Skip to content
אתר זה לא תומך בגרסאות ישנות של אינטרנט אקספלורר
מומלץ להשתמש בדפדפן גוגל כרום או פיירפוקס מוזילה
(או באינטרנט אקספלורר / edge עדכני)
Enjoy Learning Sanskrit tips, tools, resources and more...
7,6

महाभारतः       mahābhārataḥ - book-7, chapter-6, verse-43

खचरनगरकल्पं कल्पितं शास्त्रदृष्ट्या चलदनिलपताकं ह्रादिनं वल्गिताश्वम् ।
स्फटिकविमलकेतुं तापनं शात्रवाणां रथवरमधिरूढः संजहारारिसेनाम् ॥४३॥
43. khacaranagarakalpaṁ kalpitaṁ śāstradṛṣṭyā; caladanilapatākaṁ hrādinaṁ valgitāśvam ,
sphaṭikavimalaketuṁ tāpanaṁ śātravāṇāṁ; rathavaramadhirūḍhaḥ saṁjahārārisenām.
43. khacaranagarakalpam kalpitam śāstradṛṣṭyā
caladanilapatākam hrādinam valgitāśvam
sphaṭikavimalaketum tāpanam śātravāṇām
rathavaram adhirūḍhaḥ saṃjahāra arisenām
43. rathavaram adhirūḍhaḥ śāstradṛṣṭyā kalpitam
khacaranagarakalpam caladanilapatākam
hrādinam valgitāśvam sphaṭikavimalaketum
śātravāṇām tāpanam arisenām saṃjahāra
43. Having mounted that supreme chariot—which was fashioned according to scriptural insights (śāstra), resembling a celestial city, with fluttering wind-driven banners, thundering, with prancing horses, and a pure crystal banner—he, tormenting the enemies, annihilated the enemy army.

Words meanings summery:

(Scroll down for elaborated words morphology)

  • खचरनगरकल्पम् (khacaranagarakalpam) - resembling a city of celestial beings
  • कल्पितम् (kalpitam) - fashioned, constructed, designed
  • शास्त्रदृष्ट्या (śāstradṛṣṭyā) - by scriptural insight, according to scriptural injunctions
  • चलदनिलपताकम् (caladanilapatākam) - with fluttering wind-driven banners
  • ह्रादिनम् (hrādinam) - thundering, roaring, noisy
  • वल्गिताश्वम् (valgitāśvam) - with prancing horses
  • स्फटिकविमलकेतुम् (sphaṭikavimalaketum) - with a pure crystal banner
  • तापनम् (tāpanam) - tormenting, causing pain to
  • शात्रवाणाम् (śātravāṇām) - of the enemies
  • रथवरम् (rathavaram) - the best of chariots, supreme chariot
  • अधिरूढः (adhirūḍhaḥ) - having mounted, ascended
  • संजहार (saṁjahāra) - destroyed, annihilated, slew
  • अरिसेनाम् (arisenām) - the enemy army

