॥
कन्यायां प्राप्तशुल्कायां ज्यायांश्चेदाव्रजेद्वरः ।
धर्मकामार्थसंपन्नो वाच्यमत्रानृतं न वा ॥२७॥
27. yudhiṣṭhira uvāca ,
kanyāyāṁ prāptaśulkāyāṁ jyāyāṁścedāvrajedvaraḥ ,
dharmakāmārthasaṁpanno vācyamatrānṛtaṁ na vā.
kanyāyāṁ prāptaśulkāyāṁ jyāyāṁścedāvrajedvaraḥ ,
dharmakāmārthasaṁpanno vācyamatrānṛtaṁ na vā.
तस्मिन्नुभयतो दोषे कुर्वञ्छ्रेयः समाचरेत् ।
अयं नः सर्वधर्माणां धर्मश्चिन्त्यतमो मतः ॥२८॥
अयं नः सर्वधर्माणां धर्मश्चिन्त्यतमो मतः ॥२८॥
28. tasminnubhayato doṣe kurvañchreyaḥ samācaret ,
ayaṁ naḥ sarvadharmāṇāṁ dharmaścintyatamo mataḥ.
ayaṁ naḥ sarvadharmāṇāṁ dharmaścintyatamo mataḥ.
तत्त्वं जिज्ञासमानानां चक्षुर्भवतु नो भवान् ।
तदेतत्सर्वमाचक्ष्व न हि तृप्यामि कथ्यताम् ॥२९॥
तदेतत्सर्वमाचक्ष्व न हि तृप्यामि कथ्यताम् ॥२९॥
29. tattvaṁ jijñāsamānānāṁ cakṣurbhavatu no bhavān ,
tadetatsarvamācakṣva na hi tṛpyāmi kathyatām.
tadetatsarvamācakṣva na hi tṛpyāmi kathyatām.
भीष्म उवाच ।
न वै निष्ठाकरं शुल्कं ज्ञात्वासीत्तेन नाहृतम् ।
न हि शुल्कपराः सन्तः कन्यां ददति कर्हिचित् ॥३०॥
न वै निष्ठाकरं शुल्कं ज्ञात्वासीत्तेन नाहृतम् ।
न हि शुल्कपराः सन्तः कन्यां ददति कर्हिचित् ॥३०॥
30. bhīṣma uvāca ,
na vai niṣṭhākaraṁ śulkaṁ jñātvāsīttena nāhṛtam ,
na hi śulkaparāḥ santaḥ kanyāṁ dadati karhicit.
na vai niṣṭhākaraṁ śulkaṁ jñātvāsīttena nāhṛtam ,
na hi śulkaparāḥ santaḥ kanyāṁ dadati karhicit.
अन्यैर्गुणैरुपेतं तु शुल्कं याचन्ति बान्धवाः ।
अलंकृत्वा वहस्वेति यो दद्यादनुकूलतः ॥३१॥
अलंकृत्वा वहस्वेति यो दद्यादनुकूलतः ॥३१॥
31. anyairguṇairupetaṁ tu śulkaṁ yācanti bāndhavāḥ ,
alaṁkṛtvā vahasveti yo dadyādanukūlataḥ.
alaṁkṛtvā vahasveti yo dadyādanukūlataḥ.
तच्च तां च ददात्येव न शुल्कं विक्रयो न सः ।
प्रतिगृह्य भवेद्देयमेष धर्मः सनातनः ॥३२॥
प्रतिगृह्य भवेद्देयमेष धर्मः सनातनः ॥३२॥
32. tacca tāṁ ca dadātyeva na śulkaṁ vikrayo na saḥ ,
pratigṛhya bhaveddeyameṣa dharmaḥ sanātanaḥ.
pratigṛhya bhaveddeyameṣa dharmaḥ sanātanaḥ.
