योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-7, chapter-134, verse-50
स्वादूदोदग्रतापावलकुसुममहीपावनानां वनानां गोमेधद्वीपकल्पद्रुमकनकलतासुन्दरीणां दरीणाम् ।
शाकद्वीपाचलानाममरतरुवनैर्दंशितानां सितानां स्मृत्यैवोदेति पुण्यं सुरपदसुखदं मानवानां नवानां ॥ ५० ॥
शाकद्वीपाचलानाममरतरुवनैर्दंशितानां सितानां स्मृत्यैवोदेति पुण्यं सुरपदसुखदं मानवानां नवानां ॥ ५० ॥
svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvanānāṃ vanānāṃ gomedhadvīpakalpadrumakanakalatāsundarīṇāṃ darīṇām ,
śākadvīpācalānāmamarataruvanairdaṃśitānāṃ sitānāṃ smṛtyaivodeti puṇyaṃ surapadasukhadaṃ mānavānāṃ navānāṃ 50
śākadvīpācalānāmamarataruvanairdaṃśitānāṃ sitānāṃ smṛtyaivodeti puṇyaṃ surapadasukhadaṃ mānavānāṃ navānāṃ 50
50.
svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvanānām vanānām
gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarīṇām darīṇām
śākadvīpācalānām amarataruvanaiḥ daṃśitānām sitānām smṛtyā
eva udeti puṇyam surapadasukhadam mānavānām navānām
gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarīṇām darīṇām
śākadvīpācalānām amarataruvanaiḥ daṃśitānām sitānām smṛtyā
eva udeti puṇyam surapadasukhadam mānavānām navānām
50.
smṛtyā eva udeti puṇyam surapadasukhadam navānām
mānavānām svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvanānām vanānām
gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarīṇām darīṇām
śākadvīpācalānām sitānām amarataruvanaiḥ daṃśitānām
mānavānām svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvanānām vanānām
gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarīṇām darīṇām
śākadvīpācalānām sitānām amarataruvanaiḥ daṃśitānām
50.
By merely remembering the forests of pure lands, adorned with excellent flowers, sweet waters, and free from intense heat; and the caves of Gomeda island, beautiful with golden vines and wish-granting trees; and the white mountains of Śākadvīpa, interspersed with groves of divine trees—for mankind, merit arises that bestows the happiness of the divine realm.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- स्वादूदोदग्रतापावलकुसुममहीपावनानाम् (svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvanānām) - qualifies 'vanānām' (of pure lands with excellent flowers, sweet waters, and free from intense heat)
- वनानाम् (vanānām) - of forests, groves
- गोमेधद्वीपकल्पद्रुमकनकलतसुन्दरीणाम् (gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarīṇām) - qualifies 'darīṇām' (of caves beautiful with golden vines and wish-granting trees of Gomeda island)
- दरीणाम् (darīṇām) - of caves, caverns
- शाकद्वीपाचलानाम् (śākadvīpācalānām) - of the mountains of Śākadvīpa
- अमरतरुवनैः (amarataruvanaiḥ) - by forests of divine trees
- दंशितानाम् (daṁśitānām) - touched, covered, interspersed
- सितानाम् (sitānām) - of white ones
- स्मृत्या (smṛtyā) - by memory, by remembering
- एव (eva) - only, indeed, just
- उदेति (udeti) - arises, rises
- पुण्यम् (puṇyam) - merit, virtue, good deed
- सुरपदसुखदम् (surapadasukhadam) - giving happiness in the abode of gods
- मानवानाम् (mānavānām) - for humans, of humans
- नवानाम् (navānām) - of new ones, new generations
Words meanings and morphology
स्वादूदोदग्रतापावलकुसुममहीपावनानाम् (svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvanānām) - qualifies 'vanānām' (of pure lands with excellent flowers, sweet waters, and free from intense heat)
(adjective)
Genitive, neuter, plural of svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvana
svādūdodagratāpāvalakusumamahīpāvana - pure lands (mahīpāvana) characterized by sweet waters (svādūda), free from intense heat (udagratāpa), and adorned with excellent flowers (avalakusuma)
Compound type : bahuvrihi (svādūda+udagratāpa+avala+kusuma+mahī+pāvana)
- svādūda – sweet water
noun (neuter) - udagra – intense, excessive, great
adjective (masculine) - tāpa – heat, torment, suffering
noun (masculine) - avala – excellent, strong, best
adjective (masculine) - kusuma – flower, blossom
noun (neuter) - mahī – earth, ground, land
noun (feminine) - pāvana – pure, purifying, sacred
adjective (masculine)
Note: Agrees with 'vanānām'.
