वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-5, chapter-63
ततः प्रस्रवणं शैलं ते गत्वा चित्रकाननम् ।
प्रणम्य शिरसा रामं लक्ष्मणं च महाबलम् ॥१॥
प्रणम्य शिरसा रामं लक्ष्मणं च महाबलम् ॥१॥
1. tataḥ prasravaṇaṃ śailaṃ te gatvā citrakānanam ,
praṇamya śirasā rāmaṃ lakṣmaṇaṃ ca mahābalam.
praṇamya śirasā rāmaṃ lakṣmaṇaṃ ca mahābalam.
1.
tataḥ prasravaṇam śailam te gatvā citrakānanam
praṇamya śirasā rāmam lakṣmaṇam ca mahābalam
praṇamya śirasā rāmam lakṣmaṇam ca mahābalam
1.
tataḥ te citrakānanam prasravaṇam śailam gatvā
rāmam mahābalam lakṣmaṇam ca śirasā praṇamya
rāmam mahābalam lakṣmaṇam ca śirasā praṇamya
1.
Then they, having gone to Mount Praśravaṇa, which had wonderful groves, bowed their heads to Rāma and to the mighty Lakṣmaṇa.
युवराजं पुरस्कृत्य सुग्रीवमभिवाद्य च ।
प्रवृत्तमथ सीतायाः प्रवक्तुमुपचक्रमुः ॥२॥
प्रवृत्तमथ सीतायाः प्रवक्तुमुपचक्रमुः ॥२॥
2. yuvarājaṃ puraskṛtya sugrīvamabhivādya ca ,
pravṛttamatha sītāyāḥ pravaktumupacakramuḥ.
pravṛttamatha sītāyāḥ pravaktumupacakramuḥ.
2.
yuvarājam puraskṛtya sugrīvam abhivādya ca |
pravṛttam atha sītāyāḥ pravaktum upacakramuḥ
pravṛttam atha sītāyāḥ pravaktum upacakramuḥ
2.
Having put the crown prince (Angada) forward, and having paid respects to Sugrīva, they then began to relate all that had happened concerning Sītā.
रावणान्तःपुरे रोधं राक्षसीभिश्च तर्जनम् ।
रामे समनुरागं च यश्चापि समयः कृतः ॥३॥
रामे समनुरागं च यश्चापि समयः कृतः ॥३॥
3. rāvaṇāntaḥpure rodhaṃ rākṣasībhiśca tarjanam ,
rāme samanurāgaṃ ca yaścāpi samayaḥ kṛtaḥ.
rāme samanurāgaṃ ca yaścāpi samayaḥ kṛtaḥ.
3.
rāvaṇa-antaḥpure rodham rākṣasībhiḥ ca tarjanam
| rāme samanurāgam ca yaḥ ca api samayaḥ kṛtaḥ
| rāme samanurāgam ca yaḥ ca api samayaḥ kṛtaḥ
3.
They reported her imprisonment within Rāvaṇa's inner palace, the threats she endured from the demonesses, her unwavering devotion to Rāma, and the promise she had made.
एतदाख्यान्ति ते सर्वे हरयो राम संनिधौ ।
वैदेहीमक्षतां श्रुत्वा रामस्तूत्तरमब्रवीत् ॥४॥
वैदेहीमक्षतां श्रुत्वा रामस्तूत्तरमब्रवीत् ॥४॥
4. etadākhyānti te sarve harayo rāma saṃnidhau ,
vaidehīmakṣatāṃ śrutvā rāmastūttaramabravīt.
vaidehīmakṣatāṃ śrutvā rāmastūttaramabravīt.
4.
etad ākhyānti te sarve harayaḥ rāma saṃnidhau |
vaidehīm akṣatām śrutvā rāmaḥ tu uttaram abravīt
vaidehīm akṣatām śrutvā rāmaḥ tu uttaram abravīt
4.
All those monkeys reported this in the presence of Rāma. Having heard that Vaidehī was safe and unharmed, Rāma then spoke in reply.
क्व सीता वर्तते देवी कथं च मयि वर्तते ।
एतन्मे सर्वमाख्यात वैदेहीं प्रति वानराः ॥५॥
एतन्मे सर्वमाख्यात वैदेहीं प्रति वानराः ॥५॥
5. kva sītā vartate devī kathaṃ ca mayi vartate ,
etanme sarvamākhyāta vaidehīṃ prati vānarāḥ.
etanme sarvamākhyāta vaidehīṃ prati vānarāḥ.
