महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-5, chapter-164, verse-19
पौरवो राजशार्दूलस्तव राजन्महारथः ।
मतो मम रथो वीर परवीररथारुजः ॥१९॥
मतो मम रथो वीर परवीररथारुजः ॥१९॥
19. pauravo rājaśārdūlastava rājanmahārathaḥ ,
mato mama ratho vīra paravīrarathārujaḥ.
mato mama ratho vīra paravīrarathārujaḥ.
19.
pauravaḥ rāja-śārdūlaḥ tava rājan mahā-rathaḥ
mataḥ mama rathaḥ vīra para-vīra-ratha-ārujaḥ
mataḥ mama rathaḥ vīra para-vīra-ratha-ārujaḥ
19.
rājan tava pauravaḥ rāja-śārdūlaḥ mahā-rathaḥ (asti) vīra
mama mataḥ (saḥ) para-vīra-ratha-ārujaḥ rathaḥ (asti)
mama mataḥ (saḥ) para-vīra-ratha-ārujaḥ rathaḥ (asti)
19.
O King (rājan), your Paurava, the best among kings (rājaśārdūla), is a great chariot-warrior (mahāratha). O hero (vīra), he is considered by me to be a warrior capable of destroying the chariots of enemy heroes.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- पौरवः (pauravaḥ) - Jayadratha (the Paurava king being discussed) (a descendant of Puru, a king of the Paurava dynasty)
- राज-शार्दूलः (rāja-śārdūlaḥ) - tiger among kings, excellent king, best of kings
- तव (tava) - your
- राजन् (rājan) - O King Dhritarashtra (O king)
- महा-रथः (mahā-rathaḥ) - great chariot-warrior, maharatha
- मतः (mataḥ) - considered, thought, opined
- मम (mama) - my, by me
- रथः (rathaḥ) - warrior (in a chariot) (chariot, charioteer, warrior)
- वीर (vīra) - O hero (addressed to Duryodhana or Dronacharya) (O hero, O brave one)
- पर-वीर-रथ-आरुजः (para-vīra-ratha-ārujaḥ) - one who breaks the chariots of enemy heroes
Words meanings and morphology
पौरवः (pauravaḥ) - Jayadratha (the Paurava king being discussed) (a descendant of Puru, a king of the Paurava dynasty)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of paurava
paurava - descendant of Puru, king of the Paurava line
derivative from Puru
राज-शार्दूलः (rāja-śārdūlaḥ) - tiger among kings, excellent king, best of kings
(noun)
Nominative, masculine, singular of rāja-śārdūla
rāja-śārdūla - king-tiger, chief of kings
Compound type : tatpuruṣa (rājan+śārdūla)
- rājan – king, ruler
noun (masculine) - śārdūla – tiger
noun (masculine)
तव (tava) - your
(pronoun)
Genitive, singular of yuṣmad
yuṣmad - you
राजन् (rājan) - O King Dhritarashtra (O king)
(noun)
Vocative, masculine, singular of rājan
rājan - king, ruler
महा-रथः (mahā-rathaḥ) - great chariot-warrior, maharatha
(noun)
Nominative, masculine, singular of mahā-ratha
mahā-ratha - great warrior, one who can fight ten thousand warriors simultaneously
Compound type : karmadhāraya (mahā+ratha)
- mahā – great, large
adjective - ratha – chariot, charioteer, warrior
noun (masculine)
Root: ram (class 1)
मतः (mataḥ) - considered, thought, opined
(adjective)
Nominative, masculine, singular of mata
mata - considered, thought, opinion, approved
Past Passive Participle
Derived from root 'man' (to think)
Root: man (class 4)
Note: Implies 'he is considered'.
मम (mama) - my, by me
(pronoun)
Genitive, singular of aham
aham - I, me
Note: Used as an agent in a passive construction ('by me').
रथः (rathaḥ) - warrior (in a chariot) (chariot, charioteer, warrior)
(noun)
Nominative, masculine, singular of ratha
ratha - chariot, war-car, also can refer to charioteer or warrior in a chariot
Root: ram (class 1)
Note: Predicate nominative, completing the statement about Paurava.
वीर (vīra) - O hero (addressed to Duryodhana or Dronacharya) (O hero, O brave one)
(noun)
Vocative, masculine, singular of vīra
vīra - hero, brave, mighty
पर-वीर-रथ-आरुजः (para-vīra-ratha-ārujaḥ) - one who breaks the chariots of enemy heroes
(noun)
Nominative, masculine, singular of para-vīra-ratha-āruja
para-vīra-ratha-āruja - breaker of enemy heroes' chariots
Compound type : tatpuruṣa (para+vīra+ratha+āruja)
- para – other, enemy
adjective (masculine) - vīra – hero, warrior
noun (masculine) - ratha – chariot
noun (masculine)
Root: ram (class 1) - āruja – breaking, crushing, destroying
noun (masculine)
Agent Noun
From √ruj with prefix ā
Prefix: ā
Root: ruj (class 6)
Note: Qualifies `rathaḥ`.