योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-3, chapter-35
श्रीवसिष्ठ उवाच ।
अथ प्रोड्डयनोद्युक्ततुरङ्गमतरङ्गकः ।
उत्ताण्डव इवोन्मत्तो बभूव स रणार्णवः ॥ १ ॥
अथ प्रोड्डयनोद्युक्ततुरङ्गमतरङ्गकः ।
उत्ताण्डव इवोन्मत्तो बभूव स रणार्णवः ॥ १ ॥
śrīvasiṣṭha uvāca ,
atha proḍḍayanodyuktaturaṅgamataraṅgakaḥ ,
uttāṇḍava ivonmatto babhūva sa raṇārṇavaḥ 1
atha proḍḍayanodyuktaturaṅgamataraṅgakaḥ ,
uttāṇḍava ivonmatto babhūva sa raṇārṇavaḥ 1
1.
śrīvasiṣṭha uvāca atha proḍḍayanodyuktatūraṅgamataraṅgakaḥ
uttāṇḍavaḥ iva unmattaḥ babhūva saḥ raṇārṇavaḥ
uttāṇḍavaḥ iva unmattaḥ babhūva saḥ raṇārṇavaḥ
1.
śrīvasiṣṭha uvāca atha saḥ raṇārṇavaḥ
proḍḍayanodyuktatūraṅgamataraṅgakaḥ uttāṇḍavaḥ iva unmattaḥ babhūva
proḍḍayanodyuktatūraṅgamataraṅgakaḥ uttāṇḍavaḥ iva unmattaḥ babhūva
1.
Śrī Vasiṣṭha said: Then, that ocean of battle (raṇārṇava), whose waves were horses eager to fly and leap, became like a wildly dancing, frenzied entity.
छत्रडिण्डीरविश्रान्तसितेषुशफरोत्करः ।
अश्वसैन्योल्लसल्लोलकल्लोलाकुलकोटरः ॥ २ ॥
अश्वसैन्योल्लसल्लोलकल्लोलाकुलकोटरः ॥ २ ॥
chatraḍiṇḍīraviśrāntasiteṣuśapharotkaraḥ ,
aśvasainyollasallolakallolākulakoṭaraḥ 2
aśvasainyollasallolakallolākulakoṭaraḥ 2
2.
chatraḍiṇḍīraviśrāntasiteṣuśapharotkaraḥ
aśvasainyollasallolakalollākulakoṭaraḥ
aśvasainyollasallolakalollākulakoṭaraḥ
2.
chatraḍiṇḍīraviśrāntasiteṣuśapharotkaraḥ
aśvasainyollasallolakalollākulakoṭaraḥ
aśvasainyollasallolakalollākulakoṭaraḥ
2.
The battle (is like an ocean) that has multitudes of white, minnow-like arrows resting upon its foam-like umbrellas, and whose depths are agitated by the surging, unsteady waves of the cavalry.
नानायुधनदीनीतसैन्यावर्तविवृत्तिमान् ।
मत्तहस्तिघटापीठचलाचलकुलाचलः ॥ ३ ॥
मत्तहस्तिघटापीठचलाचलकुलाचलः ॥ ३ ॥
nānāyudhanadīnītasainyāvartavivṛttimān ,
mattahastighaṭāpīṭhacalācalakulācalaḥ 3
mattahastighaṭāpīṭhacalācalakulācalaḥ 3
3.
nānāyudhanadīnītasainyāvartavivṛttimān
mattahastighaṭāpīṭhacalācalakulācalaḥ
mattahastighaṭāpīṭhacalācalakulācalaḥ
3.
nānāyudhanadīnītasainyāvartavivṛttimān
mattahastighaṭāpīṭhacalācalakulācalaḥ
mattahastighaṭāpīṭhacalācalakulācalaḥ
3.
The battle (is like an ocean) that possesses whirling whirlpools of armies, brought forth by the river of diverse weapons, and which has swaying, mountain-like forms on the backs of intoxicated elephant herds.
कचच्चक्रशतावर्तवृत्तिभ्रान्तशिरस्तृणः ।
धूलीजलधरापीतभ्रमत्खड्गप्रभाजलः ॥ ४ ॥
धूलीजलधरापीतभ्रमत्खड्गप्रभाजलः ॥ ४ ॥
kacaccakraśatāvartavṛttibhrāntaśirastṛṇaḥ ,
dhūlījaladharāpītabhramatkhaḍgaprabhājalaḥ 4
dhūlījaladharāpītabhramatkhaḍgaprabhājalaḥ 4
4.
kacaccakraśatāvartavṛttibhrāntaśirastṛṇaḥ
dhūlījaladharāpītabhramatkhaḍgaprabhājalaḥ
dhūlījaladharāpītabhramatkhaḍgaprabhājalaḥ
4.
kacaccakraśatāvartavṛttibhrāntaśirastṛṇaḥ
dhūlījaladharāpītabhramatkhaḍgaprabhājalaḥ
dhūlījaladharāpītabhramatkhaḍgaprabhājalaḥ
4.
