वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-6, chapter-59, verse-16
ध्वजशृङ्गप्रतिष्ठेन राहुणाभिविराजते ।
सूर्यरश्मिप्रभैर्बाणैर्दिशो दश विराजयन् ॥१६॥
सूर्यरश्मिप्रभैर्बाणैर्दिशो दश विराजयन् ॥१६॥
16. dhvajaśṛṅgapratiṣṭhena rāhuṇābhivirājate ,
sūryaraśmiprabhairbāṇairdiśo daśa virājayan.
sūryaraśmiprabhairbāṇairdiśo daśa virājayan.
16.
dhvajaśṛṅgapratiṣṭhena rāhuṇā abhivirājate
sūryaraśmiprabhaiḥ bāṇaiḥ diśaḥ daśa virājayan
sūryaraśmiprabhaiḥ bāṇaiḥ diśaḥ daśa virājayan
16.
dhvajaśṛṅgapratiṣṭhena rāhuṇā abhivirājate
sūryaraśmiprabhaiḥ bāṇaiḥ daśa diśaḥ virājayan
sūryaraśmiprabhaiḥ bāṇaiḥ daśa diśaḥ virājayan
16.
With Rāhu established on the peak of his banner, he shines radiantly, illuminating the ten directions with arrows brilliant as sunbeams.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- ध्वजशृङ्गप्रतिष्ठेन (dhvajaśṛṅgapratiṣṭhena) - by one on whose flag-peak is established
- राहुणा (rāhuṇā) - by Rāhu
- अभिविराजते (abhivirājate) - he shines forth, is greatly adorned
- सूर्यरश्मिप्रभैः (sūryaraśmiprabhaiḥ) - by arrows brilliant like sunbeams (by those brilliant like sunbeams)
- बाणैः (bāṇaiḥ) - by arrows
- दिशः (diśaḥ) - directions
- दश (daśa) - ten
- विराजयन् (virājayan) - illuminating, adorning
Words meanings and morphology
ध्वजशृङ्गप्रतिष्ठेन (dhvajaśṛṅgapratiṣṭhena) - by one on whose flag-peak is established
(adjective)
Instrumental, masculine, singular of dhvajaśṛṅgapratiṣṭha
dhvajaśṛṅgapratiṣṭha - having something established on the peak of a banner
Compound type : bahuvrīhi (dhvaja+śṛṅga+pratiṣṭha)
- dhvaja – flag, banner
noun (masculine) - śṛṅga – horn, peak, summit
noun (neuter) - pratiṣṭha – established, standing, fixed
adjective (neuter)
Past Passive Participle
Prefix: prati
Root: sthā (class 1)
राहुणा (rāhuṇā) - by Rāhu
(proper noun)
Instrumental, masculine, singular of rāhu
rāhu - Rāhu (a planetary deity, demon associated with eclipses)
अभिविराजते (abhivirājate) - he shines forth, is greatly adorned
(verb)
3rd person , singular, active, present (laṭ) of abhivirājate
Prefixes: abhi+vi
Root: rāj (class 1)
सूर्यरश्मिप्रभैः (sūryaraśmiprabhaiḥ) - by arrows brilliant like sunbeams (by those brilliant like sunbeams)
(adjective)
Instrumental, masculine, plural of sūryaraśmiprabha
sūryaraśmiprabha - brilliant as sunbeams, having the splendor of sunrays
Compound type : karmadhāraya (sūryaraśmi+prabha)
- sūryaraśmi – sunbeam, sunray
noun (masculine) - prabha – brilliant, shining, splendor
adjective (masculine)
बाणैः (bāṇaiḥ) - by arrows
(noun)
Instrumental, masculine, plural of bāṇa
bāṇa - arrow
दिशः (diśaḥ) - directions
(noun)
Accusative, feminine, plural of diś
diś - direction, quarter of the sky
दश (daśa) - ten
(numeral)
विराजयन् (virājayan) - illuminating, adorning
(adjective)
Nominative, masculine, singular of virājayat
virājayat - illuminating, shining, adorning
Present Active Participle
Derived from verb vi-rāj with śatṛ affix
Prefix: vi
Root: rāj (class 1)