योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-7, chapter-127
श्रीराम उवाच ।
भगवन्कथयैतन्मे कथं भूगोलकं स्थितम् ।
कथमृक्षगणो याति लोकालोकः कथं गिरिः ॥ १ ॥
भगवन्कथयैतन्मे कथं भूगोलकं स्थितम् ।
कथमृक्षगणो याति लोकालोकः कथं गिरिः ॥ १ ॥
śrīrāma uvāca ,
bhagavankathayaitanme kathaṃ bhūgolakaṃ sthitam ,
kathamṛkṣagaṇo yāti lokālokaḥ kathaṃ giriḥ 1
bhagavankathayaitanme kathaṃ bhūgolakaṃ sthitam ,
kathamṛkṣagaṇo yāti lokālokaḥ kathaṃ giriḥ 1
1.
śrīrāmaḥ uvāca bhagavan kathaya etat me katham bhū-golakam
sthitam katham ṛkṣa-gaṇaḥ yāti loka-ālokaḥ katham giriḥ
sthitam katham ṛkṣa-gaṇaḥ yāti loka-ālokaḥ katham giriḥ
1.
śrīrāmaḥ uvāca he bhagavan me etat kathaya katham bhū-golakam
sthitam katham ṛkṣa-gaṇaḥ yāti ca katham loka-ālokaḥ giriḥ
sthitam katham ṛkṣa-gaṇaḥ yāti ca katham loka-ālokaḥ giriḥ
1.
Śrī Rāma said: O revered one, please explain this to me: how is the earthly globe (bhū-golakam) positioned? How do the constellations move? And how is the Lokāloka mountain situated?
श्रीवसिष्ठ उवाच ।
यथा संकल्परचिता शिशोर्व्योमनि तिष्ठति ।
वीटा चिन्मात्रबालेन कल्पितो भूस्तथाम्बरे ॥ २ ॥
यथा संकल्परचिता शिशोर्व्योमनि तिष्ठति ।
वीटा चिन्मात्रबालेन कल्पितो भूस्तथाम्बरे ॥ २ ॥
śrīvasiṣṭha uvāca ,
yathā saṃkalparacitā śiśorvyomani tiṣṭhati ,
vīṭā cinmātrabālena kalpito bhūstathāmbare 2
yathā saṃkalparacitā śiśorvyomani tiṣṭhati ,
vīṭā cinmātrabālena kalpito bhūstathāmbare 2
2.
śrīvasiṣṭhaḥ uvāca yathā saṅkalpa-racitā śiśoḥ vyomani
tiṣṭhati vīṭā cit-mātra-bālena kalpitaḥ bhūḥ tathā ambare
tiṣṭhati vīṭā cit-mātra-bālena kalpitaḥ bhūḥ tathā ambare
2.
śrīvasiṣṭhaḥ uvāca yathā śiśoḥ saṅkalpa-racitā vīṭā vyomani
tiṣṭhati tathā cit-mātra-bālena bhūḥ ambare kalpitaḥ
tiṣṭhati tathā cit-mātra-bālena bhūḥ ambare kalpitaḥ
2.
Śrī Vasiṣṭha said: Just as a child's toy, created by their imagination, exists in the sky, so too is the earth (bhūḥ) conceived in space (ambara) by the child of pure consciousness (cit-mātra).
यथा तिमिरिकाक्षाणां केशचन्द्रादिदर्शनम् ।
चिदाकाशस्य सर्गादौ तथा पृथ्व्यादिदर्शनम् ॥ ३ ॥
चिदाकाशस्य सर्गादौ तथा पृथ्व्यादिदर्शनम् ॥ ३ ॥
yathā timirikākṣāṇāṃ keśacandrādidarśanam ,
cidākāśasya sargādau tathā pṛthvyādidarśanam 3
cidākāśasya sargādau tathā pṛthvyādidarśanam 3
3.
yathā timirikā-akṣāṇām keśa-candra-ādi-darśanam
cit-ākāśasya sarga-ādau tathā pṛthvī-ādi-darśanam
cit-ākāśasya sarga-ādau tathā pṛthvī-ādi-darśanam
3.
yathā timirikā-akṣāṇām keśa-candra-ādi-darśanam
tathā sarga-ādau cit-ākāśasya pṛthvī-ādi-darśanam
tathā sarga-ādau cit-ākāśasya pṛthvī-ādi-darśanam
3.