The battle (is like an ocean) whose grass-like head-plumes are whirled by the rotation of hundreds of whirlpools formed by clashing discus-weapons, and whose water, being the light of flickering swords, is swallowed by the dust-clouds.
मकरव्यूहविस्तारभग्नाभग्नभटौघनौ ।
महागुडुगुडावर्तप्रतिश्रुद्धनकन्दरः ॥ ५ ॥
महागुडुगुडावर्तप्रतिश्रुद्धनकन्दरः ॥ ५ ॥
makaravyūhavistārabhagnābhagnabhaṭaughanau ,
mahāguḍuguḍāvartapratiśruddhanakandaraḥ 5
mahāguḍuguḍāvartapratiśruddhanakandaraḥ 5
5.
makaravyūhavistārabagnābagnabhaṭaughana-u
mahāguḍuguḍāvartapratiśruddhanakandaraḥ
mahāguḍuguḍāvartapratiśruddhanakandaraḥ
5.
makaravyūhavistārabagnābagnabhaṭaughana-u
mahāguḍuguḍāvartapratiśruddhanakandaraḥ
mahāguḍuguḍāvartapratiśruddhanakandaraḥ
5.
The battle (is like an ocean) having two (entities or aspects) which are destroyers of multitudes of broken and unbroken warriors, (caused) by the deployment of the *makara* battle formation, and whose reverberating depths echo with great gurgling whirlpools.
मीनव्यूहविनिष्क्रान्तशरबीजौघसर्षपः ।
हेतिवीचीवरालूनपताकावीचिमण्डलः ॥ ६ ॥
हेतिवीचीवरालूनपताकावीचिमण्डलः ॥ ६ ॥
mīnavyūhaviniṣkrāntaśarabījaughasarṣapaḥ ,
hetivīcīvarālūnapatākāvīcimaṇḍalaḥ 6
hetivīcīvarālūnapatākāvīcimaṇḍalaḥ 6
6.
mīnavyūhaviniṣkrāntaśarabījaughasarṣapaḥ
hetivīcīvālūnapatākāvīcimaṇḍalaḥ
hetivīcīvālūnapatākāvīcimaṇḍalaḥ
6.
mīnavyūhaviniṣkrāntaśarabījaughasarṣapaḥ
hetivīcīvālūnapatākāvīcimaṇḍalaḥ
hetivīcīvālūnapatākāvīcimaṇḍalaḥ
6.
Where streams of arrows, resembling mustard seeds, emerge from battle formations like schools of fish, and where multitudes of banner-waves are torn apart by waves of weapons.
शस्त्रवारिकृताम्भोदसदृशावर्तकुण्डलः ।
संरम्भघनसंचारसेनातिमितिमिङ्गिलः ॥ ७ ॥
संरम्भघनसंचारसेनातिमितिमिङ्गिलः ॥ ७ ॥
śastravārikṛtāmbhodasadṛśāvartakuṇḍalaḥ ,
saṃrambhaghanasaṃcārasenātimitimiṅgilaḥ 7
saṃrambhaghanasaṃcārasenātimitimiṅgilaḥ 7
7.
śastravārikṛtāmbhodasadṛśāvartakuṇḍalaḥ
saṃrambhaghanasaṃcārasenātimitimiṅgilaḥ
saṃrambhaghanasaṃcārasenātimitimiṅgilaḥ
7.
śastravārikṛtāmbhodasadṛśāvartakuṇḍalaḥ
saṃrambhaghanasaṃcārasenātimitimiṅgilaḥ
saṃrambhaghanasaṃcārasenātimitimiṅgilaḥ
7.
Whose many whirlpools resemble dense clouds formed by the water of weapons, and whose furious, densely moving army resembles gigantic whales (timingilas).
कृष्णायसपरीधानवलत्सेनाम्बुभीषणः ।
कबन्धावर्तलेखान्तर्बद्धसैन्यादिभूषणः ॥ ८ ॥
कबन्धावर्तलेखान्तर्बद्धसैन्यादिभूषणः ॥ ८ ॥
kṛṣṇāyasaparīdhānavalatsenāmbubhīṣaṇaḥ ,
kabandhāvartalekhāntarbaddhasainyādibhūṣaṇaḥ 8
kabandhāvartalekhāntarbaddhasainyādibhūṣaṇaḥ 8
8.
kṛṣṇāyasaparīdhānavalatsenāmbubhīṣaṇaḥ
kabandhāvartalekhāntarbaddhasainyādibhūṣaṇaḥ
kabandhāvartalekhāntarbaddhasainyādibhūṣaṇaḥ
8.
kṛṣṇāyasaparīdhānavalatsenāmbubhīṣaṇaḥ
kabandhāvartalekhāntarbaddhasainyādibhūṣaṇaḥ
kabandhāvartalekhāntarbaddhasainyādibhūṣaṇaḥ
8.