5.
kva sītā vartate devī katham ca mayi vartate |
etad me sarvam ākhyāta vaidehīm prati vānarāḥ
etad me sarvam ākhyāta vaidehīm prati vānarāḥ
5.
Where is the divine Sītā, and how does she feel about me? O monkeys, report all these details to me concerning Vaidehī.
रामस्य गदितं श्रुत्व हरयो रामसंनिधौ ।
चोदयन्ति हनूमन्तं सीतावृत्तान्तकोविदम् ॥६॥
चोदयन्ति हनूमन्तं सीतावृत्तान्तकोविदम् ॥६॥
6. rāmasya gaditaṃ śrutva harayo rāmasaṃnidhau ,
codayanti hanūmantaṃ sītāvṛttāntakovidam.
codayanti hanūmantaṃ sītāvṛttāntakovidam.
6.
rāmasya gaditaṃ śrutvā harayaḥ rāmasaṃnidhau
codayanti hanūmantaṃ sītāvṛttāntakovidam
codayanti hanūmantaṃ sītāvṛttāntakovidam
6.
harayaḥ rāmasaṃnidhau rāmasya gaditaṃ śrutvā
sītāvṛttāntakovidam hanūmantaṃ codayanti
sītāvṛttāntakovidam hanūmantaṃ codayanti
6.
After hearing Rāma's speech, the monkeys, in Rāma's presence, encouraged Hanumān, who was an expert in matters concerning Sītā.
श्रुत्वा तु वचनं तेषां हनूमान्मारुतात्मजः ।
उवाच वाक्यं वाक्यज्ञः सीताया दर्शनं यथा ॥७॥
उवाच वाक्यं वाक्यज्ञः सीताया दर्शनं यथा ॥७॥
7. śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ hanūmānmārutātmajaḥ ,
uvāca vākyaṃ vākyajñaḥ sītāyā darśanaṃ yathā.
uvāca vākyaṃ vākyajñaḥ sītāyā darśanaṃ yathā.
7.
śrutvā tu vacanaṃ teṣāṃ hanūmān mārutātmajaḥ
uvāca vākyaṃ vākyajñaḥ sītāyāḥ darśanaṃ yathā
uvāca vākyaṃ vākyajñaḥ sītāyāḥ darśanaṃ yathā
7.
tu teṣāṃ vacanaṃ śrutvā mārutātmajaḥ vākyajñaḥ
hanūmān sītāyāḥ darśanaṃ yathā vākyaṃ uvāca
hanūmān sītāyāḥ darśanaṃ yathā vākyaṃ uvāca
7.
Indeed, having heard their words, Hanumān, the son of the wind-god (Māruta), being eloquent, spoke the narrative of how he had seen Sītā.
समुद्रं लङ्घयित्वाहं शतयोजनमायतम् ।
अगच्छं जानकीं सीतां मार्गमाणो दिदृक्षया ॥८॥
अगच्छं जानकीं सीतां मार्गमाणो दिदृक्षया ॥८॥
8. samudraṃ laṅghayitvāhaṃ śatayojanamāyatam ,
agacchaṃ jānakīṃ sītāṃ mārgamāṇo didṛkṣayā.
agacchaṃ jānakīṃ sītāṃ mārgamāṇo didṛkṣayā.
8.
samudraṃ laṅghayitvā aham śatayojanam āyatam
agaccham jānakīṃ sītāṃ mārgamāṇaḥ didṛkṣayā
agaccham jānakīṃ sītāṃ mārgamāṇaḥ didṛkṣayā
8.
aham āyatam śatayojanam samudraṃ laṅghayitvā
didṛkṣayā jānakīṃ sītāṃ mārgamāṇaḥ agaccham
didṛkṣayā jānakīṃ sītāṃ mārgamāṇaḥ agaccham
8.
Having traversed the ocean, which spanned a hundred yojanas, I went, searching for Jānakī (Sītā) with the desire to see her.