दास्यामि भवते कन्यामिति पूर्वं नभाषितम् ।
ये चैवाहुर्ये च नाहुर्ये चावश्यं वदन्त्युत ॥३३॥
ये चैवाहुर्ये च नाहुर्ये चावश्यं वदन्त्युत ॥३३॥
33. dāsyāmi bhavate kanyāmiti pūrvaṁ nabhāṣitam ,
ye caivāhurye ca nāhurye cāvaśyaṁ vadantyuta.
ye caivāhurye ca nāhurye cāvaśyaṁ vadantyuta.
तस्मादा ग्रहणात्पाणेर्याचयन्ति परस्परम् ।
कन्यावरः पुरा दत्तो मरुद्भिरिति नः श्रुतम् ॥३४॥
कन्यावरः पुरा दत्तो मरुद्भिरिति नः श्रुतम् ॥३४॥
34. tasmādā grahaṇātpāṇeryācayanti parasparam ,
kanyāvaraḥ purā datto marudbhiriti naḥ śrutam.
kanyāvaraḥ purā datto marudbhiriti naḥ śrutam.
नानिष्टाय प्रदातव्या कन्या इत्यृषिचोदितम् ।
तन्मूलं काममूलस्य प्रजनस्येति मे मतिः ॥३५॥
तन्मूलं काममूलस्य प्रजनस्येति मे मतिः ॥३५॥
35. nāniṣṭāya pradātavyā kanyā ityṛṣicoditam ,
tanmūlaṁ kāmamūlasya prajanasyeti me matiḥ.
tanmūlaṁ kāmamūlasya prajanasyeti me matiḥ.
समीक्ष्य च बहून्दोषान्संवासाद्विद्विषाणयोः ।
यथा निष्ठाकरं शुल्कं न जात्वासीत्तथा शृणु ॥३६॥
यथा निष्ठाकरं शुल्कं न जात्वासीत्तथा शृणु ॥३६॥
36. samīkṣya ca bahūndoṣānsaṁvāsādvidviṣāṇayoḥ ,
yathā niṣṭhākaraṁ śulkaṁ na jātvāsīttathā śṛṇu.
yathā niṣṭhākaraṁ śulkaṁ na jātvāsīttathā śṛṇu.
अहं विचित्रवीर्याय द्वे कन्ये समुदावहम् ।
जित्वा च मागधान्सर्वान्काशीनथ च कोसलान् ।
गृहीतपाणिरेकासीत्प्राप्तशुल्कापराभवत् ॥३७॥
जित्वा च मागधान्सर्वान्काशीनथ च कोसलान् ।
गृहीतपाणिरेकासीत्प्राप्तशुल्कापराभवत् ॥३७॥
37. ahaṁ vicitravīryāya dve kanye samudāvaham ,
jitvā ca māgadhānsarvānkāśīnatha ca kosalān ,
gṛhītapāṇirekāsītprāptaśulkāparābhavat.
jitvā ca māgadhānsarvānkāśīnatha ca kosalān ,
gṛhītapāṇirekāsītprāptaśulkāparābhavat.
पाणौ गृहीता तत्रैव विसृज्या इति मे पिता ।
अब्रवीदितरां कन्यामावहत्स तु कौरवः ॥३८॥
अब्रवीदितरां कन्यामावहत्स तु कौरवः ॥३८॥
38. pāṇau gṛhītā tatraiva visṛjyā iti me pitā ,
abravīditarāṁ kanyāmāvahatsa tu kauravaḥ.
abravīditarāṁ kanyāmāvahatsa tu kauravaḥ.
अप्यन्यामनुपप्रच्छ शङ्कमानः पितुर्वचः ।
अतीव ह्यस्य धर्मेप्सा पितुर्मेऽभ्यधिकाभवत् ॥३९॥
अतीव ह्यस्य धर्मेप्सा पितुर्मेऽभ्यधिकाभवत् ॥३९॥
39. apyanyāmanupapraccha śaṅkamānaḥ piturvacaḥ ,
atīva hyasya dharmepsā piturme'bhyadhikābhavat.
atīva hyasya dharmepsā piturme'bhyadhikābhavat.