Whose terrifying waters of the army, clad in black iron armor, are swirling; and whose ornaments are the armies and other elements bound within the lines of whirlpools formed by headless trunks.
शरसीकरनीहारसान्धकारककुब्गणः ।
निर्घोषाशोषिताशेषशब्दैकघनघुंघुमः ॥ ९ ॥
निर्घोषाशोषिताशेषशब्दैकघनघुंघुमः ॥ ९ ॥
śarasīkaranīhārasāndhakārakakubgaṇaḥ ,
nirghoṣāśoṣitāśeṣaśabdaikaghanaghuṃghumaḥ 9
nirghoṣāśoṣitāśeṣaśabdaikaghanaghuṃghumaḥ 9
9.
śarasīkaranīhārasāndhakārakakubgaṇaḥ
nirghoṣāśoṣitāśeṣaśabdaikaghanaghuṃghumaḥ
nirghoṣāśoṣitāśeṣaśabdaikaghanaghuṃghumaḥ
9.
śarasīkaranīhārasāndhakārakakubgaṇaḥ
nirghoṣāśoṣitāśeṣaśabdaikaghanaghuṃghumaḥ
nirghoṣāśoṣitāśeṣaśabdaikaghanaghuṃghumaḥ
9.
Whose multitude of directions is darkened by the mist-like spray of arrows, and whose only dense, rumbling sound is the roar that has absorbed all other sounds.
पतनोत्पतनव्यग्रशिरःशकलसीकरः ।
आवर्तचक्रव्यूहेषु प्रभ्रमद्भटकाष्ठकः ॥ १० ॥
आवर्तचक्रव्यूहेषु प्रभ्रमद्भटकाष्ठकः ॥ १० ॥
patanotpatanavyagraśiraḥśakalasīkaraḥ ,
āvartacakravyūheṣu prabhramadbhaṭakāṣṭhakaḥ 10
āvartacakravyūheṣu prabhramadbhaṭakāṣṭhakaḥ 10
10.
patanotpatana-vyagra-śiraḥ-śakala-sīkaraḥ
āvartacakravyuheṣu prabhramadbhaṭakāṣṭhakaḥ
āvartacakravyuheṣu prabhramadbhaṭakāṣṭhakaḥ
10.
patanotpatana-vyagra-śiraḥ-śakala-sīkaraḥ
prabhramadbhaṭakāṣṭhakaḥ āvartacakravyuheṣu
prabhramadbhaṭakāṣṭhakaḥ āvartacakravyuheṣu
10.
It was characterized by the spray of fragments from agitated heads, falling and rising, and in its whirlpool-like formations, soldiers drifted like logs.
कष्टटाङ्कारकोदण्डकुण्डलोन्मथनोद्भटः ।
अशङ्कमेव पातालादिवोद्यत्सैनिकोर्मिमान् ॥ ११ ॥
अशङ्कमेव पातालादिवोद्यत्सैनिकोर्मिमान् ॥ ११ ॥
kaṣṭaṭāṅkārakodaṇḍakuṇḍalonmathanodbhaṭaḥ ,
aśaṅkameva pātālādivodyatsainikormimān 11
aśaṅkameva pātālādivodyatsainikormimān 11
11.
kaṣṭaṭāṅkāra-kodaṇḍa-kuṇḍalonmathanodbhaṭaḥ
aśaṅkam eva pātālāt iva udyatsainikormimān
aśaṅkam eva pātālāt iva udyatsainikormimān
11.
kaṣṭaṭāṅkāra-kodaṇḍa-kuṇḍalonmathanodbhaṭaḥ
udyatsainikormimān pātālāt iva aśaṅkam eva
udyatsainikormimān pātālāt iva aśaṅkam eva
11.
It was fearsome due to the dreadful twanging and violent churning of coiled bows, possessing surging waves of soldiers rising as if fearlessly from the netherworld (pātāla).
गमागमपरानन्तपताकाच्छत्रफेनिलः ।
वहद्रक्तनदीरंहःप्रोह्यमानरथद्रुमः ॥ १२ ॥
वहद्रक्तनदीरंहःप्रोह्यमानरथद्रुमः ॥ १२ ॥
gamāgamaparānantapatākācchatraphenilaḥ ,
vahadraktanadīraṃhaḥprohyamānarathadrumaḥ 12
vahadraktanadīraṃhaḥprohyamānarathadrumaḥ 12
12.
gamāgamaparānantapatākācchatraphenilaḥ
vahadraktanadīraṃhaḥprohyamānarathadrumaḥ
vahadraktanadīraṃhaḥprohyamānarathadrumaḥ
12.
gamāgamaparānantapatākācchatraphenilaḥ
vahadraktanadīraṃhaḥprohyamānarathadrumaḥ
vahadraktanadīraṃhaḥprohyamānarathadrumaḥ
12.
It was frothy with countless flags and parasols moving to and fro, and it possessed chariots being swept away like trees by the swift current of a flowing river of blood.