तत्र लङ्केति नगरी रावणस्य दुरात्मनः ।
दक्षिणस्य समुद्रस्य तीरे वसति दक्षिणे ॥९॥
दक्षिणस्य समुद्रस्य तीरे वसति दक्षिणे ॥९॥
9. tatra laṅketi nagarī rāvaṇasya durātmanaḥ ,
dakṣiṇasya samudrasya tīre vasati dakṣiṇe.
dakṣiṇasya samudrasya tīre vasati dakṣiṇe.
9.
tatra laṅkā iti nagarī rāvaṇasya durātmanaḥ
dakṣiṇasya samudrasya tīre vasati dakṣiṇe
dakṣiṇasya samudrasya tīre vasati dakṣiṇe
9.
tatra rāvaṇasya durātmanaḥ laṅkā iti nagarī
dakṣiṇasya samudrasya dakṣiṇe tīre vasati
dakṣiṇasya samudrasya dakṣiṇe tīre vasati
9.
There, the city named Laṅkā, belonging to the evil-minded Rāvaṇa, is situated on the southern shore of the southern ocean.
तत्र दृष्टा मया सीता रावणान्तःपुरे सती ।
संन्यस्य त्वयि जीवन्ती रामा राम मनोरथम् ॥१०॥
संन्यस्य त्वयि जीवन्ती रामा राम मनोरथम् ॥१०॥
10. tatra dṛṣṭā mayā sītā rāvaṇāntaḥpure satī ,
saṃnyasya tvayi jīvantī rāmā rāma manoratham.
saṃnyasya tvayi jīvantī rāmā rāma manoratham.
10.
tatra dṛṣṭā mayā sītā rāvaṇāntaḥpure satī
saṃnyasya tvayi jīvantī rāmā rāma manoratham
saṃnyasya tvayi jīvantī rāmā rāma manoratham
10.
O Rāma, I saw Sītā there, in Rāvaṇa's inner palace. She is alive, a virtuous lady, having entrusted her hope (manoratha) in you.
दृष्टा मे राक्षसी मध्ये तर्ज्यमाना मुहुर्मुहुः ।
राक्षसीभिर्विरूपाभी रक्षिता प्रमदावने ॥११॥
राक्षसीभिर्विरूपाभी रक्षिता प्रमदावने ॥११॥
11. dṛṣṭā me rākṣasī madhye tarjyamānā muhurmuhuḥ ,
rākṣasībhirvirūpābhī rakṣitā pramadāvane.
rākṣasībhirvirūpābhī rakṣitā pramadāvane.
11.
dṛṣṭā me rākṣasī madhye tarjyamānā muhurmuhuḥ
rākṣasībhiḥ virūpābhiḥ rakṣitā pramadāvane
rākṣasībhiḥ virūpābhiḥ rakṣitā pramadāvane
11.
By me, she was seen amidst female demons, being repeatedly threatened. She was guarded by ugly female demons in the pleasure-grove.
दुःखमापद्यते देवी तवादुःखोचिता सती ।
रावणान्तःपुरे रुद्ध्वा राक्षसीभिः सुरक्षिता ॥१२॥
रावणान्तःपुरे रुद्ध्वा राक्षसीभिः सुरक्षिता ॥१२॥
12. duḥkhamāpadyate devī tavāduḥkhocitā satī ,
rāvaṇāntaḥpure ruddhvā rākṣasībhiḥ surakṣitā.
rāvaṇāntaḥpure ruddhvā rākṣasībhiḥ surakṣitā.
12.
duḥkham āpadyate devī tava aduḥkha ucitā satī
rāvaṇāntaḥpure ruddhvā rākṣasībhiḥ surakṣitā
rāvaṇāntaḥpure ruddhvā rākṣasībhiḥ surakṣitā
12.
This queen (devī), who is not accustomed to suffering, is now experiencing great sorrow. Confined in Rāvaṇa's inner palace, she is heavily guarded by female demons.
एकवेणीधरा दीना त्वयि चिन्तापरायणा ।
अधःशय्या विवर्णाङ्गी पद्मिनीव हिमागमे ॥१३॥
अधःशय्या विवर्णाङ्गी पद्मिनीव हिमागमे ॥१३॥
13. ekaveṇīdharā dīnā tvayi cintāparāyaṇā ,
adhaḥśayyā vivarṇāṅgī padminīva himāgame.
adhaḥśayyā vivarṇāṅgī padminīva himāgame.
