योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-2, chapter-1, verse-33
यथायं स्वविकल्पोत्थः स्वविकल्पपरिक्षयात् ।
क्षीयते दग्धसंसारो निःसार इति निश्चयः ॥ ३३ ॥
क्षीयते दग्धसंसारो निःसार इति निश्चयः ॥ ३३ ॥
yathāyaṃ svavikalpotthaḥ svavikalpaparikṣayāt ,
kṣīyate dagdhasaṃsāro niḥsāra iti niścayaḥ 33
kṣīyate dagdhasaṃsāro niḥsāra iti niścayaḥ 33
33.
yathā ayam sva-vikalpa-utthaḥ sva-vikalpa-parikṣayāt
kṣīyate dagdha-saṃsāraḥ niḥsāraḥ iti niścayaḥ
kṣīyate dagdha-saṃsāraḥ niḥsāraḥ iti niścayaḥ
33.
yathā ayam sva-vikalpa-utthaḥ sva-vikalpa-parikṣayāt
kṣīyate dagdha-saṃsāraḥ niḥsāraḥ iti niścayaḥ
kṣīyate dagdha-saṃsāraḥ niḥsāraḥ iti niścayaḥ
33.
Just as this cycle of rebirth (saṃsāra) arises from one's own conceptualization, it perishes with the complete elimination of that conceptualization. When the cycle of rebirth (saṃsāra) is thus burnt away, it is realized to be without essence—this is the firm conclusion.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- यथा (yathā) - just as, as, like
- अयम् (ayam) - this (cycle of rebirth) (this, he)
- स्व-विकल्प-उत्थः (sva-vikalpa-utthaḥ) - arisen from one's own conceptualization/imagination
- स्व-विकल्प-परिक्षयात् (sva-vikalpa-parikṣayāt) - from the complete destruction/cessation of one's own conceptualization
- क्षीयते (kṣīyate) - it perishes, it is destroyed, it wastes away
- दग्ध-संसारः (dagdha-saṁsāraḥ) - the cycle of rebirth (saṃsāra), being thus burnt away (the burnt/destroyed cycle of rebirth)
- निःसारः (niḥsāraḥ) - without essence, unsubstantial, worthless
- इति (iti) - introduces the conclusion (thus, so, in this way)
- निश्चयः (niścayaḥ) - certainty, firm conviction, conclusion
Words meanings and morphology
यथा (yathā) - just as, as, like
(indeclinable)
अयम् (ayam) - this (cycle of rebirth) (this, he)
(pronoun)
Nominative, masculine, singular of idam
idam - this, this one
स्व-विकल्प-उत्थः (sva-vikalpa-utthaḥ) - arisen from one's own conceptualization/imagination
(adjective)
Nominative, masculine, singular of sva-vikalpa-uttha
sva-vikalpa-uttha - arisen from one's own conceptualization
Compound type : tatpurusha (sva-vikalpa+uttha)
- sva-vikalpa – one's own conceptualization/imagination
noun (masculine) - uttha – arisen, produced from
adjective (masculine)
Derived from ud-√sthā (to stand up, arise)
Prefix: ud
Root: sthā (class 1)
स्व-विकल्प-परिक्षयात् (sva-vikalpa-parikṣayāt) - from the complete destruction/cessation of one's own conceptualization
(noun)
Ablative, masculine, singular of sva-vikalpa-parikṣaya
sva-vikalpa-parikṣaya - complete destruction/cessation of one's own conceptualization
Compound type : tatpurusha (sva-vikalpa+parikṣaya)
- sva-vikalpa – one's own conceptualization/imagination
noun (masculine) - parikṣaya – complete destruction, cessation, decay
noun (masculine)
Derived from pari-√kṣi (to destroy completely)
Prefix: pari
Root: kṣi (class 1)
क्षीयते (kṣīyate) - it perishes, it is destroyed, it wastes away
(verb)
3rd person , singular, passive, present (laṭ) of kṣī
Present Passive
Root kṣi, 1st conjugation, atmanepada, passive voice
Root: kṣi (class 1)
दग्ध-संसारः (dagdha-saṁsāraḥ) - the cycle of rebirth (saṃsāra), being thus burnt away (the burnt/destroyed cycle of rebirth)
(noun)
Nominative, masculine, singular of dagdha-saṃsāra
dagdha-saṁsāra - the burnt cycle of rebirth
Compound type : karmadhāraya (dagdha+saṃsāra)
- dagdha – burnt, consumed by fire
adjective (masculine)
Past Passive Participle
From root √dah (to burn)
Root: dah (class 1) - saṃsāra – transmigration, cycle of rebirth, worldly existence (saṃsāra)
noun (masculine)
निःसारः (niḥsāraḥ) - without essence, unsubstantial, worthless
(adjective)
Nominative, masculine, singular of niḥsāra
niḥsāra - without essence, unsubstantial, worthless
Compound type : bahuvrihi (nis+sāra)
- nis – out, without
indeclinable - sāra – essence, core, sap, substance
noun (masculine)
इति (iti) - introduces the conclusion (thus, so, in this way)
(indeclinable)
निश्चयः (niścayaḥ) - certainty, firm conviction, conclusion
(noun)
Nominative, masculine, singular of niścaya
niścaya - certainty, firm conviction, conclusion
Prefix: nis
Root: ci (class 5)