गजप्रतिमसंपन्नमहारुधिरबुद्बुदः ।
सैन्यप्रवाहविचलद्धयहस्तिजलेचरः ॥ १३ ॥
सैन्यप्रवाहविचलद्धयहस्तिजलेचरः ॥ १३ ॥
gajapratimasaṃpannamahārudhirabudbudaḥ ,
sainyapravāhavicaladdhayahastijalecaraḥ 13
sainyapravāhavicaladdhayahastijalecaraḥ 13
13.
gajapratimasampannamahārudhirabudbudaḥ
sainyapravāhavicaladdhayahastijale-caraḥ
sainyapravāhavicaladdhayahastijale-caraḥ
13.
gajapratimasampannamahārudhirabudbudaḥ
sainyapravāhavicaladdhayahastijale-caraḥ
sainyapravāhavicaladdhayahastijale-caraḥ
13.
It was endowed with immense bubbles of blood resembling elephants, and it contained horses and elephants moving erratically in the army's current like aquatic creatures.
ससंग्रामोऽम्बरग्राम इवाश्चर्यकरो नृणाम् ।
अभूत्प्रलयभूकम्पकम्पिताचलचञ्चलः ॥ १४ ॥
अभूत्प्रलयभूकम्पकम्पिताचलचञ्चलः ॥ १४ ॥
sasaṃgrāmo'mbaragrāma ivāścaryakaro nṛṇām ,
abhūtpralayabhūkampakampitācalacañcalaḥ 14
abhūtpralayabhūkampakampitācalacañcalaḥ 14
14.
sa-saṃgrāmaḥ ambara-grāmaḥ iva āścaryakaraḥ
nṛṇām abhūt pralaya-bhūkamp-kampitācala-cañcalaḥ
nṛṇām abhūt pralaya-bhūkamp-kampitācala-cañcalaḥ
14.
saḥ saṃgrāmaḥ nṛṇām āścaryakaraḥ abhūt ambara-grāmaḥ
iva pralaya-bhūkamp-kampitācala-cañcalaḥ
iva pralaya-bhūkamp-kampitācala-cañcalaḥ
14.
That battle, astonishing to people, became like a vast celestial expanse, turbulent and unsteady like mountains shaken by an earthquake at the time of cosmic dissolution (pralaya).
तरत्तरङ्गविहगः पतत्करिघटातटः ।
त्रस्तभीरुमृगानीकस्कूर्जद्धुरुघुरारवः ॥ १५ ॥
त्रस्तभीरुमृगानीकस्कूर्जद्धुरुघुरारवः ॥ १५ ॥
tarattaraṅgavihagaḥ patatkarighaṭātaṭaḥ ,
trastabhīrumṛgānīkaskūrjaddhurughurāravaḥ 15
trastabhīrumṛgānīkaskūrjaddhurughurāravaḥ 15
15.
tarat-taraṅga-vihagaḥ patat-kari-ghaṭā-taṭaḥ
trasta-bhīru-mṛgānīka-skūrjad-dhuru-ghurā-ravaḥ
trasta-bhīru-mṛgānīka-skūrjad-dhuru-ghurā-ravaḥ
15.
(saḥ saṃgrāmaḥ) tarat-taraṅga-vihagaḥ patat-kari-ghaṭā-taṭaḥ
trasta-bhīru-mṛgānīka-skūrjad-dhuru-ghurā-ravaḥ (abhūt)
trasta-bhīru-mṛgānīka-skūrjad-dhuru-ghurā-ravaḥ (abhūt)
15.
That battle was characterized by birds soaring like surging waves, by banks formed from fallen elephant herds, and by a deep, rumbling roar from herds of terrified and frightened animals.
सरच्छरालीशलभशतभङ्गुरसैनिकः ।
तरत्तरङ्गशरभः शरभारवनावनिः ॥ १६ ॥
तरत्तरङ्गशरभः शरभारवनावनिः ॥ १६ ॥
saraccharālīśalabhaśatabhaṅgurasainikaḥ ,
tarattaraṅgaśarabhaḥ śarabhāravanāvaniḥ 16
tarattaraṅgaśarabhaḥ śarabhāravanāvaniḥ 16
16.
sarat-śarālī-śalabha-śata-bhaṅgura-sainikaḥ
tarat-taraṅga-śarabhaḥ śara-bhāra-vana-avaniḥ
tarat-taraṅga-śarabhaḥ śara-bhāra-vana-avaniḥ
16.
(saḥ saṃgrāmaḥ) sarat-śarālī-śalabha-śata-bhaṅgura-sainikaḥ
tarat-taraṅga-śarabhaḥ śara-bhāra-vana-avaniḥ (abhūt)
tarat-taraṅga-śarabhaḥ śara-bhāra-vana-avaniḥ (abhūt)
16.
That battle, where soldiers shattered like hundreds of locusts by streams of flying arrows, featured warriors surging like waves, and the ground transformed into a forest due to the immense burden of arrows.