13.
ekaveṇīdharā dīnā tvayi cintāparāyaṇā
adhaḥśayyā vivarṇāṅgī padminī iva himāgame
adhaḥśayyā vivarṇāṅgī padminī iva himāgame
13.
She wears a single braid, is forlorn, and absorbed in thoughts of you. She sleeps on the bare ground, her body pale and discolored, like a lotus plant at the onset of winter.
रावणाद्विनिवृत्तार्था मर्तव्यकृतनिश्चया ।
देवी कथं चित् काकुत्स्थ त्वन्मना मार्गिता मया ॥१४॥
देवी कथं चित् काकुत्स्थ त्वन्मना मार्गिता मया ॥१४॥
14. rāvaṇādvinivṛttārthā martavyakṛtaniścayā ,
devī kathaṃ cit kākutstha tvanmanā mārgitā mayā.
devī kathaṃ cit kākutstha tvanmanā mārgitā mayā.
14.
rāvaṇāt vinivṛttārthā martavyakṛtaniścayā devī
kathaṃ cit kākutstha tvatmanā mārgītā mayā
kathaṃ cit kākutstha tvatmanā mārgītā mayā
14.
kākutstha rāvaṇāt vinivṛttārthā martavyakṛtaniścayā
tvatmanā devī mayā kathaṃ cit mārgītā
tvatmanā devī mayā kathaṃ cit mārgītā
14.
O Kakutstha, the goddess, whose purpose had turned away from Rāvaṇa, and who was resolved to die, was somehow searched for by me with her mind fixed on you.
इक्ष्वाकुवंशविख्यातिं शनैः कीर्तयतानघ ।
स मया नरशार्दूल विश्वासमुपपादिता ॥१५॥
स मया नरशार्दूल विश्वासमुपपादिता ॥१५॥
15. ikṣvākuvaṃśavikhyātiṃ śanaiḥ kīrtayatānagha ,
sa mayā naraśārdūla viśvāsamupapāditā.
sa mayā naraśārdūla viśvāsamupapāditā.
15.
ikṣvākuvaṃśavikhyātiṃ śanaiḥ kīrtayatā anagha
sā mayā naraśārdūla viśvāsam upapāditā
sā mayā naraśārdūla viśvāsam upapāditā
15.
anagha naraśārdūla ikṣvākuvaṃśavikhyātiṃ
śanaiḥ kīrtayatā sā mayā viśvāsam upapāditā
śanaiḥ kīrtayatā sā mayā viśvāsam upapāditā
15.
O sinless one, O tiger among men, by slowly recounting the fame of the Ikṣvāku lineage, she was made to trust me.
ततः संभाषिता देवी सर्वमर्थं च दर्शिता ।
रामसुग्रीवसख्यं च श्रुत्वा प्रीतिमुपागता ॥१६॥
रामसुग्रीवसख्यं च श्रुत्वा प्रीतिमुपागता ॥१६॥
16. tataḥ saṃbhāṣitā devī sarvamarthaṃ ca darśitā ,
rāmasugrīvasakhyaṃ ca śrutvā prītimupāgatā.
rāmasugrīvasakhyaṃ ca śrutvā prītimupāgatā.
16.
tataḥ saṃbhāṣitā devī sarvam arthaṃ ca darśitā
rāmasugrīvasakhyaṃ ca śrutvā prītim upāgatā
rāmasugrīvasakhyaṃ ca śrutvā prītim upāgatā
16.
tataḥ devī saṃbhāṣitā ca sarvam arthaṃ darśitā
ca rāmasugrīvasakhyaṃ śrutvā prītim upāgatā
ca rāmasugrīvasakhyaṃ śrutvā prītim upāgatā
16.
Thereupon, the goddess was addressed, and everything was revealed (to her). And having heard about the friendship between Rāma and Sugrīva, she attained joy.