वनानाम् (vanānām) - of forests, groves
(noun)
Genitive, neuter, plural of vana
vana - forest, wood, grove
गोमेधद्वीपकल्पद्रुमकनकलतसुन्दरीणाम् (gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarīṇām) - qualifies 'darīṇām' (of caves beautiful with golden vines and wish-granting trees of Gomeda island)
(adjective)
Genitive, feminine, plural of gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarī
gomedhadvīpakalpadrumakanakalatasundarī - beautiful (sundarī) with golden (kanaka) vines (latā) and wish-granting trees (kalpadruma) of Gomeda island (gomedhadvīpa)
Compound type : bahuvrihi (gomedhadvīpa+kalpadruma+kanaka+latā+sundarī)
- gomedhadvīpa – Gomeda island (one of the mythical continents)
proper noun (masculine) - kalpadruma – wish-granting tree, mythical tree of paradise
noun (masculine) - kanaka – gold, golden
noun (neuter) - latā – creeper, vine
noun (feminine) - sundarī – beautiful woman, beauty
noun (feminine)
Note: Agrees with 'darīṇām'.
दरीणाम् (darīṇām) - of caves, caverns
(noun)
Genitive, feminine, plural of darī
darī - cave, cavern, grotto
शाकद्वीपाचलानाम् (śākadvīpācalānām) - of the mountains of Śākadvīpa
(noun)
Genitive, masculine, plural of śākadvīpācala
śākadvīpācala - mountains of Śākadvīpa (one of the mythical continents)
Compound type : tatpurusha (śākadvīpa+acala)
- śākadvīpa – Śāka island (one of the mythical continents)
proper noun (masculine) - acala – mountain, immobile
noun (masculine)
अमरतरुवनैः (amarataruvanaiḥ) - by forests of divine trees
(noun)
Instrumental, neuter, plural of amarataruvana
amarataruvana - forest of divine trees
Compound type : tatpurusha (amara+taru+vana)
- amara – immortal, god
noun (masculine) - taru – tree
noun (masculine) - vana – forest, grove
noun (neuter)
दंशितानाम् (daṁśitānām) - touched, covered, interspersed
(adjective)
Genitive, masculine, plural of daṃśita
daṁśita - bitten, stung, touched, interspersed, adorned
Past Passive Participle
from √daṃś (to bite)
Root: daṃś (class 1)
Note: Agrees with 'śākadvīpācalānām' and 'sitānām'.
सितानाम् (sitānām) - of white ones
(adjective)
Genitive, masculine, plural of sita
sita - white, pure, bright
Past Passive Participle
from √śi (to lie, be white) or √śvit (to be white)
Root: śi (class 2)
Note: Agrees with 'śākadvīpācalānām'.
स्मृत्या (smṛtyā) - by memory, by remembering
(noun)
Instrumental, feminine, singular of smṛti
smṛti - memory, recollection, tradition
Root: smṛ (class 1)
एव (eva) - only, indeed, just
(indeclinable)
उदेति (udeti) - arises, rises
(verb)
3rd person , singular, active, present (laṭ) of i
Present Tense, 3rd Person Singular
from √i with prefix ud
Prefix: ud
Root: i (class 2)
पुण्यम् (puṇyam) - merit, virtue, good deed
(noun)
Nominative, neuter, singular of puṇya
puṇya - merit, virtue, righteousness, good deed
सुरपदसुखदम् (surapadasukhadam) - giving happiness in the abode of gods
(adjective)
Nominative, neuter, singular of surapadasukhada
surapadasukhada - bestowing happiness in the divine realm/abode of gods
Compound type : tatpurusha (surapada+sukha+da)
- sura – god, deity
noun (masculine) - pada – abode, place, step
noun (neuter) - sukha – happiness, joy, comfort
noun (neuter) - da – giving, granting, bestowing (suffix)
adjective (masculine)
Kṛt suffix
from √dā (to give)
Root: dā (class 3)
Note: Agrees with 'puṇyam'.
मानवानाम् (mānavānām) - for humans, of humans
(noun)
Genitive, masculine, plural of mānava
mānava - human, man, offspring of Manu
नवानाम् (navānām) - of new ones, new generations
(adjective)
Genitive, masculine, plural of nava
nava - new, fresh, young, recent
Note: Agrees with 'mānavānām'.