योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-5, chapter-50, verse-65
विचारसारक्रकचेन चित्तविषद्रुमं त्वद्भुतमद्रिकल्पम् ।
आशामहाशाखमशङ्कमेनं छिन्धि प्रसह्यात्र विकल्पपत्रम् ॥ ६५ ॥
आशामहाशाखमशङ्कमेनं छिन्धि प्रसह्यात्र विकल्पपत्रम् ॥ ६५ ॥
vicārasārakrakacena cittaviṣadrumaṃ tvadbhutamadrikalpam ,
āśāmahāśākhamaśaṅkamenaṃ chindhi prasahyātra vikalpapatram 65
āśāmahāśākhamaśaṅkamenaṃ chindhi prasahyātra vikalpapatram 65
65.
vicārasārakrakacena cittaviṣadrumam
tu adbhutam adrikalpam
āśāmahāśākham aśaṅkam enam chindhi
prasahya atra vikalpapatram
tu adbhutam adrikalpam
āśāmahāśākham aśaṅkam enam chindhi
prasahya atra vikalpapatram
65.
vicārasārakrakacena atra tu
adbhutam adrikalpam āśāmahāśākham
vikalpapatram aśaṅkam enam
cittaviṣadrumam prasahya chindhi
adbhutam adrikalpam āśāmahāśākham
vikalpapatram aśaṅkam enam
cittaviṣadrumam prasahya chindhi
65.
With the saw whose essence is discernment, forcefully cut down this formidable, mountain-like poisonous tree of the mind, which possesses mighty branches of desires and leaves of mental constructs (vikalpa), here and now.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- विचारसारक्रकचेन (vicārasārakrakacena) - by the saw whose essence is discrimination, by the saw of essential thought
- चित्तविषद्रुमम् (cittaviṣadrumam) - the poisonous tree of the mind
- तु (tu) - indeed, but, however
- अद्भुतम् (adbhutam) - wonderful, amazing, formidable
- अद्रिकल्पम् (adrikalpam) - mountain-like, resembling a mountain
- आशामहाशाखम् (āśāmahāśākham) - having great branches of desire/hope
- अशङ्कम् (aśaṅkam) - fearless, unhesitating, formidable (lit. without fear)
- एनम् (enam) - this (masculine, accusative singular)
- छिन्धि (chindhi) - cut, sever
- प्रसह्य (prasahya) - forcefully, resolutely, having overpowered
- अत्र (atra) - here, in this matter
- विकल्पपत्रम् (vikalpapatram) - having leaves of doubt/delusion/mental constructs
Words meanings and morphology
विचारसारक्रकचेन (vicārasārakrakacena) - by the saw whose essence is discrimination, by the saw of essential thought
(noun)
Instrumental, masculine, singular of vicārasārakrakaca
vicārasārakrakaca - a saw whose essence is discernment/thought
Compound type : tatpurusha (vicāra+sāra+krakaca)
- vicāra – thought, discernment, deliberation
noun (masculine) - sāra – essence, core, pith
noun (masculine) - krakaca – saw
noun (masculine)
चित्तविषद्रुमम् (cittaviṣadrumam) - the poisonous tree of the mind
(noun)
Accusative, masculine, singular of cittaviṣadruma
cittaviṣadruma - the poisonous tree that is the mind
Compound type : karmadhāraya (citta+viṣa+druma)
- citta – mind
noun (neuter) - viṣa – poison
noun (neuter) - druma – tree
noun (masculine)
तु (tu) - indeed, but, however
(indeclinable)
अद्भुतम् (adbhutam) - wonderful, amazing, formidable
(adjective)
Accusative, masculine, singular of adbhuta
adbhuta - wonderful, amazing, extraordinary, formidable
अद्रिकल्पम् (adrikalpam) - mountain-like, resembling a mountain
(adjective)
Accusative, masculine, singular of adrikalpa
adrikalpa - resembling a mountain, mountain-like
Compound type : tatpurusha (adri+kalpa)
- adri – mountain, rock
noun (masculine) - kalpa – resembling, like, similar to
adjective (masculine)
आशामहाशाखम् (āśāmahāśākham) - having great branches of desire/hope
(adjective)
Accusative, masculine, singular of āśāmahāśākha
āśāmahāśākha - having great branches which are hopes/desires
Compound type : bahuvrihi (āśā+mahā+śākha)
- āśā – hope, desire, wish
noun (feminine) - mahā – great, large, mighty
adjective (feminine) - śākha – branch, limb
noun (masculine)
अशङ्कम् (aśaṅkam) - fearless, unhesitating, formidable (lit. without fear)
(adjective)
Accusative, masculine, singular of aśaṅka
aśaṅka - fearless, intrepid, formidable
Compound type : nañ-tatpurusha (a+śaṅka)
- a – not, un-, negation
indeclinable - śaṅka – fear, doubt
noun (masculine)
एनम् (enam) - this (masculine, accusative singular)
(pronoun)
Accusative, masculine, singular of ena
ena - this, that
छिन्धि (chindhi) - cut, sever
(verb)
2nd person , singular, active, imperative (loṭ) of chid
Root: chid (class 7)
प्रसह्य (prasahya) - forcefully, resolutely, having overpowered
(indeclinable)
absolutive
formed with prefix pra- and root sah + suffix -ya
Prefix: pra
Root: sah (class 1)
अत्र (atra) - here, in this matter
(indeclinable)
विकल्पपत्रम् (vikalpapatram) - having leaves of doubt/delusion/mental constructs
(adjective)
Accusative, masculine, singular of vikalpapatra
vikalpapatra - having leaves of mental constructs (vikalpa)/doubts
Compound type : bahuvrihi (vikalpa+patra)
- vikalpa – mental construct, doubt, imagination
noun (masculine) - patra – leaf, feather
noun (neuter)