महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-8, chapter-15, verse-16
रथद्विरदपत्त्यश्वानेकः प्रमथसे बहून् ।
मृगसंघानिवारण्ये विभीर्भीमबलो हरिः ॥१६॥
मृगसंघानिवारण्ये विभीर्भीमबलो हरिः ॥१६॥
16. rathadviradapattyaśvānekaḥ pramathase bahūn ,
mṛgasaṁghānivāraṇye vibhīrbhīmabalo hariḥ.
mṛgasaṁghānivāraṇye vibhīrbhīmabalo hariḥ.
16.
rathadviradapattayaśvān ekaḥ pramathase bahūn
mṛgasaṅghān iva araṇye vibhīḥ bhīmabalaḥ hariḥ
mṛgasaṅghān iva araṇye vibhīḥ bhīmabalaḥ hariḥ
16.
ekaḥ bahūn rathadviradapattayaśvān pramathase
iva araṇye vibhīḥ bhīmabalaḥ hariḥ mṛgasaṅghān
iva araṇye vibhīḥ bhīmabalaḥ hariḥ mṛgasaṅghān
16.
Alone, you crush many chariots, elephants, infantry, and horses, just as a fearless lion of tremendous strength destroys herds of deer in a forest.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- रथद्विरदपत्तयश्वान् (rathadviradapattayaśvān) - chariots, elephants, infantry, and horses
- एकः (ekaḥ) - one, alone, by oneself
- प्रमथसे (pramathase) - you crush, you destroy, you churn
- बहून् (bahūn) - many, numerous
- मृगसङ्घान् (mṛgasaṅghān) - herds of deer, groups of wild animals
- इव (iva) - like, as, as if
- अरण्ये (araṇye) - in a forest, in the wilderness
- विभीः (vibhīḥ) - fearless
- भीमबलः (bhīmabalaḥ) - of terrible strength, mighty
- हरिः (hariḥ) - lion (lion, Vishnu, Indra, horse, monkey)
Words meanings and morphology
रथद्विरदपत्तयश्वान् (rathadviradapattayaśvān) - chariots, elephants, infantry, and horses
(noun)
Accusative, masculine, plural of rathadviradapattayaśva
rathadviradapattayaśva - chariots, elephants, infantry, and horses (collectively)
Compound type : Dvandva (ratha+dvirada+patti+aśva)
- ratha – chariot
noun (masculine) - dvirada – elephant (two-tusked)
noun (masculine)
From dvi (two) + rada (tusk) - patti – infantry, foot-soldier
noun (masculine) - aśva – horse
noun (masculine)
Note: Object of 'pramathase'
एकः (ekaḥ) - one, alone, by oneself
(pronoun)
Nominative, masculine, singular of eka
eka - one, alone, single, unique
Note: Qualifying the implied subject 'you'
प्रमथसे (pramathase) - you crush, you destroy, you churn
(verb)
2nd person , singular, middle, present indicative (laṭ) of √math
Prefix: pra
Root: √math (class 1)
बहून् (bahūn) - many, numerous
(adjective)
Accusative, masculine, plural of bahu
bahu - much, many, numerous, abundant
Note: Agreeing with 'rathadviradapattayaśvān'
मृगसङ्घान् (mṛgasaṅghān) - herds of deer, groups of wild animals
(noun)
Accusative, masculine, plural of mṛgasaṅgha
mṛgasaṅgha - herd of deer/animals
Compound type : Tatpuruṣa (mṛga+saṅgha)
- mṛga – deer, wild animal, game
noun (masculine) - saṅgha – multitude, group, herd, community
noun (masculine)
Root: √han (class 1)
Note: Object of implied 'pramathati'
इव (iva) - like, as, as if
(indeclinable)
अरण्ये (araṇye) - in a forest, in the wilderness
(noun)
Locative, neuter, singular of araṇya
araṇya - forest, wilderness, jungle
विभीः (vibhīḥ) - fearless
(adjective)
Nominative, masculine, singular of vibhī
vibhī - fearless, intrepid
Compound of vi (without) and bhī (fear)
Compound type : Bahuvrīhi (vi+bhī)
- vi – without, dis-
indeclinable
Negative prefix - bhī – fear, dread
noun (feminine)
Root: √bhī (class 3)
Note: Qualifying 'hariḥ'
भीमबलः (bhīmabalaḥ) - of terrible strength, mighty
(adjective)
Nominative, masculine, singular of bhīmabala
bhīmabala - having terrible strength
Compound type : Bahuvrīhi (bhīma+bala)
- bhīma – terrible, dreadful, formidable
adjective (masculine)
Derived from √bhī (to fear)
Root: √bhī (class 3) - bala – strength, power, force
noun (neuter)
Note: Qualifying 'hariḥ'
हरिः (hariḥ) - lion (lion, Vishnu, Indra, horse, monkey)
(noun)
Nominative, masculine, singular of hari
hari - lion, brown/tawny, Vishnu, Indra, sun, horse