Skip to content
אתר זה לא תומך בגרסאות ישנות של אינטרנט אקספלורר
מומלץ להשתמש בדפדפן גוגל כרום או פיירפוקס מוזילה
(או באינטרנט אקספלורר / edge עדכני)
Enjoy Learning Sanskrit tips, tools, resources and more...

महाभारतः       mahābhārataḥ - book-1, chapter-140

Use the following checkboxes to set the display options for this chapter (You can also control the display of each verse separately):
what would you like to see in each verse:
वैशंपायन उवाच ।
तां विदित्वा चिरगतां हिडिम्बो राक्षसेश्वरः ।
अवतीर्य द्रुमात्तस्मादाजगामाथ पाण्डवान् ॥१॥
1. vaiśaṁpāyana uvāca ,
tāṁ viditvā ciragatāṁ hiḍimbo rākṣaseśvaraḥ ,
avatīrya drumāttasmādājagāmātha pāṇḍavān.
1. vaiśaṃpāyana uvāca tām viditvā ciragatām hiḍimbaḥ
rākṣaseśvaraḥ avatīrya drumāt tasmāt ājagāma atha pāṇḍavān
1. Vaiśampāyana said: Realizing that she had been gone for a long time, Hiḍimba, the lord of the Rākṣasas, then descended from that tree and approached the Pāṇḍavas.
लोहिताक्षो महाबाहुरूर्ध्वकेशो महाबलः ।
मेघसंघातवर्ष्मा च तीक्ष्णदंष्ट्रोज्ज्वलाननः ॥२॥
2. lohitākṣo mahābāhurūrdhvakeśo mahābalaḥ ,
meghasaṁghātavarṣmā ca tīkṣṇadaṁṣṭrojjvalānanaḥ.
2. lohitākṣaḥ mahābāhuḥ ūrdhvakeśaḥ mahābalaḥ
meghasaṃghātavarṣmā ca tīkṣṇadaṃṣṭrojjvalānanaḥ
2. He was red-eyed, mighty-armed, with bristling hair, and possessed of great strength. His body was like a mass of clouds, and his face shone with sharp fangs.
तमापतन्तं दृष्ट्वैव तथा विकृतदर्शनम् ।
हिडिम्बोवाच वित्रस्ता भीमसेनमिदं वचः ॥३॥
3. tamāpatantaṁ dṛṣṭvaiva tathā vikṛtadarśanam ,
hiḍimbovāca vitrastā bhīmasenamidaṁ vacaḥ.
3. tam āpatantam dṛṣṭvā eva tathā vikṛtadarśanam
hiḍimbā uvāca vitrastā bhīmasenam idam vacaḥ
3. As soon as the terrified Hiḍimbā saw him approaching, with such a distorted and monstrous appearance, she immediately spoke these words to Bhīmasena.
आपतत्येष दुष्टात्मा संक्रुद्धः पुरुषादकः ।
त्वामहं भ्रातृभिः सार्धं यद्ब्रवीमि तथा कुरु ॥४॥
4. āpatatyeṣa duṣṭātmā saṁkruddhaḥ puruṣādakaḥ ,
tvāmahaṁ bhrātṛbhiḥ sārdhaṁ yadbravīmi tathā kuru.
4. āpatati eṣa duṣṭātmā saṃkruddhaḥ puruṣādakaḥ | tvām
aham bhrātṛbhiḥ sārdham yat bravīmi tathā kuru
4. This evil-minded, enraged man-eater is approaching. Therefore, you, along with your brothers, should do as I tell you.
अहं कामगमा वीर रक्षोबलसमन्विता ।
आरुहेमां मम श्रोणीं नेष्यामि त्वां विहायसा ॥५॥
5. ahaṁ kāmagamā vīra rakṣobalasamanvitā ,
āruhemāṁ mama śroṇīṁ neṣyāmi tvāṁ vihāyasā.
5. aham kāmagamā vīra rakṣobalasamanvitā |
āruha imām mama śroṇīm neṣyāmi tvām vihāyasā
5. O hero, I am capable of moving at will and am endowed with the strength of rākṣasas. Ascend onto my hip/lap, and I will carry you through the sky.
प्रबोधयैनान्संसुप्तान्मातरं च परंतप ।
सर्वानेव गमिष्यामि गृहीत्वा वो विहायसा ॥६॥
6. prabodhayainānsaṁsuptānmātaraṁ ca paraṁtapa ,
sarvāneva gamiṣyāmi gṛhītvā vo vihāyasā.
6. prabodhay enān saṃsuptān mātaram ca parantapa
| sarvān eva gamiṣyāmi gṛhītvā vaḥ vihāyasā
6. O tormentor of foes, awaken these deeply sleeping ones and your mother. I will indeed take all of you through the sky, having seized you.
भीम उवाच ।
मा भैस्त्वं विपुलश्रोणि नैष कश्चिन्मयि स्थिते ।
अहमेनं हनिष्यामि प्रेक्षन्त्यास्ते सुमध्यमे ॥७॥
7. bhīma uvāca ,
mā bhaistvaṁ vipulaśroṇi naiṣa kaścinmayi sthite ,
ahamenaṁ haniṣyāmi prekṣantyāste sumadhyame.
