महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-9, chapter-36, verse-20
तत्रापश्यन्महाशङ्खं महामेरुमिवोच्छ्रितम् ।
श्वेतपर्वतसंकाशमृषिसंघैर्निषेवितम् ।
सरस्वत्यास्तटे जातं नगं तालध्वजो बली ॥२०॥
श्वेतपर्वतसंकाशमृषिसंघैर्निषेवितम् ।
सरस्वत्यास्तटे जातं नगं तालध्वजो बली ॥२०॥
20. tatrāpaśyanmahāśaṅkhaṁ mahāmerumivocchritam ,
śvetaparvatasaṁkāśamṛṣisaṁghairniṣevitam ,
sarasvatyāstaṭe jātaṁ nagaṁ tāladhvajo balī.
śvetaparvatasaṁkāśamṛṣisaṁghairniṣevitam ,
sarasvatyāstaṭe jātaṁ nagaṁ tāladhvajo balī.
20.
तत्र अपश्यत् महाशङ्खम् महामेरुम्
इव उच्छ्रितम् श्वेतपर्वतसंकाशम्
ऋषिसंघैः निषेवितम् सरस्वत्याः
तटे जातम् नगम् तालध्वजः बली
इव उच्छ्रितम् श्वेतपर्वतसंकाशम्
ऋषिसंघैः निषेवितम् सरस्वत्याः
तटे जातम् नगम् तालध्वजः बली
20.
तत्र बली तालध्वजः सरस्वत्याः
तटे जातम् महामेरुम् इव उच्छ्रितम्
श्वेतपर्वतसंकाशम् ऋषिसंघैः
निषेवितम् नगम् महाशङ्खम् अपश्यत्
तटे जातम् महामेरुम् इव उच्छ्रितम्
श्वेतपर्वतसंकाशम् ऋषिसंघैः
निषेवितम् नगम् महाशङ्खम् अपश्यत्
20.
There, the powerful Tāladhvaja saw a great conch, which was elevated like Mount Meru, resembled a white mountain, was frequented by multitudes of sages, and was situated like a mountain on the bank of the Sarasvatī river.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- तत्र (तत्र) - there, in that place
- अपश्यत् (अपश्यत्) - he saw
- महाशङ्खम् (महाशङ्खम्) - a great conch
- महामेरुम् (महामेरुम्) - Mount Meru
- इव (इव) - like, as, as if
- उच्छ्रितम् (उच्छ्रितम्) - elevated, high, raised
- श्वेतपर्वतसंकाशम् (श्वेतपर्वतसंकाशम्) - resembling a white mountain
- ऋषिसंघैः (ऋषिसंघैः) - by multitudes of sages, by groups of rishis
- निषेवितम् (निषेवितम्) - resorted to, frequented, served
- सरस्वत्याः (सरस्वत्याः) - of Sarasvatī
- तटे (तटे) - on the bank, on the shore
- जातम् (जातम्) - born, arisen, situated
- नगम् (नगम्) - a mountain-like object (a mountain, a tree)
- तालध्वजः (तालध्वजः) - Tāladhvaja (epithet of Balarāma)
- बली (बली) - strong, powerful
Words meanings and morphology
तत्र (तत्र) - there, in that place
(indeclinable)
अपश्यत् (अपश्यत्) - he saw
(verb)
3rd person , singular, active, past imperfect (laṅ) of दृश्
Root: दृश् (class 1)
महाशङ्खम् (महाशङ्खम्) - a great conch
(noun)
Accusative, masculine, singular of महाशङ्ख
महाशङ्ख - a great conch, a mountain named Mahāśaṅkha
Compound type : karmadhāraya (महा+शङ्ख)
- महा – great, large
adjective - शङ्ख – conch, a kind of shell
noun (masculine)
महामेरुम् (महामेरुम्) - Mount Meru
(proper noun)
Accusative, masculine, singular of महामेरु
महामेरु - Mount Meru (the mythical golden mountain)
Compound type : karmadhāraya (महा+मेरु)
- महा – great, large
adjective - मेरु – Meru (a mythical sacred mountain, often called the center of the universe)
proper noun (masculine)
इव (इव) - like, as, as if
(indeclinable)
उच्छ्रितम् (उच्छ्रितम्) - elevated, high, raised
(adjective)
Accusative, masculine, singular of उच्छ्रित
उच्छ्रित - elevated, high, raised, tall
Past Passive Participle
Past Passive Participle of root श्रि with upasarga ut
Prefix: उत्
Root: श्रि
श्वेतपर्वतसंकाशम् (श्वेतपर्वतसंकाशम्) - resembling a white mountain
(adjective)
Accusative, masculine, singular of श्वेतपर्वतसंकाश
श्वेतपर्वतसंकाश - resembling a white mountain
Compound type : tatpuruṣa (श्वेतपर्वत+संकाश)
- श्वेतपर्वत – white mountain
noun (masculine) - संकाश – resembling, like, similar
adjective
ऋषिसंघैः (ऋषिसंघैः) - by multitudes of sages, by groups of rishis
(noun)
Instrumental, masculine, plural of ऋषिसंघ
ऋषिसंघ - multitude of sages, group of rishis
Compound type : tatpuruṣa (ऋषि+सङ्घ)
- ऋषि – sage, seer, inspired poet
noun (masculine) - सङ्घ – multitude, group, assembly, community
noun (masculine)
निषेवितम् (निषेवितम्) - resorted to, frequented, served
(adjective)
Accusative, masculine, singular of निषेवित
निषेवित - resorted to, frequented, served, worshipped
Past Passive Participle
Past Passive Participle of root सेव् (sev) with upasarga ni
Prefix: नि
Root: सेव्
सरस्वत्याः (सरस्वत्याः) - of Sarasvatī
(proper noun)
Genitive, feminine, singular of सरस्वती
सरस्वती - Sarasvatī (name of a river, goddess of knowledge)
तटे (तटे) - on the bank, on the shore
(noun)
Locative, masculine, singular of तट
तट - bank, shore, river bank
जातम् (जातम्) - born, arisen, situated
(adjective)
Accusative, masculine, singular of जात
जात - born, produced, arisen, grown
Past Passive Participle
Past Passive Participle of root जन् (jan)
Root: जन्
नगम् (नगम्) - a mountain-like object (a mountain, a tree)
(noun)
Accusative, masculine, singular of नग
नग - mountain, tree (lit. 'not moving')
तालध्वजः (तालध्वजः) - Tāladhvaja (epithet of Balarāma)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of तालध्वज
तालध्वज - Tāladhvaja (name, lit. 'palm-banner')
Compound type : bahuvrīhi (ताल+ध्वज)
- ताल – palm tree, musical measure
noun (masculine) - ध्वज – banner, flag, emblem
noun (masculine)
बली (बली) - strong, powerful
(adjective)
Nominative, masculine, singular of बलिन्
बलिन् - strong, powerful, mighty