योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-3, chapter-85, verse-16
प्रौढ्यं शुभाशुभाचारस्मृतयः ककुभं प्रति ।
नरकस्वर्गफलदाः सर्वत्र समुपागताः ॥ १६ ॥
नरकस्वर्गफलदाः सर्वत्र समुपागताः ॥ १६ ॥
prauḍhyaṃ śubhāśubhācārasmṛtayaḥ kakubhaṃ prati ,
narakasvargaphaladāḥ sarvatra samupāgatāḥ 16
narakasvargaphaladāḥ sarvatra samupāgatāḥ 16
16.
prauḍhyam śubhāśubhācārasmṛtayaḥ kakubham
prati narakasvargaphaladāḥ sarvatra samupāgatāḥ
prati narakasvargaphaladāḥ sarvatra samupāgatāḥ
16.
śubhāśubhācārasmṛtayaḥ narakasvargaphaladāḥ
prauḍhyam sarvatra kakubham prati samupāgatāḥ
prauḍhyam sarvatra kakubham prati samupāgatāḥ
16.
Prominently, the memories of good and bad actions (karma), which grant the fruits of hell and heaven, have arrived everywhere in every direction.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- प्रौढ्यम् (prauḍhyam) - prominently, in their full maturity (prominence, maturity, abundance)
- शुभाशुभाचारस्मृतयः (śubhāśubhācārasmṛtayaḥ) - memories of good and bad conduct/actions
- ककुभम् (kakubham) - direction, quarter of the sky
- प्रति (prati) - towards every (direction) (towards, to, against, in every)
- नरकस्वर्गफलदाः (narakasvargaphaladāḥ) - giving the fruits of hell and heaven
- सर्वत्र (sarvatra) - everywhere, in all places
- समुपागताः (samupāgatāḥ) - have arrived, have come together, assembled
Words meanings and morphology
प्रौढ्यम् (prauḍhyam) - prominently, in their full maturity (prominence, maturity, abundance)
(noun)
Accusative, neuter, singular of prauḍhya
prauḍhya - maturity, prominence, abundance, fullness
From `prauḍha` (full-grown, prominent) + suffix `ṣyañ` for abstract noun.
Note: Functions adverbially, meaning 'prominently' or 'in maturity'.
शुभाशुभाचारस्मृतयः (śubhāśubhācārasmṛtayaḥ) - memories of good and bad conduct/actions
(noun)
Nominative, feminine, plural of śubhāśubhācārasmṛti
śubhāśubhācārasmṛti - memory of good and bad actions
Compound of `śubha` (good) + `aśubha` (bad) -> `śubhāśubha` (good and bad) + `ācāra` (conduct) -> `śubhāśubhācāra` (conduct, good and bad) + `smṛti` (memory).
Compound type : Dvandva, then Tatpuruṣa, then Tatpuruṣa (śubha+aśubha+ācāra+smṛti)
- śubha – good, auspicious, pure
adjective
Root: śubh (class 1) - aśubha – bad, inauspicious, evil
adjective
Negative prefix `a` + `śubha`.
Prefix: a - ācāra – conduct, behavior, custom, action (karma)
noun (masculine)
From `ā` (towards) + root `car` (to move) + suffix `ghañ`.
Prefix: ā
Root: car (class 1) - smṛti – memory, recollection, tradition
noun (feminine)
From root `smṛ` (to remember) + suffix `kti`.
Root: smṛ (class 1)
Note: Subject of the sentence.
ककुभम् (kakubham) - direction, quarter of the sky
(noun)
Accusative, feminine, singular of kakubh
kakubh - direction, quarter of the sky, region
Note: Governed by `prati`.
प्रति (prati) - towards every (direction) (towards, to, against, in every)
(indeclinable)
Preposition governing accusative case.
Note: Governs `kakubham`.
नरकस्वर्गफलदाः (narakasvargaphaladāḥ) - giving the fruits of hell and heaven
(adjective)
Nominative, feminine, plural of narakasvargaphalada
narakasvargaphalada - bestowing the fruits of hell and heaven
Compound of `naraka` (hell) + `svarga` (heaven) + `phala` (fruit) + `da` (giver, bestower).
Compound type : Dvandva, then Tatpuruṣa, then Upapada Tatpuruṣa (naraka+svarga+phala+da)
- naraka – hell, underworld
noun (masculine) - svarga – heaven, celestial abode
noun (masculine)
Root: svarj - phala – fruit, result, consequence
noun (neuter)
Root: phal (class 1) - da – giving, granting, bestowing
adjective
Agent Noun suffix
From root `dā` (to give) + suffix `ka`.
Root: dā (class 3)
Note: Adjective modifying `śubhāśubhācārasmṛtayaḥ`.
सर्वत्र (sarvatra) - everywhere, in all places
(indeclinable)
From `sarva` (all) + suffix `tra` (locative sense).
Note: Adverb modifying `samupāgatāḥ`.
समुपागताः (samupāgatāḥ) - have arrived, have come together, assembled
(adjective)
Nominative, feminine, plural of samupāgata
samupāgata - arrived, approached, assembled
Past Passive Participle
From `sam` (with, together) + `upa` (near) + `ā` (towards) + root `gam` (to go) + suffix `kta`.
Prefixes: sam+upa+ā
Root: gam (class 1)
Note: Predicative adjective, acting as the verb. Matches `śubhāśubhācārasmṛtayaḥ` in gender, number, case.