योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-7, chapter-139, verse-51
चित्रं तरङ्गवलनासु समुल्लसन्ति गन्धर्वकिंनरनरामरनागनार्यः ।
भूरिभ्रमैर्भ्रमरहारमिव ह्रदिन्यः पद्मिन्य एव सकलामलजङ्गमाख्याः ॥ ५१ ॥
भूरिभ्रमैर्भ्रमरहारमिव ह्रदिन्यः पद्मिन्य एव सकलामलजङ्गमाख्याः ॥ ५१ ॥
citraṃ taraṅgavalanāsu samullasanti gandharvakiṃnaranarāmaranāganāryaḥ ,
bhūribhramairbhramarahāramiva hradinyaḥ padminya eva sakalāmalajaṅgamākhyāḥ 51
bhūribhramairbhramarahāramiva hradinyaḥ padminya eva sakalāmalajaṅgamākhyāḥ 51
51.
citram taraṅgavalanāsu samullasanti
gandharvakinnaranarāmaranāganāryaḥ
bhūribhramaiḥ bhramarahāram iva hradinyaḥ
padminyaḥ eva sakalāmalajaṅgamākhyāḥ
gandharvakinnaranarāmaranāganāryaḥ
bhūribhramaiḥ bhramarahāram iva hradinyaḥ
padminyaḥ eva sakalāmalajaṅgamākhyāḥ
51.
It is astonishing that Gandharva, Kinnara, human, immortal (deva), and Naga women splendidly shine forth amidst the undulations of waves. With their many graceful movements, they resemble a garland of buzzing bees, and are indeed like rivers and lotuses, truly embodying all pure, dynamic forms.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- चित्रम् (citram) - astonishingly, wonderfully, it is a wonder
- तरङ्गवलनासु (taraṅgavalanāsu) - in the undulations of waves, amidst wave movements
- समुल्लसन्ति (samullasanti) - they shine forth, they appear splendidly, they glitter
- गन्धर्वकिन्नरनरामरनागनार्यः (gandharvakinnaranarāmaranāganāryaḥ) - Gandharva, Kinnara, human, immortal (deva), and Naga women
- भूरिभ्रमैः (bhūribhramaiḥ) - with many movements, with abundant whirls
- भ्रमरहारम् (bhramarahāram) - a garland of bees
- इव (iva) - like, as, as if
- ह्रदिन्यः (hradinyaḥ) - rivers, streams
- पद्मिन्यः (padminyaḥ) - groups of lotuses, lotus ponds, lotus-like women
- एव (eva) - indeed, only, just, quite
- सकलामलजङ्गमाख्याः (sakalāmalajaṅgamākhyāḥ) - called all-pure moving entities/forms
Words meanings and morphology
चित्रम् (citram) - astonishingly, wonderfully, it is a wonder
(indeclinable)
Note: Used here adverbially, or as a noun phrase 'it is a wonder'.
तरङ्गवलनासु (taraṅgavalanāsu) - in the undulations of waves, amidst wave movements
(noun)
Locative, feminine, plural of taraṅgavalana
taraṅgavalana - undulation/movement of waves
Compound type : tatpuruṣa (taraṅga+valana)
- taraṅga – wave, billow, surge
noun (masculine) - valana – turning, rolling, undulation, movement
noun (neuter)
Derived from root 'val' (to turn, move)
Root: val (class 1)
समुल्लसन्ति (samullasanti) - they shine forth, they appear splendidly, they glitter
(verb)
3rd person , plural, active, present (laṭ) of samullas
Prefixes: sam+ud
Root: las (class 1)
गन्धर्वकिन्नरनरामरनागनार्यः (gandharvakinnaranarāmaranāganāryaḥ) - Gandharva, Kinnara, human, immortal (deva), and Naga women
(noun)
Nominative, feminine, plural of gandharvakinnaranarāmaranāganārī
gandharvakinnaranarāmaranāganārī - Gandharva, Kinnara, human, immortal, and Naga women (female celestial, mythical, and human beings)
Compound type : dvandva (gandharva+kinnara+nara+amara+nāga+nārī)
- gandharva – Gandharva (a class of celestial musicians)
noun (masculine) - kinnara – Kinnara (a mythical being, half-human, half-horse or bird)
noun (masculine) - nara – man, human being
noun (masculine) - amara – immortal, god, deity
noun (masculine)
Prefix: a - nāga – serpent, serpent-demon (semi-divine being)
noun (masculine) - nārī – woman, female
noun (feminine)
भूरिभ्रमैः (bhūribhramaiḥ) - with many movements, with abundant whirls
(noun)
Instrumental, masculine, plural of bhūribhrama
bhūribhrama - abundant movement, many whirls
Compound type : karmadhāraya (bhūri+bhrama)
- bhūri – much, abundant, numerous
adjective - bhrama – wandering, moving, whirling, turning
noun (masculine)
Derived from root 'bhram' (to wander, roam)
Root: bhram (class 1)
भ्रमरहारम् (bhramarahāram) - a garland of bees
(noun)
Accusative, masculine, singular of bhramarahāra
bhramarahāra - garland of bees
Compound type : ṣaṣṭhī-tatpuruṣa (bhramara+hāra)
- bhramara – bee, humming bee
noun (masculine) - hāra – garland, necklace, string of pearls
noun (masculine)
Root: hṛ (class 1)
इव (iva) - like, as, as if
(indeclinable)
ह्रदिन्यः (hradinyaḥ) - rivers, streams
(noun)
Nominative, feminine, plural of hradinī
hradinī - river, stream, torrent
पद्मिन्यः (padminyaḥ) - groups of lotuses, lotus ponds, lotus-like women
(noun)
Nominative, feminine, plural of padminī
padminī - lotus plant, assemblage of lotuses, lotus-like woman
एव (eva) - indeed, only, just, quite
(indeclinable)
सकलामलजङ्गमाख्याः (sakalāmalajaṅgamākhyāḥ) - called all-pure moving entities/forms
(noun)
Nominative, feminine, plural of sakalāmalajaṅgamākhyā
sakalāmalajaṅgamākhyā - named as all pure and moving (entities)
Compound type : bahuvrīhi (sakala+amala+jaṅgama+ākhyā)
- sakala – all, whole, entire, complete
adjective - amala – pure, spotless, clean, faultless
adjective
Prefix: a - jaṅgama – moving, movable, animate
adjective
Reduplicated form from root 'gam' (to go)
Root: gam (class 1) - ākhyā – name, appellation, designation, renown
noun (feminine)
Prefix: ā
Note: Acts as an adjective for the women.