Just as people with "timirī" (a vision defect) see hairs or multiple moons, similarly, at the beginning of creation, the pure consciousness-space (cit-ākāśa) perceives the earth (pṛthvī) and other elements.
यथा संकल्पनगरं धार्यमाणं न दृश्यते ।
धार्यते धार्यते मा च तथोर्व्यनुभवश्चितेः ॥ ४ ॥
धार्यते धार्यते मा च तथोर्व्यनुभवश्चितेः ॥ ४ ॥
yathā saṃkalpanagaraṃ dhāryamāṇaṃ na dṛśyate ,
dhāryate dhāryate mā ca tathorvyanubhavaściteḥ 4
dhāryate dhāryate mā ca tathorvyanubhavaściteḥ 4
4.
yathā saṅkalpanagaram dhāryamāṇam na dṛśyate
dhāryate dhāryate mā ca tathā urvī anubhavaḥ citeḥ
dhāryate dhāryate mā ca tathā urvī anubhavaḥ citeḥ
4.
yathā saṅkalpanagaram dhāryamāṇam na dṛśyate,
tathā mā ca citeḥ urvī anubhavaḥ dhāryate dhāryate
tathā mā ca citeḥ urvī anubhavaḥ dhāryate dhāryate
4.
Just as a city conceived in imagination, although held (in mind), is not perceived externally, similarly, the form of the world (mā) and the vast experience of consciousness are sustained, sustained (within consciousness).
यद्यथा यावदाभाति चिति चित्त्वात्स्वभावतः ।
तत्तथा तावदाभाति तत्र तत्र तदात्मकम् ॥ ५ ॥
तत्तथा तावदाभाति तत्र तत्र तदात्मकम् ॥ ५ ॥
yadyathā yāvadābhāti citi cittvātsvabhāvataḥ ,
tattathā tāvadābhāti tatra tatra tadātmakam 5
tattathā tāvadābhāti tatra tatra tadātmakam 5
5.
yat yathā yāvat ābhāti citi cittvāt svabhāvataḥ
tat tathā tāvat ābhāti tatra tatra tat ātmakam
tat tathā tāvat ābhāti tatra tatra tat ātmakam
5.
yat yathā yāvat cittvāt svabhāvataḥ citi ābhāti,
tat tatra tatra tathā tāvat tat ātmakam ābhāti
tat tatra tatra tathā tāvat tat ātmakam ābhāti
5.
Whatever appears in consciousness, in whatever way and to whatever extent, by virtue of its conscious nature and its intrinsic nature, that same thing appears in that way and to that extent, in each respective instance, being of that very nature.
तिमिराक्रान्तनेत्रस्य केशोण्ड्रकमिवाम्बरे ।
चिन्मात्रस्य महीगोलो यो भातः स तथा स्थितः ॥ ६ ॥
चिन्मात्रस्य महीगोलो यो भातः स तथा स्थितः ॥ ६ ॥
timirākrāntanetrasya keśoṇḍrakamivāmbare ,
cinmātrasya mahīgolo yo bhātaḥ sa tathā sthitaḥ 6
cinmātrasya mahīgolo yo bhātaḥ sa tathā sthitaḥ 6
6.
timirākrāntanetrasya keśoṇḍrakam iva ambare cit
mātrasya mahīgolaḥ yaḥ bhātaḥ saḥ tathā sthitaḥ
mātrasya mahīgolaḥ yaḥ bhātaḥ saḥ tathā sthitaḥ
6.
timirākrāntanetrasya ambare keśoṇḍrakam iva,
yaḥ mahīgolaḥ cit mātrasya bhātaḥ,
saḥ tathā sthitaḥ
yaḥ mahīgolaḥ cit mātrasya bhātaḥ,
saḥ tathā sthitaḥ
6.
Just as a hair-net illusion appears in the sky to an eye afflicted by darkness, similarly, the earthly sphere (mahīgola) which appears to pure consciousness (cinmātra) exists in that very manner.