ततोऽहमब्रुवं राजन्नाचारेप्सुरिदं वचः ।
आचारं तत्त्वतो वेत्तुमिच्छामीति पुनः पुनः ॥४०॥
आचारं तत्त्वतो वेत्तुमिच्छामीति पुनः पुनः ॥४०॥
40. tato'hamabruvaṁ rājannācārepsuridaṁ vacaḥ ,
ācāraṁ tattvato vettumicchāmīti punaḥ punaḥ.
ācāraṁ tattvato vettumicchāmīti punaḥ punaḥ.
ततो मयैवमुक्ते तु वाक्ये धर्मभृतां वरः ।
पिता मम महाराज बाह्लीको वाक्यमब्रवीत् ॥४१॥
पिता मम महाराज बाह्लीको वाक्यमब्रवीत् ॥४१॥
41. tato mayaivamukte tu vākye dharmabhṛtāṁ varaḥ ,
pitā mama mahārāja bāhlīko vākyamabravīt.
pitā mama mahārāja bāhlīko vākyamabravīt.
यदि वः शुल्कतो निष्ठा न पाणिग्रहणं तथा ।
लाजान्तरमुपासीत प्राप्तशुल्का पतिं वृतम् ॥४२॥
लाजान्तरमुपासीत प्राप्तशुल्का पतिं वृतम् ॥४२॥
42. yadi vaḥ śulkato niṣṭhā na pāṇigrahaṇaṁ tathā ,
lājāntaramupāsīta prāptaśulkā patiṁ vṛtam.
lājāntaramupāsīta prāptaśulkā patiṁ vṛtam.
न हि धर्मविदः प्राहुः प्रमाणं वाक्यतः स्मृतम् ।
येषां वै शुल्कतो निष्ठा न पाणिग्रहणात्तथा ॥४३॥
येषां वै शुल्कतो निष्ठा न पाणिग्रहणात्तथा ॥४३॥
43. na hi dharmavidaḥ prāhuḥ pramāṇaṁ vākyataḥ smṛtam ,
yeṣāṁ vai śulkato niṣṭhā na pāṇigrahaṇāttathā.
yeṣāṁ vai śulkato niṣṭhā na pāṇigrahaṇāttathā.
प्रसिद्धं भाषितं दाने तेषां प्रत्यसनं पुनः ।
ये मन्यन्ते क्रयं शुल्कं न ते धर्मविदो जनाः ॥४४॥
ये मन्यन्ते क्रयं शुल्कं न ते धर्मविदो जनाः ॥४४॥
44. prasiddhaṁ bhāṣitaṁ dāne teṣāṁ pratyasanaṁ punaḥ ,
ye manyante krayaṁ śulkaṁ na te dharmavido janāḥ.
ye manyante krayaṁ śulkaṁ na te dharmavido janāḥ.
न चैतेभ्यः प्रदातव्या न वोढव्या तथाविधा ।
न ह्येव भार्या क्रेतव्या न विक्रेया कथंचन ॥४५॥
न ह्येव भार्या क्रेतव्या न विक्रेया कथंचन ॥४५॥
45. na caitebhyaḥ pradātavyā na voḍhavyā tathāvidhā ,
na hyeva bhāryā kretavyā na vikreyā kathaṁcana.
na hyeva bhāryā kretavyā na vikreyā kathaṁcana.
ये च क्रीणन्ति दासीवद्ये च विक्रीणते जनाः ।
भवेत्तेषां तथा निष्ठा लुब्धानां पापचेतसाम् ॥४६॥
भवेत्तेषां तथा निष्ठा लुब्धानां पापचेतसाम् ॥४६॥
46. ye ca krīṇanti dāsīvadye ca vikrīṇate janāḥ ,
bhavetteṣāṁ tathā niṣṭhā lubdhānāṁ pāpacetasām.
bhavetteṣāṁ tathā niṣṭhā lubdhānāṁ pāpacetasām.
