योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-7, chapter-140, verse-47
तदा तमत्यजन्नेव देशं बन्धुजनावृतम् ।
तस्य प्राणं प्रविष्टोऽहं निर्गन्तुं पवनं बहिः ॥ ४७ ॥
तस्य प्राणं प्रविष्टोऽहं निर्गन्तुं पवनं बहिः ॥ ४७ ॥
tadā tamatyajanneva deśaṃ bandhujanāvṛtam ,
tasya prāṇaṃ praviṣṭo'haṃ nirgantuṃ pavanaṃ bahiḥ 47
tasya prāṇaṃ praviṣṭo'haṃ nirgantuṃ pavanaṃ bahiḥ 47
47.
tadā tam atyajan eva deśam bandhujanāvṛtam tasya
prāṇam praviṣṭaḥ aham nirgantum pavanam bahiḥ
prāṇam praviṣṭaḥ aham nirgantum pavanam bahiḥ
47.
aham tadā tam bandhujanāvṛtam deśam atyajan eva,
tasya prāṇam praviṣṭaḥ,
pavanam bahiḥ nirgantum.
tasya prāṇam praviṣṭaḥ,
pavanam bahiḥ nirgantum.
47.
Then, without abandoning that very region surrounded by relatives, I entered its life-breath (prāṇa) in order to emerge outside as wind (pavana).
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- तदा (tadā) - then, at that time
- तम् (tam) - that, him
- अत्यजन् (atyajan) - not abandoning, not leaving
- एव (eva) - only, just, indeed, very
- देशम् (deśam) - region, place, country
- बन्धुजनावृतम् (bandhujanāvṛtam) - surrounded by relatives, covered by kinsmen
- तस्य (tasya) - its, his
- प्राणम् (prāṇam) - life-breath (prāṇa) (life-breath, vital air, breath)
- प्रविष्टः (praviṣṭaḥ) - having entered, entered
- अहम् (aham) - I
- निर्गन्तुम् (nirgantum) - to go out, to emerge
- पवनम् (pavanam) - wind (pavana) (wind, air)
- बहिः (bahiḥ) - outside, out
Words meanings and morphology
तदा (tadā) - then, at that time
(indeclinable)
तम् (tam) - that, him
(pronoun)
Accusative, masculine, singular of tad
tad - that, he, it
अत्यजन् (atyajan) - not abandoning, not leaving
(adjective)
Nominative, masculine, singular of atyajat
atyajat - not abandoning, not leaving
Present Active Participle
root `tyaj` (class 1, P) + `śatṛ` suffix, negated by `a-`
Root: tyaj (class 1)
Note: agrees with `aham`
एव (eva) - only, just, indeed, very
(indeclinable)
देशम् (deśam) - region, place, country
(noun)
Accusative, masculine, singular of deśa
deśa - region, place, country
बन्धुजनावृतम् (bandhujanāvṛtam) - surrounded by relatives, covered by kinsmen
(adjective)
Accusative, masculine, singular of bandhujanāvṛta
bandhujanāvṛta - surrounded by relatives, covered by kinsmen
Compound type : Tatpuruṣa (bandhujana+āvṛta)
- bandhujana – relatives, kinsmen
noun (masculine) - āvṛta – surrounded, covered, enveloped
adjective
Past Passive Participle
root `vṛ` (to cover, enclose) + `kta` suffix, with `ā-` prefix
Prefix: ā
Root: vṛ (class 5)
Note: agrees with `deśam`
तस्य (tasya) - its, his
(pronoun)
Genitive, masculine, singular of tad
tad - that, he, it
प्राणम् (prāṇam) - life-breath (prāṇa) (life-breath, vital air, breath)
(noun)
Accusative, masculine, singular of prāṇa
prāṇa - life-breath, vital air, breath
प्रविष्टः (praviṣṭaḥ) - having entered, entered
(adjective)
Nominative, masculine, singular of praviṣṭa
praviṣṭa - entered, gone into
Past Passive Participle
root `viś` (to enter) + `kta` suffix, with `pra-` prefix, used actively
Prefix: pra
Root: viś (class 6)
Note: agrees with `aham`
अहम् (aham) - I
(pronoun)
Nominative, singular of aham
aham - I
निर्गन्तुम् (nirgantum) - to go out, to emerge
(indeclinable)
Infinitive
root `gam` (to go) + `tumun` suffix, with `nis-` prefix
Prefix: nis
Root: gam (class 1)
पवनम् (pavanam) - wind (pavana) (wind, air)
(noun)
Accusative, masculine, singular of pavana
pavana - wind, air, purifier
बहिः (bahiḥ) - outside, out
(indeclinable)