नियतः समुदाचारो भक्तिश्चास्यास्तथा त्वयि ।
एवं मया महाभागा दृष्टा जनकनन्दिनी ।
उग्रेण तपसा युक्ता त्वद्भक्त्या पुरुषर्षभ ॥१७॥
एवं मया महाभागा दृष्टा जनकनन्दिनी ।
उग्रेण तपसा युक्ता त्वद्भक्त्या पुरुषर्षभ ॥१७॥
17. niyataḥ samudācāro bhaktiścāsyāstathā tvayi ,
evaṃ mayā mahābhāgā dṛṣṭā janakanandinī ,
ugreṇa tapasā yuktā tvadbhaktyā puruṣarṣabha.
evaṃ mayā mahābhāgā dṛṣṭā janakanandinī ,
ugreṇa tapasā yuktā tvadbhaktyā puruṣarṣabha.
17.
niyataḥ samudācāraḥ bhaktiḥ ca
asyāḥ tathā tvayi evam mayā mahābhāgā
dṛṣṭā janakanandinī ugreṇa tapasā
yuktā tvatbhaktyā puruṣarṣabha
asyāḥ tathā tvayi evam mayā mahābhāgā
dṛṣṭā janakanandinī ugreṇa tapasā
yuktā tvatbhaktyā puruṣarṣabha
17.
asyāḥ samudācāraḥ niyataḥ ca tvayi
tathā bhaktiḥ (asti) evam puruṣarṣabha
mayā ugreṇa tapasā tvatbhaktyā
yuktā mahābhāgā janakanandinī dṛṣṭā
tathā bhaktiḥ (asti) evam puruṣarṣabha
mayā ugreṇa tapasā tvatbhaktyā
yuktā mahābhāgā janakanandinī dṛṣṭā
17.
Her conduct is disciplined, and her devotion (bhakti) to you is likewise. Thus, O bull among men, I saw the highly fortunate daughter of Janaka, endowed with severe austerity (tapas) and devotion (bhakti) to you.
अभिज्ञानं च मे दत्तं यथावृत्तं तवान्तिके ।
चित्रकूटे महाप्राज्ञ वायसं प्रति राघव ॥१८॥
चित्रकूटे महाप्राज्ञ वायसं प्रति राघव ॥१८॥
18. abhijñānaṃ ca me dattaṃ yathāvṛttaṃ tavāntike ,
citrakūṭe mahāprājña vāyasaṃ prati rāghava.
citrakūṭe mahāprājña vāyasaṃ prati rāghava.
18.
abhijñānam ca me dattam yathāvṛttam tava antike
citrakūṭe mahāprājña vāyasam prati rāghava
citrakūṭe mahāprājña vāyasam prati rāghava
18.
mahāprājña rāghava me abhijñānam ca dattam
yathāvṛttam tava antike citrakūṭe vāyasam prati
yathāvṛttam tava antike citrakūṭe vāyasam prati
18.
O greatly wise Rāghava, this token of recognition was given to me, along with the complete account of what occurred in your presence concerning the crow at Citrakūṭa.
विज्ञाप्यश्च नर व्याघ्रो रामो वायुसुत त्वया ।
अखिलेनेह यद्दृष्टमिति मामाह जानकी ॥१९॥
अखिलेनेह यद्दृष्टमिति मामाह जानकी ॥१९॥
19. vijñāpyaśca nara vyāghro rāmo vāyusuta tvayā ,
akhileneha yaddṛṣṭamiti māmāha jānakī.
akhileneha yaddṛṣṭamiti māmāha jānakī.
19.
vijñāpyaḥ ca naravyāghraḥ rāmaḥ vāyusuta tvayā
akhilena iha yat dṛṣṭam iti mām āha jānakī
akhilena iha yat dṛṣṭam iti mām āha jānakī
19.
vāyusuta tvayā naravyāghraḥ rāmaḥ ca vijñāpyaḥ
akhilena iha yat dṛṣṭam iti jānakī mām āha
akhilena iha yat dṛṣṭam iti jānakī mām āha
19.
And O son of Vāyu (Hanumān), you must inform Rāma, the tiger among men, of everything that was seen here, thus Jānakī (Sītā) told me.
इदं चास्मै प्रदातव्यं यत्नात् सुपरिरक्षितम् ।
ब्रुवता वचनान्येवं सुग्रीवस्योपशृण्वतः ॥२०॥
ब्रुवता वचनान्येवं सुग्रीवस्योपशृण्वतः ॥२०॥
20. idaṃ cāsmai pradātavyaṃ yatnāt suparirakṣitam ,
bruvatā vacanānyevaṃ sugrīvasyopaśṛṇvataḥ.
bruvatā vacanānyevaṃ sugrīvasyopaśṛṇvataḥ.
