वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-6, chapter-57, verse-19
ततः सुदर्शनं नाम नीलजीमूतसंनिभम् ।
ऐरावतकुले जातमारुरोह महोदरः ॥१९॥
ऐरावतकुले जातमारुरोह महोदरः ॥१९॥
19. tataḥ sudarśanaṃ nāma nīlajīmūtasaṃnibham ,
airāvatakule jātamāruroha mahodaraḥ.
airāvatakule jātamāruroha mahodaraḥ.
19.
tataḥ sudarśanam nāma nīlajīmūtasaṃnibham
airāvatakule jātam ārūroha mahodaraḥ
airāvatakule jātam ārūroha mahodaraḥ
19.
mahodaraḥ tataḥ nīlajīmūtasaṃnibham
airāvatakule jātam sudarśanam nāma ārūroha
airāvatakule jātam sudarśanam nāma ārūroha
19.
Then Mahodara mounted (an elephant) named Sudarshana, which resembled a dark cloud and was born in the lineage of Airāvata.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- ततः (tataḥ) - then, next (then, thereupon, from that)
- सुदर्शनम् (sudarśanam) - named Sudarshana (referring to an elephant) (named Sudarshana (an elephant); beautiful to behold)
- नाम (nāma) - named, by name (by name, indeed, namely)
- नीलजीमूतसंनिभम् (nīlajīmūtasaṁnibham) - resembling a dark rain cloud (resembling a dark cloud)
- ऐरावतकुले (airāvatakule) - in the lineage of Airāvata (a mythical elephant of Indra) (in the family/lineage of Airāvata)
- जातम् (jātam) - born (born, produced)
- आरूरोह (ārūroha) - mounted (an elephant) (mounted, ascended, rode)
- महोदरः (mahodaraḥ) - Mahodara (a Rākṣasa chief in Rāmāyaṇa) (Mahodara (proper name), one with a large belly)
Words meanings and morphology
ततः (tataḥ) - then, next (then, thereupon, from that)
(indeclinable)
सुदर्शनम् (sudarśanam) - named Sudarshana (referring to an elephant) (named Sudarshana (an elephant); beautiful to behold)
(proper noun)
Accusative, neuter, singular of sudarśana
sudarśana - beautiful, handsome; an elephant's name; a discus (Vishnu's weapon)
Compound type : bahuvrīhi (su+darśana)
- su – good, well, excellent
indeclinable - darśana – seeing, sight, appearance, philosophy
noun (neuter)
verbal noun
Derived from root dṛś (to see)
Root: dṛś (class 1)
Note: Adjective qualifying an implied elephant, hence accusative singular.
नाम (nāma) - named, by name (by name, indeed, namely)
(indeclinable)
नीलजीमूतसंनिभम् (nīlajīmūtasaṁnibham) - resembling a dark rain cloud (resembling a dark cloud)
(adjective)
Accusative, neuter, singular of nīlajīmūtasaṃnibha
nīlajīmūtasaṁnibha - resembling a dark cloud
Compound type : tatpuruṣa (nīla+jīmūta+saṃnibha)
- nīla – dark blue, black
adjective (masculine) - jīmūta – cloud
noun (masculine) - saṃnibha – resembling, similar to
adjective (masculine)
from 'sam' + 'nibh' (to shine, appear)
Prefix: sam
Root: nibh (class 1)
Note: Qualifies an implied elephant, hence accusative singular.
ऐरावतकुले (airāvatakule) - in the lineage of Airāvata (a mythical elephant of Indra) (in the family/lineage of Airāvata)
(noun)
Locative, neuter, singular of airāvatakula
airāvatakula - family/lineage of Airāvata
Compound type : tatpuruṣa (airāvata+kula)
- airāvata – name of Indra's elephant
proper noun (masculine) - kula – family, lineage, race, clan
noun (neuter)
जातम् (jātam) - born (born, produced)
(adjective)
Accusative, neuter, singular of jāta
jāta - born, produced, arisen
Past Passive Participle
Derived from root jan (to be born)
Root: jan (class 4)
Note: Qualifies an implied elephant.
आरूरोह (ārūroha) - mounted (an elephant) (mounted, ascended, rode)
(verb)
3rd person , singular, active, perfect (liṭ) of ārūh
Perfect Active
Root rūh (to grow, ascend) with upasarga 'ā'
Prefix: ā
Root: rūh (class 1)
महोदरः (mahodaraḥ) - Mahodara (a Rākṣasa chief in Rāmāyaṇa) (Mahodara (proper name), one with a large belly)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of mahodara
mahodara - one with a large belly; name of a Rākṣasa
Compound type : bahuvrīhi (mahā+udara)
- mahā – great, large, mighty
adjective - udara – belly, abdomen
noun (neuter)
Note: Subject of the verb ārūroha.