ऊर्ध्वं वहन्त्यः सरितस्तदधस्ताद्हुताशनः ।
चिति चेत्स्वप्नवद्भाति तत्तथा तत्स्थितं भवेत् ॥ ७ ॥
चिति चेत्स्वप्नवद्भाति तत्तथा तत्स्थितं भवेत् ॥ ७ ॥
ūrdhvaṃ vahantyaḥ saritastadadhastādhutāśanaḥ ,
citi cetsvapnavadbhāti tattathā tatsthitaṃ bhavet 7
citi cetsvapnavadbhāti tattathā tatsthitaṃ bhavet 7
7.
ūrdhvam vahantyaḥ saritaḥ tat adhastāt hutāśanaḥ citi
cet svapnavat bhāti tat tathā tat sthitam bhavet
cet svapnavat bhāti tat tathā tat sthitam bhavet
7.
cet saritaḥ ūrdhvam vahantyaḥ,
tat hutāśanaḥ adhastāt,
citi svapnavat bhāti,
tat tathā tat sthitam bhavet
tat hutāśanaḥ adhastāt,
citi svapnavat bhāti,
tat tathā tat sthitam bhavet
7.
If rivers were to flow upwards and fire were to burn downwards, and if that were to appear in consciousness like a dream, then that very thing would be situated in that manner.
तस्मात्पतन्ती भूर्भाता पतत्येवानिशं जगत् ।
उत्पतन्ती तु चिद्भाता तथा नानात्मिका भवेत् ॥ ८ ॥
उत्पतन्ती तु चिद्भाता तथा नानात्मिका भवेत् ॥ ८ ॥
tasmātpatantī bhūrbhātā patatyevāniśaṃ jagat ,
utpatantī tu cidbhātā tathā nānātmikā bhavet 8
utpatantī tu cidbhātā tathā nānātmikā bhavet 8
8.
tasmāt patantī bhūḥ bhātā patati eva aniśam jagat
utpatantī tu cit bhātā tathā nānātmikā bhavet
utpatantī tu cit bhātā tathā nānātmikā bhavet
8.
tasmāt bhūḥ bhātā patantī; jagat eva aniśam patati.
tu cit bhātā utpatantī tathā nānātmikā bhavet.
tu cit bhātā utpatantī tathā nānātmikā bhavet.
8.
Therefore, the earth, appearing manifest, is falling; indeed, the world constantly falls. But the consciousness, which manifests and rises, thus becomes manifold.
स्तब्धभाता स्थिता स्तब्धा सालोका तु प्रकाशिनी ।
निरालोका निरालोकलोकानामात्मनि स्थिता ॥ ९ ॥
निरालोका निरालोकलोकानामात्मनि स्थिता ॥ ९ ॥
stabdhabhātā sthitā stabdhā sālokā tu prakāśinī ,
nirālokā nirālokalokānāmātmani sthitā 9
nirālokā nirālokalokānāmātmani sthitā 9
9.
stabdhā bhātā sthitā stabdhā sālokā tu prakāśinī
nirālokā nirāloka-lokānām ātmani sthitā
nirālokā nirāloka-lokānām ātmani sthitā
9.
sā bhātā stabdhā sthitā,
stabdhā.
tu sālokā prakāśinī.
nirālokā,
nirāloka-lokānām ātmani sthitā.
stabdhā.
tu sālokā prakāśinī.
nirālokā,
nirāloka-lokānām ātmani sthitā.
9.
That which shines as inert remains inert. But when accompanied by light, it is shining. That which is without light resides within the self (ātman) of beings whose worlds are devoid of light.
चिद्भानैकानुसारेण ताराचक्रं तथा मही ।
असदेव सदैवेदं भातीदमविखण्डितम् ॥ १० ॥
असदेव सदैवेदं भातीदमविखण्डितम् ॥ १० ॥
cidbhānaikānusāreṇa tārācakraṃ tathā mahī ,
asadeva sadaivedaṃ bhātīdamavikhaṇḍitam 10
asadeva sadaivedaṃ bhātīdamavikhaṇḍitam 10
10.
cit-bhāna-eka-anusāreṇa tārā-cakram tathā mahī
asat eva sat eva idam bhāti idam avikhaṇḍitam
asat eva sat eva idam bhāti idam avikhaṇḍitam
10.
cit-bhāna-eka-anusāreṇa tārā-cakram tathā mahī; idam asat eva,
sat eva avikhaṇḍitam bhāti.
sat eva avikhaṇḍitam bhāti.