20.
idam ca asmai pradātavyam yatnāt suparirakṣitam
bruvatā vacanāni evam sugrīvasya upaśṛṇvataḥ
bruvatā vacanāni evam sugrīvasya upaśṛṇvataḥ
20.
ca idam suparirakṣitam yatnāt asmai pradātavyam
evam vacanāni bruvatā sugrīvasya upaśṛṇvataḥ
evam vacanāni bruvatā sugrīvasya upaśṛṇvataḥ
20.
And this (token), carefully preserved, should be given to him (Rāma) diligently, as you utter these words, and in the hearing of Sugrīva.
एष चूडामणिः श्रीमान्मया ते यत्नरक्षितः ।
मनःशिलायास्तिकलस्तं स्मरस्वेति चाब्रवीत् ॥२१॥
मनःशिलायास्तिकलस्तं स्मरस्वेति चाब्रवीत् ॥२१॥
21. eṣa cūḍāmaṇiḥ śrīmānmayā te yatnarakṣitaḥ ,
manaḥśilāyāstikalastaṃ smarasveti cābravīt.
manaḥśilāyāstikalastaṃ smarasveti cābravīt.
21.
eṣa cūḍāmaṇiḥ śrīmān mayā te yatnaraksitaḥ
manaḥśilāyāḥ tilakaḥ tam smarasva iti ca abravīt
manaḥśilāyāḥ tilakaḥ tam smarasva iti ca abravīt
21.
eṣa śrīmān cūḍāmaṇiḥ mayā te yatnaraksitaḥ
manaḥśilāyāḥ tilakaḥ tam smarasva iti ca abravīt
manaḥśilāyāḥ tilakaḥ tam smarasva iti ca abravīt
21.
This glorious crest-jewel, carefully preserved by me for you, is like the mark (Rāma made) with realgar (on my forehead); remember that! Thus she also said.
एष निर्यातितः श्रीमान्मया ते वारिसंभवः ।
एतं दृष्ट्वा प्रमोदिष्ये व्यसने त्वामिवानघ ॥२२॥
एतं दृष्ट्वा प्रमोदिष्ये व्यसने त्वामिवानघ ॥२२॥
22. eṣa niryātitaḥ śrīmānmayā te vārisaṃbhavaḥ ,
etaṃ dṛṣṭvā pramodiṣye vyasane tvāmivānagha.
etaṃ dṛṣṭvā pramodiṣye vyasane tvāmivānagha.
22.
eṣaḥ niryātitaḥ śrīmān mayā te vārisambhavaḥ |
etam dṛṣṭvā pramodiṣye vyasane tvām iva anagha
etam dṛṣṭvā pramodiṣye vyasane tvām iva anagha
22.
mayā eṣaḥ śrīmān vārisambhavaḥ te niryātitaḥ
anagha tvām iva etam dṛṣṭvā vyasane pramodiṣye
anagha tvām iva etam dṛṣṭvā vyasane pramodiṣye
22.
This glorious, water-born jewel has been sent by me for you. Upon seeing this, O sinless one, I shall find joy in my distress, just as if I were seeing you.
जीवितं धारयिष्यामि मासं दशरथात्मज ।
ऊर्ध्वं मासान्न जीवेयं रक्षसां वशमागता ॥२३॥
ऊर्ध्वं मासान्न जीवेयं रक्षसां वशमागता ॥२३॥
23. jīvitaṃ dhārayiṣyāmi māsaṃ daśarathātmaja ,
ūrdhvaṃ māsānna jīveyaṃ rakṣasāṃ vaśamāgatā.
ūrdhvaṃ māsānna jīveyaṃ rakṣasāṃ vaśamāgatā.
23.
jīvitam dhārayiṣyāmi māsam daśarathātmaja |
ūrdhvam māsāt na jīveyam rakṣasām vaśam āgatā
ūrdhvam māsāt na jīveyam rakṣasām vaśam āgatā
23.
daśarathātmaja māsam jīvitam dhārayiṣyāmi
māsāt ūrdhvam rakṣasām vaśam āgatā na jīveyam
māsāt ūrdhvam rakṣasām vaśam āgatā na jīveyam
23.