चलद्द्विरेफनिर्ह्रादो रसत्तूर्यगुहागुरुः ।
चिरात्स सैन्यजलदो लुठद्भटमृगाधिपः ॥ १७ ॥
चिरात्स सैन्यजलदो लुठद्भटमृगाधिपः ॥ १७ ॥
caladdvirephanirhrādo rasattūryaguhāguruḥ ,
cirātsa sainyajalado luṭhadbhaṭamṛgādhipaḥ 17
cirātsa sainyajalado luṭhadbhaṭamṛgādhipaḥ 17
17.
calat-dvirepha-nirhrādaḥ rasat-tūrya-guhā-guruḥ
cirāt saḥ sainya-jaladaḥ luṭhat-bhaṭa-mṛgādhipaḥ
cirāt saḥ sainya-jaladaḥ luṭhat-bhaṭa-mṛgādhipaḥ
17.
cirāt saḥ sainya-jaladaḥ calat-dvirepha-nirhrādaḥ
rasat-tūrya-guhā-guruḥ luṭhat-bhaṭa-mṛgādhipaḥ (abhūt)
rasat-tūrya-guhā-guruḥ luṭhat-bhaṭa-mṛgādhipaḥ (abhūt)
17.
For a long time, that army-cloud (sainya-jalada) possessed the buzzing hum of moving bees, the deep roar of trumpets echoing from cavernous depths, and warrior-lions rolling (fallen) on the ground.
प्रसरद्धूलिजलदो विगलत्सैन्यसानुमान् ।
पतद्रथवराढ्याङ्गः प्रतपत्खङ्गमण्डलः ॥ १८ ॥
पतद्रथवराढ्याङ्गः प्रतपत्खङ्गमण्डलः ॥ १८ ॥
prasaraddhūlijalado vigalatsainyasānumān ,
patadrathavarāḍhyāṅgaḥ pratapatkhaṅgamaṇḍalaḥ 18
patadrathavarāḍhyāṅgaḥ pratapatkhaṅgamaṇḍalaḥ 18
18.
prasaraddhūlijaladaḥ vigalatsainyasānumān
patadrathavarāḍhyāṅgaḥ pratapatkhaṅgamaṇḍalaḥ
patadrathavarāḍhyāṅgaḥ pratapatkhaṅgamaṇḍalaḥ
18.
prasaraddhūlijaladaḥ vigalatsainyasānumān
patadrathavarāḍhyāṅgaḥ pratapatkhaṅgamaṇḍalaḥ
patadrathavarāḍhyāṅgaḥ pratapatkhaṅgamaṇḍalaḥ
18.
The battle was marked by spreading dust-clouds resembling rain clouds, armies dissolving like mountains, magnificent chariots (which were like) splendid limbs falling, and fiercely blazing circles of swords.
प्रोत्पतत्पदपुष्पौघः पताकाच्छत्रवारिदः ।
वहद्रक्तनदीपूरपतत्साराववारणः ॥ १९ ॥
वहद्रक्तनदीपूरपतत्साराववारणः ॥ १९ ॥
protpatatpadapuṣpaughaḥ patākācchatravāridaḥ ,
vahadraktanadīpūrapatatsārāvavāraṇaḥ 19
vahadraktanadīpūrapatatsārāvavāraṇaḥ 19
19.
protpatatpadapuṣpaughaḥ patākācchattravaridaḥ
vahadraktanadīpūrapatatsārāvavāraṇaḥ
vahadraktanadīpūrapatatsārāvavāraṇaḥ
19.
protpatatpadapuṣpaughaḥ patākācchattravaridaḥ
vahadraktanadīpūrapatatsārāvavāraṇaḥ
vahadraktanadīpūrapatatsārāvavāraṇaḥ
19.
It also featured upward-flying masses of foot-dust (like flowers), banners and umbrellas resembling clouds, and excellent elephants falling into the surging floods of blood-rivers.
सोऽभूत्समरकल्पान्तो जगत्कवलनाकुलः ।
पर्यस्तसध्वजच्छत्रपताकारथपत्तनः ॥ २० ॥
पर्यस्तसध्वजच्छत्रपताकारथपत्तनः ॥ २० ॥
so'bhūtsamarakalpānto jagatkavalanākulaḥ ,
paryastasadhvajacchatrapatākārathapattanaḥ 20
paryastasadhvajacchatrapatākārathapattanaḥ 20
20.
saḥ abhūt samarakalpāntaḥ jagatkavalanākulaḥ
paryastasadʰvajacchatrapatākārathapattanaḥ
paryastasadʰvajacchatrapatākārathapattanaḥ
20.
saḥ samarakalpāntaḥ jagatkavalanākulaḥ
paryastasadʰvajacchatrapatākārathapattanaḥ abhūt
paryastasadʰvajacchatrapatākārathapattanaḥ abhūt
20.
That battle became like the end of a cosmic cycle, agitated by its urge to devour the world, where cities with their banners, umbrellas, flags, and chariots were overthrown.
