वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-6, chapter-55, verse-43
स कुम्भकर्णस्य वचो निशम्य व्याविध्य शैलं सहसा मुमोच ।
तेनाजघानोरसि कुम्भकर्णं शैलेन वज्राशनिसंनिभेन ॥४३॥
तेनाजघानोरसि कुम्भकर्णं शैलेन वज्राशनिसंनिभेन ॥४३॥
43. sa kumbhakarṇasya vaco niśamya vyāvidhya śailaṃ sahasā mumoca ,
tenājaghānorasi kumbhakarṇaṃ śailena vajrāśanisaṃnibhena.
tenājaghānorasi kumbhakarṇaṃ śailena vajrāśanisaṃnibhena.
43.
sa kumbhakarṇasya vacaḥ niśamya
vyāvidhya śailam sahasā mumoca
tena ajaghāna urasi kumbhakarṇam
śailena vajrāśanisaṃnibhena
vyāvidhya śailam sahasā mumoca
tena ajaghāna urasi kumbhakarṇam
śailena vajrāśanisaṃnibhena
43.
sa kumbhakarṇasya vacaḥ niśamya
vyāvidhya śailam sahasā mumoca
tena ajaghāna urasi kumbhakarṇam
śailena vajrāśanisaṃnibhena
vyāvidhya śailam sahasā mumoca
tena ajaghāna urasi kumbhakarṇam
śailena vajrāśanisaṃnibhena
43.
Having heard Kumbhakarna's words, he (Sugriva) swiftly whirled a rock and launched it. With that very rock, which was like a thunderbolt, he struck Kumbhakarna upon the chest.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- स (sa) - he (Sugriva) (he, that)
- कुम्भकर्णस्य (kumbhakarṇasya) - of Kumbhakarna
- वचः (vacaḥ) - speech, word, utterance
- निशम्य (niśamya) - having heard, having perceived
- व्याविध्य (vyāvidhya) - having whirled, having hurled around, having brandished
- शैलम् (śailam) - a rock, mountain peak
- सहसा (sahasā) - suddenly, forcefully, swiftly
- मुमोच (mumoca) - he released, he threw
- तेन (tena) - by that (rock) (by that)
- अजघान (ajaghāna) - he struck, he hit
- उरसि (urasi) - on the chest
- कुम्भकर्णम् (kumbhakarṇam) - Kumbhakarna
- शैलेन (śailena) - by the rock
- वज्राशनिसंनिभेन (vajrāśanisaṁnibhena) - by a rock resembling a thunderbolt and lightning (resembling a thunderbolt, like lightning)
Words meanings and morphology
स (sa) - he (Sugriva) (he, that)
(pronoun)
Nominative, masculine, singular of tad
tad - that, he, she, it
कुम्भकर्णस्य (kumbhakarṇasya) - of Kumbhakarna
(proper noun)
Genitive, masculine, singular of kumbhakarṇa
kumbhakarṇa - Kumbhakarna (name of a giant demon, brother of Ravana)
वचः (vacaḥ) - speech, word, utterance
(noun)
Accusative, neuter, singular of vacas
vacas - speech, word, utterance
Root: vac (class 2)
Note: Original form vacas, becomes vaco due to sandhi.
निशम्य (niśamya) - having heard, having perceived
(indeclinable)
Absolutive
Formed from the root śam (to be calm, to cease) with prefix ni, used in the sense of 'to perceive, hear'.
Prefix: ni
Root: śam (class 4)
व्याविध्य (vyāvidhya) - having whirled, having hurled around, having brandished
(indeclinable)
Absolutive
Formed from the root vyadh (to pierce, to hurl) with prefixes vi and ā.
Prefixes: vi+ā
Root: vyadh (class 4)
शैलम् (śailam) - a rock, mountain peak
(noun)
Accusative, masculine, singular of śaila
śaila - rock, stone, mountain, mountain peak
Derived from śilā (rock) or śaila (mountain).
सहसा (sahasā) - suddenly, forcefully, swiftly
(indeclinable)
Adverbial form.
मुमोच (mumoca) - he released, he threw
(verb)
3rd person , singular, active, past perfect (liṭ) of muc
Perfect tense (liṭ)
3rd person singular active.
Root: muc (class 6)
तेन (tena) - by that (rock) (by that)
(pronoun)
Instrumental, masculine, singular of tad
tad - that, he, she, it
Note: Agrees with śailena.
अजघान (ajaghāna) - he struck, he hit
(verb)
3rd person , singular, active, past perfect (liṭ) of han
Perfect tense (liṭ)
3rd person singular active.
Root: han (class 2)
उरसि (urasi) - on the chest
(noun)
Locative, neuter, singular of uras
uras - chest, breast, heart
कुम्भकर्णम् (kumbhakarṇam) - Kumbhakarna
(proper noun)
Accusative, masculine, singular of kumbhakarṇa
kumbhakarṇa - Kumbhakarna (name of a giant demon, brother of Ravana)
शैलेन (śailena) - by the rock
(noun)
Instrumental, masculine, singular of śaila
śaila - rock, stone, mountain, mountain peak
Derived from śilā (rock) or śaila (mountain).
वज्राशनिसंनिभेन (vajrāśanisaṁnibhena) - by a rock resembling a thunderbolt and lightning (resembling a thunderbolt, like lightning)
(adjective)
Instrumental, masculine, singular of vajrāśanisaṃnibha
vajrāśanisaṁnibha - resembling a thunderbolt, like a thunderbolt and lightning
Compound adjective: vajra (thunderbolt) + aśani (lightning) + saṃnibha (resembling).
Compound type : tatpuruṣa (vajra+aśani+saṃnibha)
- vajra – thunderbolt (Indra's weapon), diamond
noun (neuter) - aśani – lightning, thunderbolt
noun (masculine)
Root: aś (class 5) - saṃnibha – similar to, resembling, like
adjective (masculine)
From root bhā (to shine) with prefix sam and ni.
Prefixes: sam+ni
Root: bhā (class 2)
Note: Agrees with śailena.