10.
Through the sole manifestation of consciousness, the planetary system and the earth - this, though truly non-existent, always appears as existent and unbroken.
आलोकालोकमेवाथ नभःखातं ततो महत् ।
तम एकार्णवाकारं स्थितं तत्र क्वचित्क्वचित् ॥ ११ ॥
तम एकार्णवाकारं स्थितं तत्र क्वचित्क्वचित् ॥ ११ ॥
ālokālokamevātha nabhaḥkhātaṃ tato mahat ,
tama ekārṇavākāraṃ sthitaṃ tatra kvacitkvacit 11
tama ekārṇavākāraṃ sthitaṃ tatra kvacitkvacit 11
11.
āloka-ālokaṃ eva atha nabhaḥ-khātam tataḥ mahat
tamaḥ eka-arṇava-ākāram sthitam tatra kvacit kvacit
tamaḥ eka-arṇava-ākāram sthitam tatra kvacit kvacit
11.
atha eva,
āloka-ālokaṃ ca,
tataḥ mahat nabhaḥ-khātam.
tatra kvacit kvacit,
eka-arṇava-ākāram tamaḥ sthitam.
āloka-ālokaṃ ca,
tataḥ mahat nabhaḥ-khātam.
tatra kvacit kvacit,
eka-arṇava-ākāram tamaḥ sthitam.
11.
Then, indeed, (there is) light and darkness, and the great ethereal void of space that arose from it. Within it, here and there, darkness resembling a single ocean is situated.
दूरत्वादृक्षचक्रस्य करालत्वान्महागिरेः ।
क्वचित्तमः क्वचित्तेजस्तत्रैवाचत्वरेऽपि च ॥ १२ ॥
क्वचित्तमः क्वचित्तेजस्तत्रैवाचत्वरेऽपि च ॥ १२ ॥
dūratvādṛkṣacakrasya karālatvānmahāgireḥ ,
kvacittamaḥ kvacittejastatraivācatvare'pi ca 12
kvacittamaḥ kvacittejastatraivācatvare'pi ca 12
12.
dūratvāt ṛkṣacakrasya karālatvāt mahāgireḥ kvacit
tamaḥ kvacit tejaḥ tatra eva ācatvare api ca
tamaḥ kvacit tejaḥ tatra eva ācatvare api ca
12.
ṛkṣacakrasya dūratvāt mahāgireḥ karālatvāt kvacit
tamaḥ kvacit tejaḥ tatra eva api ācatvare ca
tamaḥ kvacit tejaḥ tatra eva api ācatvare ca
12.
Due to the great distance of the celestial sphere (ṛkṣacakra) and the formidable nature of the great mountain, there is darkness in some places and light in others, even in that very courtyard-like space.
लोकालोकगिरेः पारे स्थितादाकाशमण्डलात् ।
दशदिक्कं सुदूरेण ऋक्षचक्रं विवर्तते ॥ १३ ॥
दशदिक्कं सुदूरेण ऋक्षचक्रं विवर्तते ॥ १३ ॥
lokālokagireḥ pāre sthitādākāśamaṇḍalāt ,
daśadikkaṃ sudūreṇa ṛkṣacakraṃ vivartate 13
daśadikkaṃ sudūreṇa ṛkṣacakraṃ vivartate 13
13.
lokālokagireḥ pāre sthitāt ākāśamaṇḍalāt
daśadikkam sudūreṇa ṛkṣacakram vivartate
daśadikkam sudūreṇa ṛkṣacakram vivartate
13.
ṛkṣacakram lokālokagireḥ pāre sthitāt
ākāśamaṇḍalāt daśadikkam sudūreṇa vivartate
ākāśamaṇḍalāt daśadikkam sudūreṇa vivartate
13.
From the celestial sphere, which is situated beyond the Lokāloka mountain, the celestial realm (ṛkṣacakra) revolves at a very great distance, extending in all ten directions.
आपातालदिवो नद्धमृक्षचक्रं तदम्बरे ।
दशदिक्कं प्रसरति पतदूर्ध्वादृतेऽभितः ॥ १४ ॥
दशदिक्कं प्रसरति पतदूर्ध्वादृतेऽभितः ॥ १४ ॥
āpātāladivo naddhamṛkṣacakraṃ tadambare ,
daśadikkaṃ prasarati patadūrdhvādṛte'bhitaḥ 14
daśadikkaṃ prasarati patadūrdhvādṛte'bhitaḥ 14
14.
