वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-6, chapter-36, verse-3
नीलद्विविदमैन्दाश्च सुषेणसुमुखाङ्गदाः ।
तूर्णं हनुमता सार्धमन्वशोचन्त राघवौ ॥३॥
तूर्णं हनुमता सार्धमन्वशोचन्त राघवौ ॥३॥
3. nīladvividamaindāśca suṣeṇasumukhāṅgadāḥ ,
tūrṇaṃ hanumatā sārdhamanvaśocanta rāghavau.
tūrṇaṃ hanumatā sārdhamanvaśocanta rāghavau.
3.
nīla dvivida maindāḥ ca suṣeṇa sumukha aṅgadāḥ
tūrṇam hanumatā sārdham anvaśocanta rāghavāu
tūrṇam hanumatā sārdham anvaśocanta rāghavāu
3.
nīla dvivida maindāḥ ca suṣeṇa sumukha aṅgadāḥ
tūrṇam hanumatā sārdham rāghavāu anvaśocanta
tūrṇam hanumatā sārdham rāghavāu anvaśocanta
3.
Nila, Dvivida, Mainda, Sushena, Sumukha, and Angada, quickly together with Hanuman, grieved for the two Raghavas.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- नील (nīla) - Nila (name of a monkey general)
- द्विविद (dvivida) - Dvivida (name of a monkey general)
- मैन्दाः (maindāḥ) - Mainda (name of a monkey general)
- च (ca) - and
- सुषेण (suṣeṇa) - Sushena (name of a monkey general/healer)
- सुमुख (sumukha) - Sumukha (name of a monkey)
- अङ्गदाः (aṅgadāḥ) - Angada (name of a monkey general, son of Vali)
- तूर्णम् (tūrṇam) - quickly, swiftly, immediately
- हनुमता (hanumatā) - by Hanuman, with Hanuman
- सार्धम् (sārdham) - with, together with, accompanied by
- अन्वशोचन्त (anvaśocanta) - they grieved for, lamented
- राघवाउ (rāghavāu) - the two Raghavas (Rama and Lakshmana)
Words meanings and morphology
नील (nīla) - Nila (name of a monkey general)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of nīla
nīla - Nila (a monkey general in Ramayana); blue, indigo
Note: First part of a Dvandva compound listing names.
द्विविद (dvivida) - Dvivida (name of a monkey general)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of dvivida
dvivida - Dvivida (a monkey general in Ramayana)
Note: Part of a Dvandva compound listing names.
मैन्दाः (maindāḥ) - Mainda (name of a monkey general)
(proper noun)
Nominative, masculine, plural of mainda
mainda - Mainda (a monkey general in Ramayana)
Note: The ending -āḥ indicates plural for the list of names (Nila, Dvivida, Mainda).
च (ca) - and
(indeclinable)
Note: Connects the two groups of names.
सुषेण (suṣeṇa) - Sushena (name of a monkey general/healer)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of suṣeṇa
suṣeṇa - Sushena (a monkey general and physician)
Note: First part of a Dvandva compound listing names.
सुमुख (sumukha) - Sumukha (name of a monkey)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of sumukha
sumukha - Sumukha (a monkey general); beautiful-faced, auspicious-faced
Note: Part of a Dvandva compound listing names.
अङ्गदाः (aṅgadāḥ) - Angada (name of a monkey general, son of Vali)
(proper noun)
Nominative, masculine, plural of aṅgada
aṅgada - Angada (a monkey general, son of Vali)
Note: The ending -āḥ indicates plural for the list of names (Sushena, Sumukha, Angada).
तूर्णम् (tūrṇam) - quickly, swiftly, immediately
(indeclinable)
Note: Adverbial use of neuter singular of the adjective tūrṇa.
हनुमता (hanumatā) - by Hanuman, with Hanuman
(proper noun)
Instrumental, masculine, singular of hanumat
hanumat - Hanuman (name of the monkey general)
Note: Used with 'sārdham'.
सार्धम् (sārdham) - with, together with, accompanied by
(indeclinable)
अन्वशोचन्त (anvaśocanta) - they grieved for, lamented
(verb)
3rd person , plural, active, past imperfect (laṅ) of śuc
Imperfect Active Third Plural (Ātmanepada)
From root śuc (to grieve) with prefix anu (after, along)
Prefix: anu
Root: śuc (class 1)
Note: The 'an-' is from the upasarga 'anu'.
राघवाउ (rāghavāu) - the two Raghavas (Rama and Lakshmana)
(proper noun)
Accusative, masculine, dual of rāghava
rāghava - descendant of Raghu, referring to Rama or Lakshmana
Note: Object of the verb 'anvaśocanta'.