योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-1, chapter-8, verse-9
विहर्तुमेष जानाति सह राजकुमारकैः ।
कीर्णपुष्पोपहारासु स्वकास्वजिरभूमिषु ॥ ९ ॥
कीर्णपुष्पोपहारासु स्वकास्वजिरभूमिषु ॥ ९ ॥
vihartumeṣa jānāti saha rājakumārakaiḥ ,
kīrṇapuṣpopahārāsu svakāsvajirabhūmiṣu 9
kīrṇapuṣpopahārāsu svakāsvajirabhūmiṣu 9
9.
vihartum eṣaḥ jānāti saha rājakumārakaiḥ
kīrṇapuṣpopahārāsu svakāsu ajirabhūmiṣu
kīrṇapuṣpopahārāsu svakāsu ajirabhūmiṣu
9.
This (fawn) knows how to roam with young princes in its own courtyards, which are strewn with flower offerings.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- विहर्तुम् (vihartum) - to roam, to play, to wander
- एषः (eṣaḥ) - (this fawn) (this, this one)
- जानाति (jānāti) - knows
- सह (saha) - with, together with
- राजकुमारकैः (rājakumārakaiḥ) - with young princes, with princelets
- कीर्णपुष्पोपहारासु (kīrṇapuṣpopahārāsu) - in places strewn with flower offerings
- स्वकासु (svakāsu) - in its own
- अजिरभूमिषु (ajirabhūmiṣu) - in courtyards, in playgrounds
Words meanings and morphology
विहर्तुम् (vihartum) - to roam, to play, to wander
(indeclinable)
infinitive
Infinitive form of the root √hṛ with the prefix 'vi-'.
Prefix: vi
Root: hṛ (class 1)
एषः (eṣaḥ) - (this fawn) (this, this one)
(pronoun)
Nominative, masculine, singular of etad
etad - this
Note: Refers to the fawn.
जानाति (jānāti) - knows
(verb)
3rd person , singular, active, present (laṭ) of jñā
Present active 3rd singular
Root √jñā (9th class), present active, parasmaipada.
Root: jñā (class 9)
सह (saha) - with, together with
(indeclinable)
राजकुमारकैः (rājakumārakaiḥ) - with young princes, with princelets
(noun)
Instrumental, masculine, plural of rājakumāraka
rājakumāraka - young prince, princelet
Diminutive of rājakumāra.
Compound type : tatpuruṣa (rājan+kumāraka)
- rājan – king, ruler
noun (masculine) - kumāraka – young boy, prince, lad
noun (masculine)
कीर्णपुष्पोपहारासु (kīrṇapuṣpopahārāsu) - in places strewn with flower offerings
(adjective)
Locative, feminine, plural of kīrṇapuṣpopahārā
kīrṇapuṣpopahārā - strewn with flower offerings/gifts
Bahuvrīhi compound describing a ground (bhūmi) having scattered flower offerings.
Compound type : bahuvrīhi (kīrṇa+puṣpa+upahāra)
- kīrṇa – scattered, strewed
adjective (masculine)
Past Passive Participle
Derived from root √kṛ (to scatter).
Root: kṛ (class 6) - puṣpa – flower, blossom
noun (neuter) - upahāra – offering, gift, presentation
noun (masculine)
From √hṛ (to carry) with prefix 'upa-'.
Prefix: upa
Root: hṛ (class 1)
Note: Qualifies `ajirabhūmiṣu`.
स्वकासु (svakāsu) - in its own
(adjective)
Locative, feminine, plural of svakā
svaka - own, one's own
Note: Qualifies `ajirabhūmiṣu`.
अजिरभूमिषु (ajirabhūmiṣu) - in courtyards, in playgrounds
(noun)
Locative, feminine, plural of ajirabhūmi
ajirabhūmi - courtyard, playground, open ground
Compound of ajira (courtyard) and bhūmi (ground).
Compound type : tatpuruṣa (ajira+bhūmi)
- ajira – courtyard, open ground
noun (neuter) - bhūmi – ground, land, earth
noun (feminine)