7. bhīma uvāca | mā bhaiḥ tvam vipulaśroṇi na eṣa kaścit mayi
sthite | aham enam haniṣyāmi prekṣantyāḥ te sumadhyame
7. Bhīma said: 'Do not fear, O broad-hipped one. This fellow is insignificant while I am present. I will kill him as you watch, O slender-waisted one.'
नायं प्रतिबलो भीरु राक्षसापसदो मम ।
सोढुं युधि परिस्पन्दमथ वा सर्वराक्षसाः ॥८॥
8. nāyaṁ pratibalo bhīru rākṣasāpasado mama ,
soḍhuṁ yudhi parispandamatha vā sarvarākṣasāḥ.
8. na ayam pratibalaḥ bhīru rākṣasāpasadaḥ mama |
soḍhum yudhi parispandam atha vā sarvarākṣasāḥ
8. O timid one, this wretch of a rākṣasa is not my match in strength in battle, nor are all rākṣasas capable of enduring my attack or movement.
पश्य बाहू सुवृत्तौ मे हस्तिहस्तनिभाविमौ ।
ऊरू परिघसंकाशौ संहतं चाप्युरो मम ॥९॥
9. paśya bāhū suvṛttau me hastihastanibhāvimau ,
ūrū parighasaṁkāśau saṁhataṁ cāpyuro mama.
9. paśya bāhū suvṛttau me hastihastanibhā imau
ūrū parighasaṃkāśau saṃhatam ca api uraḥ mama
9. Behold these well-formed arms of mine, resembling elephant trunks, and my thighs, which are like maces, and my chest, which is compact.
विक्रमं मे यथेन्द्रस्य साद्य द्रक्ष्यसि शोभने ।
मावमंस्थाः पृथुश्रोणि मत्वा मामिह मानुषम् ॥१०॥
10. vikramaṁ me yathendrasya sādya drakṣyasi śobhane ,
māvamaṁsthāḥ pṛthuśroṇi matvā māmiha mānuṣam.
10. vikramam me yathā indrasya sādya drakṣyasi śobhane
mā avamaṃsthāḥ pṛthuśroṇi matvā mām iha mānuṣam
10. Oh beautiful one, today you will witness my valor, which is like Indra's. Oh broad-hipped one, do not despise me here, thinking me to be merely human.
हिडिम्बोवाच ।
नावमन्ये नरव्याघ्र त्वामहं देवरूपिणम् ।
दृष्टापदानस्तु मया मानुषेष्वेव राक्षसः ॥११॥
11. hiḍimbovāca ,
nāvamanye naravyāghra tvāmahaṁ devarūpiṇam ,
dṛṣṭāpadānastu mayā mānuṣeṣveva rākṣasaḥ.
11. hiḍimbaḥ uvāca na avamanye naravyāghra tvām aham
devarūpiṇam dṛṣṭāpadānaḥ tu mayā mānuṣeṣu eva rākṣasaḥ
11. Hidimba said: 'Oh tiger among men, I do not despise you, who possess a divine form. However, I am a rākṣasa (demon) whose deeds among humans have indeed been witnessed.'
वैशंपायन उवाच ।
तथा संजल्पतस्तस्य भीमसेनस्य भारत ।
वाचः शुश्राव ताः क्रुद्धो राक्षसः पुरुषादकः ॥१२॥
12. vaiśaṁpāyana uvāca ,
tathā saṁjalpatastasya bhīmasenasya bhārata ,
vācaḥ śuśrāva tāḥ kruddho rākṣasaḥ puruṣādakaḥ.
12. vaiśaṃpāyanaḥ uvāca tathā saṃjalpataḥ tasya bhīmasenasya
bhārata vācaḥ śuśrāva tāḥ kruddhaḥ rākṣasaḥ puruṣādakaḥ
12. Vaiśampāyana said: 'Oh descendant of Bharata (Bhārata), as Bhimasena was speaking thus, the enraged man-eating rākṣasa (demon) heard those words.'
अवेक्षमाणस्तस्याश्च हिडिम्बो मानुषं वपुः ।
स्रग्दामपूरितशिखं समग्रेन्दुनिभाननम् ॥१३॥
13. avekṣamāṇastasyāśca hiḍimbo mānuṣaṁ vapuḥ ,
sragdāmapūritaśikhaṁ samagrendunibhānanam.
13. avekṣamāṇaḥ tasyāḥ ca hiḍimbaḥ mānuṣam vapuḥ
sragdāmapūritaśikham samagrendunibhānanam
13. Hidimba, looking upon her human form, whose hair was adorned with garlands and whose face resembled a full moon...
सुभ्रूनासाक्षिकेशान्तं सुकुमारनखत्वचम् ।
सर्वाभरणसंयुक्तं सुसूक्ष्माम्बरवाससम् ॥१४॥
14. subhrūnāsākṣikeśāntaṁ sukumāranakhatvacam ,
sarvābharaṇasaṁyuktaṁ susūkṣmāmbaravāsasam.