O son of Daśaratha, I shall sustain my life for a month. After that month, having come under the control of the [rakṣasa]s, I would not be able to live.
इति मामब्रवीत् सीता कृशाङ्गी धर्म चारिणी ।
रावणान्तःपुरे रुद्धा मृगीवोत्फुल्ललोचना ॥२४॥
रावणान्तःपुरे रुद्धा मृगीवोत्फुल्ललोचना ॥२४॥
24. iti māmabravīt sītā kṛśāṅgī dharma cāriṇī ,
rāvaṇāntaḥpure ruddhā mṛgīvotphullalocanā.
rāvaṇāntaḥpure ruddhā mṛgīvotphullalocanā.
24.
iti mām abravīt sītā kṛśāṅgī dharmacāriṇī |
rāvaṇāntaḥpure ruddhā mṛgī iva utphullalocanā
rāvaṇāntaḥpure ruddhā mṛgī iva utphullalocanā
24.
iti sītā kṛśāṅgī dharmacāriṇī rāvaṇāntaḥpure
ruddhā mṛgī iva utphullalocanā mām abravīt
ruddhā mṛgī iva utphullalocanā mām abravīt
24.
Thus spoke Sītā to me, her body emaciated, steadfast in her [dharma], confined in Rāvaṇa's inner palace, with wide-open eyes like a startled doe.
एतदेव मयाख्यातं सर्वं राघव यद् यथा ।
सर्वथा सागरजले संतारः प्रविधीयताम् ॥२५॥
सर्वथा सागरजले संतारः प्रविधीयताम् ॥२५॥
25. etadeva mayākhyātaṃ sarvaṃ rāghava yad yathā ,
sarvathā sāgarajale saṃtāraḥ pravidhīyatām.
sarvathā sāgarajale saṃtāraḥ pravidhīyatām.
25.
etat eva mayā ākhyātam sarvam rāghava yat yathā
| sarvathā sāgarajale saṃtāraḥ pravidhīyatām
| sarvathā sāgarajale saṃtāraḥ pravidhīyatām
25.
rāghava yat yathā etat eva sarvam mayā ākhyātam
sarvathā sāgarajale saṃtāraḥ pravidhīyatām
sarvathā sāgarajale saṃtāraḥ pravidhīyatām
25.
All this, O scion of Raghu, exactly as it occurred, has been narrated by me. By all means, let a crossing be arranged in the ocean waters.
तौ जाताश्वासौ राजपुत्रौ विदित्वा तच्चाभिज्ञानं राघवाय प्रदाय ।
देव्या चाख्यातं सर्वमेवानुपूर्व्याद्वाचा संपूर्णं वायुपुत्रः शशंस ॥२६॥
देव्या चाख्यातं सर्वमेवानुपूर्व्याद्वाचा संपूर्णं वायुपुत्रः शशंस ॥२६॥
26. tau jātāśvāsau rājaputrau viditvā taccābhijñānaṃ rāghavāya pradāya ,
devyā cākhyātaṃ sarvamevānupūrvyādvācā saṃpūrṇaṃ vāyuputraḥ śaśaṃsa.
devyā cākhyātaṃ sarvamevānupūrvyādvācā saṃpūrṇaṃ vāyuputraḥ śaśaṃsa.
26.
tau jātāśvāsau rājaputrau viditvā
tat ca abhijñānam rāghavāya pradāya
devyā ca ākhyātam sarvam eva anupūrvyāt
vācā sampūrṇam vāyuputraḥ śaśaṃsa
tat ca abhijñānam rāghavāya pradāya
devyā ca ākhyātam sarvam eva anupūrvyāt
vācā sampūrṇam vāyuputraḥ śaśaṃsa
26.
Knowing those two princes to be reassured, and having given that token of recognition to Rāghava (Rāma), the son of Vāyu (Hanumān) fully recounted everything told by the goddess in due order through speech.
Links to all chapters:
bāla kāṇḍa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
ayodhyā kāṇḍa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
araṇya kāṇḍa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
kiṣkindhā kāṇḍa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
sundara kāṇḍa (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63 (current chapter)
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
yuddha kāṇḍa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
uttara kāṇḍa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100