पतद्विमलहेत्यौघभूरिभास्वरभास्करः ।
कठिनप्राणसंतापतापिताखिलमानसः ॥ २१ ॥
कठिनप्राणसंतापतापिताखिलमानसः ॥ २१ ॥
patadvimalahetyaughabhūribhāsvarabhāskaraḥ ,
kaṭhinaprāṇasaṃtāpatāpitākhilamānasaḥ 21
kaṭhinaprāṇasaṃtāpatāpitākhilamānasaḥ 21
21.
patadvimalahetyaughabhūribhāsvarabhāskaraḥ
kaṭhinaprāṇasaṃtāpatāpitākhilamānasaḥ
kaṭhinaprāṇasaṃtāpatāpitākhilamānasaḥ
21.
patadvimalahetyaughabhūribhāsvarabhāskaraḥ
kaṭhinaprāṇasaṃtāpatāpitākhilamānasaḥ
kaṭhinaprāṇasaṃtāpatāpitākhilamānasaḥ
21.
The battle presented countless dazzling suns through its falling, spotless multitudes of weapons, and it tormented the minds of all with intense suffering of life.
कोदण्डपुष्करावर्तशरधारानिरन्तरः ।
वहत्खंगशिलालेखाविद्युद्वलयिताम्बरः ॥ २२ ॥
वहत्खंगशिलालेखाविद्युद्वलयिताम्बरः ॥ २२ ॥
kodaṇḍapuṣkarāvartaśaradhārānirantaraḥ ,
vahatkhaṃgaśilālekhāvidyudvalayitāmbaraḥ 22
vahatkhaṃgaśilālekhāvidyudvalayitāmbaraḥ 22
22.
kodaṇḍapuṣkarāvarttaśaradhārānirantaraḥ
vahatkhaṅgaśilālekhāvidyudvalayitāmbaraḥ
vahatkhaṅgaśilālekhāvidyudvalayitāmbaraḥ
22.
kodaṇḍapuṣkarāvarttaśaradhārānirantaraḥ
vahatkhaṅgaśilālekhāvidyudvalayitāmbaraḥ
vahatkhaṅgaśilālekhāvidyudvalayitāmbaraḥ
22.
This battlefield was ceaselessly marked by continuous streams of arrows from bows, like the torrents of Puṣkarāvarta clouds. The sky above was encircled by the lightning-like flashes of brandished swords and streaks of flying stones.
उच्छिन्नरक्तजलधिपतितेभकुलाचलः ।
नभोविकीर्णनिपतद्युत्तारकणतारकः ॥ २३ ॥
नभोविकीर्णनिपतद्युत्तारकणतारकः ॥ २३ ॥
ucchinnaraktajaladhipatitebhakulācalaḥ ,
nabhovikīrṇanipatadyuttārakaṇatārakaḥ 23
nabhovikīrṇanipatadyuttārakaṇatārakaḥ 23
23.
ucchinnaraktajaladhipatitebhakulācalaḥ
nabhovikīrṇanipatadyuttārakaṇatārakaḥ
nabhovikīrṇanipatadyuttārakaṇatārakaḥ
23.
ucchinnaraktajaladhipatitebhakulācalaḥ
nabhovikīrṇanipatadyuttārakaṇatārakaḥ
nabhovikīrṇanipatadyuttārakaṇatārakaḥ
23.
The battlefield where fallen herds of elephants, resembling mountains, plunged into an ocean of severed blood, and where falling, shining particles, scattered across the sky, shone like stars.
चक्रकुल्याम्बुदावर्तपूर्णव्योमशिराम्बुदः ।
अस्त्रकल्पाग्निनिर्दग्धसैन्यलोकान्तरक्रमः ॥ २४ ॥
अस्त्रकल्पाग्निनिर्दग्धसैन्यलोकान्तरक्रमः ॥ २४ ॥
cakrakulyāmbudāvartapūrṇavyomaśirāmbudaḥ ,
astrakalpāgninirdagdhasainyalokāntarakramaḥ 24
astrakalpāgninirdagdhasainyalokāntarakramaḥ 24
24.
cakrakulyāmbudāvarttapūrṇavyomaśirāmbudaḥ
astrakalpāgninirdagdhasainyalokāntarakramaḥ
astrakalpāgninirdagdhasainyalokāntarakramaḥ
24.
cakrakulyāmbudāvarttapūrṇavyomaśirāmbudaḥ
astrakalpāgninirdagdhasainyalokāntarakramaḥ
astrakalpāgninirdagdhasainyalokāntarakramaḥ
24.
The battlefield where the sky, resembling vast cloud formations, was filled with whirlpool-like clouds generated by the streams of discus weapons, and where hosts of armies, consumed by weapon-like fires of dissolution, transitioned to another realm.