Words meanings and morphology

खचरनगरकल्पम् (khacaranagarakalpam) - resembling a city of celestial beings
(adjective)
Accusative, masculine, singular of khacaranagarakalpa
khacaranagarakalpa - resembling a city of sky-dwellers (celestial beings)
Compound type : bahuvrihi (khacara+nagara+kalpa)
  • khacara – moving in the air, a sky-dweller, celestial being
    noun (masculine)
    compound of kha (sky) + cara (moving)
    Root: car (class 1)
  • nagara – city, town
    noun (neuter)
  • kalpa – resembling, like, similar to (often as suffix); a cosmic age
    adjective (masculine)
कल्पितम् (kalpitam) - fashioned, constructed, designed
(adjective)
Accusative, masculine, singular of kalpita
kalpita - fashioned, arranged, prepared, designed, invented
Past Passive Participle
formed from root kḷp
Root: kḷp (class 1)
शास्त्रदृष्ट्या (śāstradṛṣṭyā) - by scriptural insight, according to scriptural injunctions
(noun)
Instrumental, feminine, singular of śāstradṛṣṭi
śāstradṛṣṭi - scriptural insight, traditional view, canonical vision
Compound type : tatpuruṣa (śāstra+dṛṣṭi)
  • śāstra – scripture, treatise, rule, science
    noun (neuter)
    Root: śās (class 2)
  • dṛṣṭi – sight, view, vision, insight
    noun (feminine)
    derived from root dṛś
    Root: dṛś (class 1)
चलदनिलपताकम् (caladanilapatākam) - with fluttering wind-driven banners
(adjective)
Accusative, masculine, singular of caladanilapatāka
caladanilapatāka - having banners fluttering in the wind
Compound type : bahuvrihi (calat+anila+patāka)
  • calat – moving, shaking, fluttering
    adjective (masculine)
    Present Active Participle
    formed from root cal
    Root: cal (class 1)
  • anila – wind, air
    noun (masculine)
  • patāka – banner, flag
    noun (feminine)
ह्रादिनम् (hrādinam) - thundering, roaring, noisy
(adjective)
Accusative, masculine, singular of hrādin
hrādin - roaring, thundering, sounding
from root hrād
Root: hrād (class 1)
वल्गिताश्वम् (valgitāśvam) - with prancing horses
(adjective)
Accusative, masculine, singular of valgitāśva
valgitāśva - having prancing or galloping horses
Compound type : bahuvrihi (valgita+aśva)
  • valgita – prancing, leaping, jumping
    adjective (masculine)
    Past Passive Participle
    formed from root valg
    Root: valg (class 1)
  • aśva – horse
    noun (masculine)
स्फटिकविमलकेतुम् (sphaṭikavimalaketum) - with a pure crystal banner
(adjective)
Accusative, masculine, singular of sphaṭikavimalaketu
sphaṭikavimalaketu - having a pure crystal banner
Compound type : bahuvrihi (sphaṭika+vimala+ketu)
  • sphaṭika – crystal, quartz
    noun (masculine)
  • vimala – pure, stainless, clear, untarnished
    adjective
    prefix vi + mala
    Prefix: vi
  • ketu – banner, flag, standard; chief, leader
    noun (masculine)
तापनम् (tāpanam) - tormenting, causing pain to
(adjective)
Accusative, masculine, singular of tāpana
tāpana - heating, tormenting, distressing, burning
agent noun/adjective
formed from root tap with suffix -ana
Root: tap (class 1)
शात्रवाणाम् (śātravāṇām) - of the enemies
(noun)
Genitive, masculine, plural of śātrav
śātrav - hostile, inimical; an enemy, foe
derived from śatru (enemy)
रथवरम् (rathavaram) - the best of chariots, supreme chariot
(noun)
Accusative, masculine, singular of rathavara
rathavara - best chariot, excellent chariot
Compound type : tatpuruṣa (ratha+vara)
  • ratha – chariot, car
    noun (masculine)
  • vara – best, excellent, principal; a boon, a choice
    adjective (masculine)
    Root: vṛ (class 5)
अधिरूढः (adhirūḍhaḥ) - having mounted, ascended
(adjective)
Nominative, masculine, singular of adhirūḍha
adhirūḍha - mounted, ascended, riding
Past Passive Participle
formed from root ruh with prefix adhi
Prefix: adhi
Root: ruh (class 1)
संजहार (saṁjahāra) - destroyed, annihilated, slew
(verb)
3rd person , singular, active, past perfect (liṭ) of hṛ
Prefix: sam
Root: hṛ (class 1)
अरिसेनाम् (arisenām) - the enemy army
(noun)
Accusative, feminine, singular of arisena
arisena - enemy army
Compound type : tatpuruṣa (ari+sena)
  • ari – enemy, foe
    noun (masculine)
  • sena – army, host, weapon
    noun (feminine)