महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-7, chapter-158, verse-4
संजय उवाच ।
संग्रामाद्विनिवृत्तानां सर्वेषां नो विशां पते ।
रात्रौ कुरुकुलश्रेष्ठ मन्त्रोऽयं समजायत ॥४॥
संग्रामाद्विनिवृत्तानां सर्वेषां नो विशां पते ।
रात्रौ कुरुकुलश्रेष्ठ मन्त्रोऽयं समजायत ॥४॥
4. saṁjaya uvāca ,
saṁgrāmādvinivṛttānāṁ sarveṣāṁ no viśāṁ pate ,
rātrau kurukulaśreṣṭha mantro'yaṁ samajāyata.
saṁgrāmādvinivṛttānāṁ sarveṣāṁ no viśāṁ pate ,
rātrau kurukulaśreṣṭha mantro'yaṁ samajāyata.
4.
sañjaya uvāca saṅgrāmāt vinivṛttānām sarveṣām naḥ viśām
pate rātrau kurukula-śreṣṭha mantraḥ ayam samajāyata
pate rātrau kurukula-śreṣṭha mantraḥ ayam samajāyata
4.
sañjaya uvāca viśām pate kurukula-śreṣṭha saṅgrāmāt
vinivṛttānām naḥ sarveṣām rātrau ayam mantraḥ samajāyata
vinivṛttānām naḥ sarveṣām rātrau ayam mantraḥ samajāyata
4.
Sañjaya said: 'O lord of men (viśām pate), O best among the Kuru family (kurukulaśreṣṭha), this plan (mantra) arose among all of us at night, after we had returned from the battle.'
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- सञ्जय (sañjaya) - Sañjaya
- उवाच (uvāca) - said, spoke
- सङ्ग्रामात् (saṅgrāmāt) - from the battle
- विनिवृत्तानाम् (vinivṛttānām) - of those who had returned
- सर्वेषाम् (sarveṣām) - of all
- नः (naḥ) - among us (our, of us)
- विशाम् (viśām) - of people, of subjects
- पते (pate) - O lord!
- रात्रौ (rātrau) - at night, in the night
- कुरुकुल-श्रेष्ठ (kurukula-śreṣṭha) - O best of the Kuru family!
- मन्त्रः (mantraḥ) - counsel, plan, sacred utterance (mantra)
- अयम् (ayam) - this (masculine nominative singular)
- समजायत (samajāyata) - arose, came into being, was born
Words meanings and morphology
सञ्जय (sañjaya) - Sañjaya
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of sañjaya
sañjaya - Sañjaya (Dhṛtarāṣṭra's charioteer and advisor)
उवाच (uvāca) - said, spoke
(verb)
3rd person , singular, active, past perfect (liṭ) of vac
Perfect Active
Root 'vac' in perfect tense, 3rd person singular
Root: vac (class 2)
सङ्ग्रामात् (saṅgrāmāt) - from the battle
(noun)
Ablative, masculine, singular of saṅgrāma
saṅgrāma - battle, war, conflict
Prefix: sam
Root: gram
विनिवृत्तानाम् (vinivṛttānām) - of those who had returned
(adjective)
Genitive, masculine, plural of vinivṛtta
vinivṛtta - returned, come back, ceased
Past Passive Participle
Formed from the root 'vṛt' with prefixes 'vi-' and 'ni-'
Prefixes: vi+ni
Root: vṛt (class 1)
सर्वेषाम् (sarveṣām) - of all
(pronoun)
Genitive, masculine, plural of sarva
sarva - all, every, whole
नः (naḥ) - among us (our, of us)
(pronoun)
Genitive, plural of asmad
asmad - I, we
Note: Also can be dative or accusative.
विशाम् (viśām) - of people, of subjects
(noun)
Genitive, feminine, plural of viś
viś - people, subjects, clan
पते (pate) - O lord!
(noun)
Vocative, masculine, singular of pati
pati - lord, master, husband
रात्रौ (rātrau) - at night, in the night
(noun)
Locative, feminine, singular of rātri
rātri - night
कुरुकुल-श्रेष्ठ (kurukula-śreṣṭha) - O best of the Kuru family!
(proper noun)
Vocative, masculine, singular of kurukula-śreṣṭha
kurukula-śreṣṭha - best of the Kuru family
Compound type : tatpuruṣa (kuru+kula+śreṣṭha)
- kuru – Kuru (a royal lineage or individual)
proper noun (masculine) - kula – family, lineage, race
noun (neuter) - śreṣṭha – best, excellent, most excellent
adjective (masculine)
मन्त्रः (mantraḥ) - counsel, plan, sacred utterance (mantra)
(noun)
Nominative, masculine, singular of mantra
mantra - counsel, plan, sacred utterance (mantra)
Root: man (class 4)
अयम् (ayam) - this (masculine nominative singular)
(pronoun)
Nominative, masculine, singular of idam
idam - this, he, it
समजायत (samajāyata) - arose, came into being, was born
(verb)
3rd person , singular, middle, past imperfect (laṅ) of jan
Imperfect Middle
Root 'jan' with prefixes 'sam-' and 'ā-' in imperfect tense, 3rd person singular middle voice
Prefixes: sam+ā
Root: jan (class 4)