हेतिवर्षाशनिच्छन्नभूतलामलभूधरः ।
गजराजगिरिव्रातपातपिष्टजनव्रजः ॥ २५ ॥
गजराजगिरिव्रातपातपिष्टजनव्रजः ॥ २५ ॥
hetivarṣāśanicchannabhūtalāmalabhūdharaḥ ,
gajarājagirivrātapātapiṣṭajanavrajaḥ 25
gajarājagirivrātapātapiṣṭajanavrajaḥ 25
25.
hetivarṣāśanicchannabhūtalāmalabhūdharaḥ
gajarājagirivrātapatapiṣṭajanavrajaḥ
gajarājagirivrātapatapiṣṭajanavrajaḥ
25.
hetivarṣāśanicchannabhūtalāmalabhūdharaḥ
gajarājagirivrātapatapiṣṭajanavrajaḥ
gajarājagirivrātapatapiṣṭajanavrajaḥ
25.
The battlefield where the ground and the pristine mountains were concealed by showers of weapons and thunderbolts, and where multitudes of people were crushed by the falling great elephants, resembling masses of mountains.
शरधाराघनानीकमेघच्छन्नमहीनभाः ।
महानीकार्णवक्षोभसंघट्टघटिताद्रवः ॥ २६ ॥
महानीकार्णवक्षोभसंघट्टघटिताद्रवः ॥ २६ ॥
śaradhārāghanānīkameghacchannamahīnabhāḥ ,
mahānīkārṇavakṣobhasaṃghaṭṭaghaṭitādravaḥ 26
mahānīkārṇavakṣobhasaṃghaṭṭaghaṭitādravaḥ 26
26.
śaradhārāghanānīkameghacchannaḥ ahīnabhāḥ
mahānīkārṇavakṣobhasaṃghaṭṭaghaṭitādravaḥ
mahānīkārṇavakṣobhasaṃghaṭṭaghaṭitādravaḥ
26.
śaradhārāghanānīkameghacchannaḥ ahīnabhāḥ
mahānīkārṇavakṣobhasaṃghaṭṭaghaṭitādravaḥ
mahānīkārṇavakṣobhasaṃghaṭṭaghaṭitādravaḥ
26.
It was covered by clouds composed of dense masses of arrow-showers, yet possessed undiminished splendor, and from it gushed forth torrents created by the clash and agitation of an ocean of vast armies.
व्याप्त उग्रानिलोद्भूतैर्जलव्यालैरिवाचलः ।
अन्योन्यदलनव्यग्रैः शस्त्रोत्पात इवोत्थितैः ॥ २७ ॥
अन्योन्यदलनव्यग्रैः शस्त्रोत्पात इवोत्थितैः ॥ २७ ॥
vyāpta ugrānilodbhūtairjalavyālairivācalaḥ ,
anyonyadalanavyagraiḥ śastrotpāta ivotthitaiḥ 27
anyonyadalanavyagraiḥ śastrotpāta ivotthitaiḥ 27
27.
vyāptaḥ ugrānillodbhūtaiḥ jalavyālaiḥ iva acalaḥ
anyonyadalanavyagraiḥ śastrotpātaḥ iva utthitaiḥ
anyonyadalanavyagraiḥ śastrotpātaḥ iva utthitaiḥ
27.
acalaḥ ugrānillodbhūtaiḥ jalavyālaiḥ iva
anyonyadalanavyagraiḥ utthitaiḥ śastrotpātaḥ iva vyāptaḥ
anyonyadalanavyagraiḥ utthitaiḥ śastrotpātaḥ iva vyāptaḥ
27.
It appeared as a mountain covered by water-serpents born from fierce winds, and by those very serpents, risen like a shower of weapons, eagerly engaged in mutual destruction.
शूलासिचक्रशरशक्तिगदाभुशुण्डीप्रासादयो विदलनेन मिथो ध्वनन्तः ।
दीप्ता अधुर्दशदिशः शतशो भ्रमन्तः कल्पान्तवातपरिवृत्तपदार्थलीलाम् ॥ २८ ॥
दीप्ता अधुर्दशदिशः शतशो भ्रमन्तः कल्पान्तवातपरिवृत्तपदार्थलीलाम् ॥ २८ ॥
śūlāsicakraśaraśaktigadābhuśuṇḍīprāsādayo vidalanena mitho dhvanantaḥ ,
dīptā adhurdaśadiśaḥ śataśo bhramantaḥ kalpāntavātaparivṛttapadārthalīlām 28
dīptā adhurdaśadiśaḥ śataśo bhramantaḥ kalpāntavātaparivṛttapadārthalīlām 28
28.
śūlāsicakraśaraśaktigadābhuśuṇḍīprāsādayaḥ
vidalnena mithaḥ dhvanantaḥ
dīptāḥ adhuḥ daśadiśaḥ śataśaḥ bhramantaḥ
kalpāntavātaparivṛttapadārthalīlām
vidalnena mithaḥ dhvanantaḥ
dīptāḥ adhuḥ daśadiśaḥ śataśaḥ bhramantaḥ
kalpāntavātaparivṛttapadārthalīlām
28.
