महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-8, chapter-15, verse-35
हतेश्वरो दन्तिवरः सुकल्पितस्त्वराभिसृष्टः प्रतिशर्मगो बली ।
तमध्यतिष्ठन्मलयेश्वरो महान्यथाद्रिशृङ्गं हरिरुन्नदंस्तथा ॥३५॥
तमध्यतिष्ठन्मलयेश्वरो महान्यथाद्रिशृङ्गं हरिरुन्नदंस्तथा ॥३५॥
35. hateśvaro dantivaraḥ sukalpita;stvarābhisṛṣṭaḥ pratiśarmago balī ,
tamadhyatiṣṭhanmalayeśvaro mahā;nyathādriśṛṅgaṁ harirunnadaṁstathā.
tamadhyatiṣṭhanmalayeśvaro mahā;nyathādriśṛṅgaṁ harirunnadaṁstathā.
35.
hateśvaraḥ dantīvaraḥ sukalpitaḥ
tvarābhisṛṣṭaḥ pratiśarmagaḥ balī
tam adhyatiṣṭhat malayeśvaraḥ mahān
yathā adriśṛṅgam hariḥ unnadan tathā
tvarābhisṛṣṭaḥ pratiśarmagaḥ balī
tam adhyatiṣṭhat malayeśvaraḥ mahān
yathā adriśṛṅgam hariḥ unnadan tathā
35.
mahān balī malayeśvaraḥ hateśvaraḥ sukalpitaḥ tvarābhisṛṣṭaḥ pratiśarmagaḥ dantīvaraḥ tam adhyatiṣṭhat,
yathā unnadan hariḥ adriśṛṅgam tathā
yathā unnadan hariḥ adriśṛṅgam tathā
35.
The great and powerful lord of Malaya mounted that finest of elephants – an elephant whose master had been slain, which was well-trained, swiftly dispatched, and advancing against Śarma – just as a roaring lion ascends a mountain peak.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- हतेश्वरः (hateśvaraḥ) - whose lord is killed, with a slain master
- दन्तीवरः (dantīvaraḥ) - best of elephants
- सुकल्पितः (sukalpitaḥ) - well-prepared, well-trained, well-equipped
- त्वराभिसृष्टः (tvarābhisṛṣṭaḥ) - swiftly dispatched, quickly sent forth
- प्रतिशर्मगः (pratiśarmagaḥ) - advancing against the enemy (named) Śarma (going against Śarma (an enemy), advancing towards Śarma)
- बली (balī) - mighty, powerful, strong
- तम् (tam) - that (elephant) (him, that)
- अध्यतिष्ठत् (adhyatiṣṭhat) - he mounted, he stood upon
- मलयेश्वरः (malayeśvaraḥ) - lord of Malaya (a mountain range)
- महान् (mahān) - great, mighty, large
- यथा (yathā) - just as, as
- अद्रिशृङ्गम् (adriśṛṅgam) - mountain peak
- हरिः (hariḥ) - lion
- उन्नदन् (unnadan) - roaring, shouting aloud
- तथा (tathā) - so, thus, similarly
Words meanings and morphology
हतेश्वरः (hateśvaraḥ) - whose lord is killed, with a slain master
(adjective)
Nominative, masculine, singular of hateśvara
hateśvara - whose lord is killed, with a slain master
Compound type : Bahuvrīhi (hata+īśvara)
- hata – killed, slain
adjective
Past Passive Participle
root han + suffix -ta
Root: han (class 2) - īśvara – lord, master, ruler
noun (masculine)
दन्तीवरः (dantīvaraḥ) - best of elephants
(noun)
Nominative, masculine, singular of dantīvara
dantīvara - best of elephants
Compound type : Tatpuruṣa (dantin+vara)
- dantin – elephant, having tusks/teeth
noun (masculine) - vara – best, excellent, boon
adjective/noun (masculine)
सुकल्पितः (sukalpitaḥ) - well-prepared, well-trained, well-equipped
(adjective)
Nominative, masculine, singular of sukalpita
sukalpita - well-prepared, well-trained
Past Passive Participle
root kḷp + prefix su + suffix -ita
Prefix: su
Root: kḷp (class 1)
त्वराभिसृष्टः (tvarābhisṛṣṭaḥ) - swiftly dispatched, quickly sent forth
(adjective)
Nominative, masculine, singular of tvarābhisṛṣṭa
tvarābhisṛṣṭa - swiftly dispatched, quickly sent forth
Compound type : Tatpuruṣa (tvarā+abhisṛṣṭa)
- tvarā – haste, speed, quickness
noun (feminine) - abhisṛṣṭa – dispatched, sent forth
adjective
Past Passive Participle
root sṛj + prefix abhi + suffix -ta
Prefix: abhi
Root: sṛj (class 6)
प्रतिशर्मगः (pratiśarmagaḥ) - advancing against the enemy (named) Śarma (going against Śarma (an enemy), advancing towards Śarma)
(adjective)
Nominative, masculine, singular of pratiśarmaga
pratiśarmaga - going against Śarma
Compound type : Tatpuruṣa (pratiśarma+ga)
- pratiśarma – against Śarma
noun
Prefix: prati - ga – going, moving
adjective
root gam + suffix -a
Root: gam (class 1)
बली (balī) - mighty, powerful, strong
(adjective)
Nominative, masculine, singular of balin
balin - mighty, powerful
तम् (tam) - that (elephant) (him, that)
(pronoun)
Accusative, masculine, singular of tad
tad - that, he, it
अध्यतिष्ठत् (adhyatiṣṭhat) - he mounted, he stood upon
(verb)
3rd person , singular, active, Imperfect (Laṅ) of sthā
Prefix: adhi
Root: sthā (class 1)
मलयेश्वरः (malayeśvaraḥ) - lord of Malaya (a mountain range)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of malayeśvara
malayeśvara - lord of Malaya
Compound type : Genitive Tatpuruṣa (malaya+īśvara)
- malaya – Malaya mountain range (in South India)
proper noun (masculine) - īśvara – lord, master, ruler
noun (masculine)
महान् (mahān) - great, mighty, large
(adjective)
Nominative, masculine, singular of mahant
mahant - great, mighty
यथा (yathā) - just as, as
(indeclinable)
अद्रिशृङ्गम् (adriśṛṅgam) - mountain peak
(noun)
Accusative, neuter, singular of adriśṛṅga
adriśṛṅga - mountain peak
Compound type : Genitive Tatpuruṣa (adri+śṛṅga)
- adri – mountain, rock
noun (masculine) - śṛṅga – peak, horn, summit
noun (neuter)
हरिः (hariḥ) - lion
(noun)
Nominative, masculine, singular of hari
hari - lion, sun, Viṣṇu, horse
उन्नदन् (unnadan) - roaring, shouting aloud
(adjective)
Nominative, masculine, singular of unnadat
unnadat - roaring, shouting
Present Active Participle
root nad + prefix ud + suffix -at
Prefix: ud
Root: nad (class 1)
तथा (tathā) - so, thus, similarly
(indeclinable)