āpātāladivaḥ naddham ṛkṣacakram tat ambare
daśadikkam prasarati patat ūrdhvāt ṛte abhitaḥ
daśadikkam prasarati patat ūrdhvāt ṛte abhitaḥ
14.
tat ṛkṣacakram āpātāladivaḥ naddham ambare
daśadikkam abhitaḥ prasarati patat ūrdhvāt ṛte
daśadikkam abhitaḥ prasarati patat ūrdhvāt ṛte
14.
That celestial sphere (ṛkṣacakra), encompassed from the underworld (Pātāla) to the heavens, extends in all ten directions throughout that sky, pervading everywhere without falling upwards.
भूलोकमेव पातालयुतं नक्षत्रमण्डलम् ।
पर्येति लोकालोकान्ते नान्यच्चित्कल्पनाच्च तत् ॥ १५ ॥
पर्येति लोकालोकान्ते नान्यच्चित्कल्पनाच्च तत् ॥ १५ ॥
bhūlokameva pātālayutaṃ nakṣatramaṇḍalam ,
paryeti lokālokānte nānyaccitkalpanācca tat 15
paryeti lokālokānte nānyaccitkalpanācca tat 15
15.
bhūlokam eva pātālayutam nakṣatramaṇḍalam
paryeti lokālokānte na anyat citkalpanāt ca tat
paryeti lokālokānte na anyat citkalpanāt ca tat
15.
bhūlokam eva pātālayutam nakṣatramaṇḍalam (asti).
tat lokālokānte paryeti.
na anyat (asti).
ca tat citkalpanāt (asti).
tat lokālokānte paryeti.
na anyat (asti).
ca tat citkalpanāt (asti).
15.
The earthly realm (bhūloka) itself, along with the underworld (Pātāla), forms the stellar sphere (nakṣatramaṇḍala). This sphere revolves at the boundary of the Lokāloka mountain. There is nothing else beyond it, and even that (the stellar sphere) is merely a creation of the mind's conception.
सलोकालोकभूलोकद्विगुणात्खादनन्तरम् ।
पक्वाक्षोटस्य भिस्सेव स्थितं नक्षत्रमण्डलम् ॥ १६ ॥
पक्वाक्षोटस्य भिस्सेव स्थितं नक्षत्रमण्डलम् ॥ १६ ॥
salokālokabhūlokadviguṇātkhādanantaram ,
pakvākṣoṭasya bhisseva sthitaṃ nakṣatramaṇḍalam 16
pakvākṣoṭasya bhisseva sthitaṃ nakṣatramaṇḍalam 16
16.
sālokālokabhūlokadviguṇāt khāt anantaram |
pakvākṣoṭasya bhissā iva sthitam nakṣatramaṇḍalam ||
pakvākṣoṭasya bhissā iva sthitam nakṣatramaṇḍalam ||
16.
nakṣatramaṇḍalam sālokālokabhūlokadviguṇāt khāt anantaram pakvākṣoṭasya bhissā iva sthitam.
16.
After a space (kha) that is double the size of the region of inhabited and visible worlds, the sphere of constellations is situated like the pulp of a ripe walnut.
द्विगुणा नभसस्तस्मादृक्षचक्रस्य पुष्टता ।
दशदिक्कं विसरतो बिल्वत्वक्सदृशस्थितेः ॥ १७ ॥
दशदिक्कं विसरतो बिल्वत्वक्सदृशस्थितेः ॥ १७ ॥
dviguṇā nabhasastasmādṛkṣacakrasya puṣṭatā ,
daśadikkaṃ visarato bilvatvaksadṛśasthiteḥ 17
daśadikkaṃ visarato bilvatvaksadṛśasthiteḥ 17
17.
dviguṇā nabhasaḥ tasmāt ṛkṣacakrasya puṣṭatā |
daśadikkam visarataḥ bilvatvak sadṛśasthiteḥ ||
daśadikkam visarataḥ bilvatvak sadṛśasthiteḥ ||
17.