अस्मिन्धर्मे सत्यवन्तं पर्यपृच्छन्त वै जनाः ।
कन्यायाः प्राप्तशुल्कायाः शुल्कदः प्रशमं गतः ॥४७॥
कन्यायाः प्राप्तशुल्कायाः शुल्कदः प्रशमं गतः ॥४७॥
47. asmindharme satyavantaṁ paryapṛcchanta vai janāḥ ,
kanyāyāḥ prāptaśulkāyāḥ śulkadaḥ praśamaṁ gataḥ.
kanyāyāḥ prāptaśulkāyāḥ śulkadaḥ praśamaṁ gataḥ.
पाणिग्रहीता चान्यः स्यादत्र नो धर्मसंशयः ।
तन्नश्छिन्धि महाप्राज्ञ त्वं हि वै प्राज्ञसंमतः ।
तत्त्वं जिज्ञासमानानां चक्षुर्भवतु नो भवान् ॥४८॥
तन्नश्छिन्धि महाप्राज्ञ त्वं हि वै प्राज्ञसंमतः ।
तत्त्वं जिज्ञासमानानां चक्षुर्भवतु नो भवान् ॥४८॥
48. pāṇigrahītā cānyaḥ syādatra no dharmasaṁśayaḥ ,
tannaśchindhi mahāprājña tvaṁ hi vai prājñasaṁmataḥ ,
tattvaṁ jijñāsamānānāṁ cakṣurbhavatu no bhavān.
tannaśchindhi mahāprājña tvaṁ hi vai prājñasaṁmataḥ ,
tattvaṁ jijñāsamānānāṁ cakṣurbhavatu no bhavān.
तानेवं ब्रुवतः सर्वान्सत्यवान्वाक्यमब्रवीत् ।
यत्रेष्टं तत्र देया स्यान्नात्र कार्या विचारणा ।
कुर्वते जीवतोऽप्येवं मृते नैवास्ति संशयः ॥४९॥
यत्रेष्टं तत्र देया स्यान्नात्र कार्या विचारणा ।
कुर्वते जीवतोऽप्येवं मृते नैवास्ति संशयः ॥४९॥
49. tānevaṁ bruvataḥ sarvānsatyavānvākyamabravīt ,
yatreṣṭaṁ tatra deyā syānnātra kāryā vicāraṇā ,
kurvate jīvato'pyevaṁ mṛte naivāsti saṁśayaḥ.
yatreṣṭaṁ tatra deyā syānnātra kāryā vicāraṇā ,
kurvate jīvato'pyevaṁ mṛte naivāsti saṁśayaḥ.
देवरं प्रविशेत्कन्या तप्येद्वापि महत्तपः ।
तमेवानुव्रता भूत्वा पाणिग्राहस्य नाम सा ॥५०॥
तमेवानुव्रता भूत्वा पाणिग्राहस्य नाम सा ॥५०॥
50. devaraṁ praviśetkanyā tapyedvāpi mahattapaḥ ,
tamevānuvratā bhūtvā pāṇigrāhasya nāma sā.
tamevānuvratā bhūtvā pāṇigrāhasya nāma sā.
लिखन्त्येव तु केषांचिदपरेषां शनैरपि ।
इति ये संवदन्त्यत्र त एतं निश्चयं विदुः ॥५१॥
इति ये संवदन्त्यत्र त एतं निश्चयं विदुः ॥५१॥
51. likhantyeva tu keṣāṁcidapareṣāṁ śanairapi ,
iti ye saṁvadantyatra ta etaṁ niścayaṁ viduḥ.
iti ye saṁvadantyatra ta etaṁ niścayaṁ viduḥ.