śūlāsicakraśaraśaktigadābhuśuṇḍīprāsādayaḥ
mithaḥ vidalnena dhvanantaḥ
dīptāḥ śataśaḥ bhramantaḥ daśadiśaḥ
kalpāntavātaparivṛttapadārthalīlām adhuḥ
mithaḥ vidalnena dhvanantaḥ
dīptāḥ śataśaḥ bhramantaḥ daśadiśaḥ
kalpāntavātaparivṛttapadārthalīlām adhuḥ
28.
Spears, swords, discus, arrows, lances, maces, bhushundis, javelins, and other such weapons, mutually resounding with rending clashes, blazing, and whirling in hundreds, caused the ten directions to assume the chaotic play of objects tossed about by the winds of cosmic dissolution.
Links to all chapters:
vairāgya prakaraṇa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
mumukṣu prakaraṇa
utpatti prakaraṇa (current book)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35 (current chapter)
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
sthiti prakaraṇa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
upaśama prakaraṇa
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
nirvāṇa prakaraṇa (bhāga 1)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
nirvāṇa prakaraṇa (bhāga 2)
Chapter 1
Chapter 2
Chapter 3
Chapter 4
Chapter 5
Chapter 6
Chapter 7
Chapter 8
Chapter 9
Chapter 10
Chapter 11
Chapter 12
Chapter 13
Chapter 14
Chapter 15
Chapter 16
Chapter 17
Chapter 18
Chapter 19
Chapter 20
Chapter 21
Chapter 22
Chapter 23
Chapter 24
Chapter 25
Chapter 26
Chapter 27
Chapter 28
Chapter 29
Chapter 30
Chapter 31
Chapter 32
Chapter 33
Chapter 34
Chapter 35
Chapter 36
Chapter 37
Chapter 38
Chapter 39
Chapter 40
Chapter 41
Chapter 42
Chapter 43
Chapter 44
Chapter 45
Chapter 46
Chapter 47
Chapter 48
Chapter 49
Chapter 50
Chapter 51
Chapter 52
Chapter 53
Chapter 54
Chapter 55
Chapter 56
Chapter 57
Chapter 58
Chapter 59
Chapter 60
Chapter 61
Chapter 62
Chapter 63
Chapter 64
Chapter 65
Chapter 66
Chapter 67
Chapter 68
Chapter 69
Chapter 70
Chapter 71
Chapter 72
Chapter 73
Chapter 74
Chapter 75
Chapter 76
Chapter 77
Chapter 78
Chapter 79
Chapter 80
Chapter 81
Chapter 82
Chapter 83
Chapter 84
Chapter 85
Chapter 86
Chapter 87
Chapter 88
Chapter 89
Chapter 90
Chapter 91
Chapter 92
Chapter 93
Chapter 94
Chapter 95
Chapter 96
Chapter 97
Chapter 98
Chapter 99
Chapter 100
Chapter 101
Chapter 102
Chapter 103
Chapter 104
Chapter 105
Chapter 106
Chapter 107
Chapter 108
Chapter 109
Chapter 110
Chapter 111
Chapter 112
Chapter 113
Chapter 114
Chapter 115
Chapter 116
Chapter 117
Chapter 118
Chapter 119
Chapter 120
Chapter 121
Chapter 122
Chapter 123
Chapter 124
Chapter 125
Chapter 126
Chapter 127
Chapter 128
Chapter 129
Chapter 130
Chapter 131
Chapter 132
Chapter 133
Chapter 134
Chapter 135
Chapter 136
Chapter 137
Chapter 138
Chapter 139
Chapter 140
Chapter 141
Chapter 142
Chapter 143
Chapter 144
Chapter 145
Chapter 146
Chapter 147
Chapter 148
Chapter 149
Chapter 150
Chapter 151
Chapter 152
Chapter 153
Chapter 154
Chapter 155
Chapter 156
Chapter 157
Chapter 158
Chapter 159
Chapter 160
Chapter 161
Chapter 162
Chapter 163
Chapter 164
Chapter 165
Chapter 166
Chapter 167
Chapter 168
Chapter 169
Chapter 170
Chapter 171
Chapter 172
Chapter 173
Chapter 174
Chapter 175
Chapter 176
Chapter 177
Chapter 178
Chapter 179
Chapter 180
Chapter 181
Chapter 182
Chapter 183
Chapter 184
Chapter 185
Chapter 186
Chapter 187
Chapter 188
Chapter 189
Chapter 190
Chapter 191
Chapter 192
Chapter 193
Chapter 194
Chapter 195
Chapter 196
Chapter 197
Chapter 198
Chapter 199
Chapter 200
Chapter 201
Chapter 202
Chapter 203
Chapter 204
Chapter 205
Chapter 206
Chapter 207
Chapter 208
Chapter 209
Chapter 210
Chapter 211
Chapter 212
Chapter 213
Chapter 214
Chapter 215
Chapter 216