ṛkṣacakrasya puṣṭatā tasmāt nabhasaḥ dviguṇā.
daśadikkam visarataḥ bilvatvak sadṛśasthiteḥ (ca asti).
daśadikkam visarataḥ bilvatvak sadṛśasthiteḥ (ca asti).
17.
The massiveness of that sphere of constellations, which extends in all ten directions and whose condition resembles the rind of a bilva fruit, is twice the size of that preceding space.
संविद्धनस्य कचनं यादृशं कल्पनात्मकम् ।
यदित्थं संनिवेशेन नन्वियं जागती स्थितिः ॥ १८ ॥
यदित्थं संनिवेशेन नन्वियं जागती स्थितिः ॥ १८ ॥
saṃviddhanasya kacanaṃ yādṛśaṃ kalpanātmakam ,
yaditthaṃ saṃniveśena nanviyaṃ jāgatī sthitiḥ 18
yaditthaṃ saṃniveśena nanviyaṃ jāgatī sthitiḥ 18
18.
saṃviddhanasya kacanam yādṛśam kalpanātmakam |
yat ittham saṃniveśena nanu iyam jāgatī sthitiḥ ||
yat ittham saṃniveśena nanu iyam jāgatī sthitiḥ ||
18.
saṃviddhanasya kacanam yādṛśam kalpanātmakam (asti).
yat ittham saṃniveśena,
nanu iyam jāgatī sthitiḥ (api asti).
yat ittham saṃniveśena,
nanu iyam jāgatī sthitiḥ (api asti).
18.
Just as the manifestation of the dense mass of consciousness (saṃvidghana) is of an imaginative nature, so indeed, this entire worldly existence is similarly constituted by such an arrangement.
नक्षत्रचक्राद्द्विगुणं ततोऽन्यद्विद्यते नभः ।
तच्च क्वचित्प्रकाशाढ्यं क्वचित्सान्द्रतमोमयम् ॥ १९ ॥
तच्च क्वचित्प्रकाशाढ्यं क्वचित्सान्द्रतमोमयम् ॥ १९ ॥
nakṣatracakrāddviguṇaṃ tato'nyadvidyate nabhaḥ ,
tacca kvacitprakāśāḍhyaṃ kvacitsāndratamomayam 19
tacca kvacitprakāśāḍhyaṃ kvacitsāndratamomayam 19
19.
nakṣatracakrāt dviguṇam tataḥ anyat vidyate nabhaḥ |
tat ca kvacit prakāśāḍhyam kvacit sāndratamomayam ||
tat ca kvacit prakāśāḍhyam kvacit sāndratamomayam ||
19.
tataḥ nakṣatracakrāt dviguṇam anyat nabhaḥ vidyate.
tat ca kvacit prakāśāḍhyam,
kvacit sāndratamomayam (ca asti).
tat ca kvacit prakāśāḍhyam,
kvacit sāndratamomayam (ca asti).
19.
Beyond that sphere of constellations, there exists another space twice its size. And that space is in some places full of light, and in other places consists of dense darkness.
पर्यन्ते तस्य नभसः स्थितं ब्रह्माण्डखर्परम् ।
एकमूर्ध्वे परमधो गगनं मध्यमेतयोः ॥ २० ॥
एकमूर्ध्वे परमधो गगनं मध्यमेतयोः ॥ २० ॥
paryante tasya nabhasaḥ sthitaṃ brahmāṇḍakharparam ,
ekamūrdhve paramadho gaganaṃ madhyametayoḥ 20
ekamūrdhve paramadho gaganaṃ madhyametayoḥ 20
20.
paryante tasya nabhasaḥ sthitam brahmāṇḍakharparam
ekam ūrdhve param adhaḥ gaganam madhyam etayoḥ
ekam ūrdhve param adhaḥ gaganam madhyam etayoḥ
20.
tasya nabhasaḥ paryante brahmāṇḍakharparam sthitam ekam ūrdhve,
param adhaḥ; etayoḥ madhyam gaganam
param adhaḥ; etayoḥ madhyam gaganam
20.
At the far end of that space, the cosmic eggshell (brahmāṇḍakharpara) is situated. One part is above, and the other is below; space (gagana) lies in the middle of these two.