तत्पाणिग्रहणात्पूर्वमुत्तरं यत्र वर्तते ।
सर्वमङ्गलमन्त्रं वै मृषावादस्तु पातकः ॥५२॥
सर्वमङ्गलमन्त्रं वै मृषावादस्तु पातकः ॥५२॥
52. tatpāṇigrahaṇātpūrvamuttaraṁ yatra vartate ,
sarvamaṅgalamantraṁ vai mṛṣāvādastu pātakaḥ.
sarvamaṅgalamantraṁ vai mṛṣāvādastu pātakaḥ.
पाणिग्रहणमन्त्राणां निष्ठा स्यात्सप्तमे पदे ।
पाणिग्राहस्य भार्या स्याद्यस्य चाद्भिः प्रदीयते ॥५३॥
पाणिग्राहस्य भार्या स्याद्यस्य चाद्भिः प्रदीयते ॥५३॥
53. pāṇigrahaṇamantrāṇāṁ niṣṭhā syātsaptame pade ,
pāṇigrāhasya bhāryā syādyasya cādbhiḥ pradīyate.
pāṇigrāhasya bhāryā syādyasya cādbhiḥ pradīyate.
Links to all chapters:
ādi parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
sabhā parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
vana parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
virāṭa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
udyoga parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
bhīṣma parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
droṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
karṇa parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
śalya parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
sauptika parva
strī parva
śānti parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216
Chapter 217
Chapter 218
Chapter 219
Chapter 220
Chapter 221
Chapter 222
Chapter 223
Chapter 224
Chapter 225
Chapter 226
Chapter 227
Chapter 228
Chapter 229
Chapter 230
Chapter 231
Chapter 232
Chapter 233
Chapter 234
Chapter 235
Chapter 236
Chapter 237
Chapter 238
Chapter 239
Chapter 240
Chapter 241
Chapter 242
Chapter 243
Chapter 244
Chapter 245
Chapter 246
Chapter 247
Chapter 248
Chapter 249
Chapter 250
Chapter 251
Chapter 252
Chapter 253
Chapter 254
Chapter 255
Chapter 256
Chapter 257
Chapter 258
Chapter 259
Chapter 260
Chapter 261
Chapter 262
Chapter 263
Chapter 264
Chapter 265
Chapter 266
Chapter 267
Chapter 268
Chapter 269
Chapter 270
Chapter 271
Chapter 272
Chapter 273
Chapter 274
Chapter 275
Chapter 276
Chapter 277
Chapter 278
Chapter 279
Chapter 280
Chapter 281
Chapter 282
Chapter 283
Chapter 284
Chapter 285
Chapter 286
Chapter 287
Chapter 288
Chapter 289
Chapter 290
Chapter 291
Chapter 292
Chapter 293
Chapter 294
Chapter 295
Chapter 296
Chapter 297
Chapter 298
Chapter 299
Chapter 300
Chapter 301
Chapter 302
Chapter 303
Chapter 304
Chapter 305
Chapter 306
Chapter 307
Chapter 308
Chapter 309
Chapter 310
Chapter 311
Chapter 312
Chapter 313
Chapter 314
Chapter 315
Chapter 316
Chapter 317
Chapter 318
Chapter 319
Chapter 320
Chapter 321
Chapter 322
Chapter 323
Chapter 324
Chapter 325
Chapter 326
Chapter 327
Chapter 328
Chapter 329
Chapter 330
Chapter 331
Chapter 332
Chapter 333
Chapter 334
Chapter 335
Chapter 336
Chapter 337
Chapter 338
Chapter 339
Chapter 340
Chapter 341
Chapter 342
Chapter 343
Chapter 344
Chapter 345
Chapter 346
Chapter 347
Chapter 348
Chapter 349
Chapter 350
Chapter 351
Chapter 352
Chapter 353
anuśāsana parva (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44 (current chapter)
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
aśvamedhika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
āśramavāsika parva
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47