14. subhrūnāsākṣikeśāntam sukumāranakhatvacam
sarvābharaṇasaṃyuktam susūkṣmāmbaravāsasam
14. It was a form with beautiful eyebrows, nose, eyes, and hair, possessing delicate nails and skin, adorned with all ornaments, and clad in very fine garments.
तां तथा मानुषं रूपं बिभ्रतीं सुमनोहरम् ।
पुंस्कामां शङ्कमानश्च चुक्रोध पुरुषादकः ॥१५॥
15. tāṁ tathā mānuṣaṁ rūpaṁ bibhratīṁ sumanoharam ,
puṁskāmāṁ śaṅkamānaśca cukrodha puruṣādakaḥ.
15. tām tathā mānuṣam rūpam bibhratīm sumanoharam
puṃskāmām śaṅkamānaḥ ca cukrodha puruṣādakaḥ
15. And the man-eater (puruṣādakaḥ), suspecting her of desiring a man, became angry at her who had assumed such a very charming human form.
संक्रुद्धो राक्षसस्तस्या भगिन्याः कुरुसत्तम ।
उत्फाल्य विपुले नेत्रे ततस्तामिदमब्रवीत् ॥१६॥
16. saṁkruddho rākṣasastasyā bhaginyāḥ kurusattama ,
utphālya vipule netre tatastāmidamabravīt.
16. saṃkruddhaḥ rākṣasaḥ tasyāḥ bhaginyāḥ kurusattama
utphālya vipule netre tataḥ tām idam abravīt
16. O best of Kurus (kurusattama), the enraged demon, having flared open his wide eyes, then spoke these words to his sister.
को हि मे भोक्तुकामस्य विघ्नं चरति दुर्मतिः ।
न बिभेषि हिडिम्बे किं मत्कोपाद्विप्रमोहिता ॥१७॥
17. ko hi me bhoktukāmasya vighnaṁ carati durmatiḥ ,
na bibheṣi hiḍimbe kiṁ matkopādvipramohitā.
17. kaḥ hi me bhoktukāmasya vighnam carati durmatiḥ
na bibheṣi hiḍimbe kim matkopāt vipramohitā
17. Indeed, what evil-minded person obstructs me, who am desirous of eating? O Hiḍimbā, why do you not fear, being utterly deluded by my wrath?
धिक्त्वामसति पुंस्कामे मम विप्रियकारिणि ।
पूर्वेषां राक्षसेन्द्राणां सर्वेषामयशस्करि ॥१८॥
18. dhiktvāmasati puṁskāme mama vipriyakāriṇi ,
pūrveṣāṁ rākṣasendrāṇāṁ sarveṣāmayaśaskari.
18. dhik tvām asati puṃskāme mama vipriyakāriṇi
pūrveṣām rākṣasendrāṇām sarveṣām ayaśaskari
18. Shame on you, O unworthy one, O woman desiring a man, O one who acts against my wishes! You are bringing dishonor to all the former chiefs of demons (rākṣasendras).
यानिमानाश्रिताकार्षीरप्रियं सुमहन्मम ।
एष तानद्य वै सर्वान्हनिष्यामि त्वया सह ॥१९॥
19. yānimānāśritākārṣīrapriyaṁ sumahanmama ,
eṣa tānadya vai sarvānhaniṣyāmi tvayā saha.
19. yāni imān āśritā kārṣīḥ apriyam sumahat mama
eṣa tān adya vai sarvān haniṣyāmi tvayā saha
19. Because you have resorted to these (Pāṇḍavas), you have caused me a very great displeasure. Therefore, I shall certainly kill all of them today, along with you.
एवमुक्त्वा हिडिम्बां स हिडिम्बो लोहितेक्षणः ।
वधायाभिपपातैनां दन्तैर्दन्तानुपस्पृशन् ॥२०॥
20. evamuktvā hiḍimbāṁ sa hiḍimbo lohitekṣaṇaḥ ,
vadhāyābhipapātaināṁ dantairdantānupaspṛśan.
20. evam uktvā hiḍimbām sa hiḍimbaḥ lohitekṣaṇaḥ
vadhāya abhipapāta enām dantaiḥ dantān upaspṛśan
20. Having spoken thus to Hiḍimbī, that red-eyed Hiḍimba rushed towards her to kill her, grinding his teeth.
तमापतन्तं संप्रेक्ष्य भीमः प्रहरतां वरः ।
भर्त्सयामास तेजस्वी तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत् ॥२१॥
21. tamāpatantaṁ saṁprekṣya bhīmaḥ praharatāṁ varaḥ ,
bhartsayāmāsa tejasvī tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.
21. tam āpatantam samprekṣya bhīmaḥ praharatām varaḥ
bhartsayām āsa tejasvī tiṣṭha tiṣṭha iti ca abravīt
21. Seeing him (Hiḍimba) rushing towards them, Bhīma, the best of fighters, who was full of vigor, rebuked him and said, 'Stop! Stop!'