योजनानां कोटिशतं पुष्टं वज्रदृढं च तत् ।
स्थितं संवेदनमयं व्योम्नि व्योममयात्मकम् ॥ २१ ॥
स्थितं संवेदनमयं व्योम्नि व्योममयात्मकम् ॥ २१ ॥
yojanānāṃ koṭiśataṃ puṣṭaṃ vajradṛḍhaṃ ca tat ,
sthitaṃ saṃvedanamayaṃ vyomni vyomamayātmakam 21
sthitaṃ saṃvedanamayaṃ vyomni vyomamayātmakam 21
21.
yojanānām koṭiśatam puṣṭam vajradṛḍham ca tat
sthitam saṃvedanamayam vyomni vyomamayātmakam
sthitam saṃvedanamayam vyomni vyomamayātmakam
21.
tat yojanānām koṭiśatam puṣṭam ca vajradṛḍham
saṃvedanamayam vyomamayātmakam vyomni sthitam
saṃvedanamayam vyomamayātmakam vyomni sthitam
21.
That (cosmic eggshell) is a billion yojanas thick and firm as a diamond. It is situated within space, being composed of consciousness and inherently spatial in nature.
सर्वदिक्कं महागोले नभसि स्वर्कतारकम् ।
किमत्रोर्ध्वमधः किं स्यात्सर्वमूर्ध्वमधश्च वा ॥ २२ ॥
किमत्रोर्ध्वमधः किं स्यात्सर्वमूर्ध्वमधश्च वा ॥ २२ ॥
sarvadikkaṃ mahāgole nabhasi svarkatārakam ,
kimatrordhvamadhaḥ kiṃ syātsarvamūrdhvamadhaśca vā 22
kimatrordhvamadhaḥ kiṃ syātsarvamūrdhvamadhaśca vā 22
22.
sarvadikkam mahāgole nabhasi svarkatārakam kim atra
ūrdhvam adhaḥ kim syāt sarvam ūrdhvam adhaḥ ca vā
ūrdhvam adhaḥ kim syāt sarvam ūrdhvam adhaḥ ca vā
22.
mahāgole nabhasi sarvadikkam svarkatārakam (sati) atra
kim ūrdhvam kim adhaḥ syāt? vā sarvam ūrdhvam ca adhaḥ
kim ūrdhvam kim adhaḥ syāt? vā sarvam ūrdhvam ca adhaḥ
22.
Within that great cosmic sphere (brahmāṇḍa), which is all-directional, existing in space with its own heavens and stars – what truly constitutes 'above' or 'below' here? Or is everything, rather, simultaneously above and below?
पतनमुत्पतनं गमनं स्थितं चित इति स्फुरितं न तु वस्तु तत् ।
पतनमस्ति न चोत्पतनं न वा गमनमागमनं स्थितमित्यपि ॥ २३ ॥
पतनमस्ति न चोत्पतनं न वा गमनमागमनं स्थितमित्यपि ॥ २३ ॥
patanamutpatanaṃ gamanaṃ sthitaṃ cita iti sphuritaṃ na tu vastu tat ,
patanamasti na cotpatanaṃ na vā gamanamāgamanaṃ sthitamityapi 23
patanamasti na cotpatanaṃ na vā gamanamāgamanaṃ sthitamityapi 23
23.
patanam utpatanam gamanam sthitam
cit iti sphuritam na tu vastu tat
patanam asti na ca utpatanam na
vā gamanam āgamanam sthitam iti api
cit iti sphuritam na tu vastu tat
patanam asti na ca utpatanam na
vā gamanam āgamanam sthitam iti api
23.
patanam utpatanam gamanam sthitam iti cit sphuritam; tat tu vastu na patanam na asti,
ca utpatanam na,
vā gamanam āgamanam sthitam iti api na
ca utpatanam na,
vā gamanam āgamanam sthitam iti api na
23.
Falling, rising, moving, and staying – these are merely manifestations (sphurita) in consciousness (cit); they are not, however, actual realities (vastu). There is truly no falling, no rising, no going, no coming, nor even any staying.
Links to all chapters:
vairāgya prakaraṇa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
mumukṣu prakaraṇa
utpatti prakaraṇa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
sthiti prakaraṇa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
upaśama prakaraṇa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
nirvāṇa prakaraṇa (bhāga 1)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
nirvāṇa prakaraṇa (bhāga 2) (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127 (current chapter)
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216