योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-4, chapter-53, verse-11
क्रीडाशिखरिणो यत्र सह्यमन्दरमेरवः ।
शीतोष्णदीप्ती चन्द्रार्कौ दीपौ यत्रानलाकृती ॥ ११ ॥
शीतोष्णदीप्ती चन्द्रार्कौ दीपौ यत्रानलाकृती ॥ ११ ॥
krīḍāśikhariṇo yatra sahyamandarameravaḥ ,
śītoṣṇadīptī candrārkau dīpau yatrānalākṛtī 11
śītoṣṇadīptī candrārkau dīpau yatrānalākṛtī 11
11.
krīḍāśikhariṇaḥ yatra sahyamandrameravaḥ
śītoṣṇadīptī candrārkau dīpau yatra analākṛtī
śītoṣṇadīptī candrārkau dīpau yatra analākṛtī
11.
yatra sahyamandrameravaḥ krīḍāśikhariṇaḥ
yatra candrārkau śītoṣṇadīptī analākṛtī dīpau
yatra candrārkau śītoṣṇadīptī analākṛtī dīpau
11.
Where pleasure mountains like Sahya, Mandara, and Meru exist, and where the moon and the sun, with their cool and hot radiance, serve as two lamps, appearing like fire.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- क्रीडाशिखरिणः (krīḍāśikhariṇaḥ) - pleasure mountains
- यत्र (yatra) - where, in which
- सह्यमन्द्रमेरवः (sahyamandrameravaḥ) - mountains like Sahya, Mandara, and Meru
- शीतोष्णदीप्ती (śītoṣṇadīptī) - having cool and hot radiance/light
- चन्द्रार्कौ (candrārkau) - the moon and the sun
- दीपौ (dīpau) - two lamps
- यत्र (yatra) - where, in which
- अनलाकृती (analākṛtī) - fire-like in form/nature
Words meanings and morphology
क्रीडाशिखरिणः (krīḍāśikhariṇaḥ) - pleasure mountains
(noun)
Nominative, masculine, plural of krīḍāśikharin
krīḍāśikharin - pleasure mountain, artificial mound for amusement
Compound type : tatpurusha (krīḍā+śikharin)
- krīḍā – play, sport, amusement
noun (feminine)
Root: krīḍ (class 1) - śikharin – mountain, peak, crested
noun (masculine)
suffix -in
Root: śikhara
Note: masculine nominative plural
यत्र (yatra) - where, in which
(indeclinable)
सह्यमन्द्रमेरवः (sahyamandrameravaḥ) - mountains like Sahya, Mandara, and Meru
(proper noun)
Nominative, masculine, plural of sahyamandrameru
sahyamandrameru - Sahya, Mandara, and Meru mountains (collectively)
Compound type : dvandva (sahya+mandara+meru)
- sahya – Sahya mountain (a mountain range in India)
proper noun (masculine) - mandara – Mandara mountain (mythical mountain used in Samudra manthan)
proper noun (masculine) - meru – Meru mountain (mythical golden mountain, center of the universe)
proper noun (masculine)
Note: masculine nominative plural
शीतोष्णदीप्ती (śītoṣṇadīptī) - having cool and hot radiance/light
(adjective)
Nominative, masculine, dual of śītoṣṇadipti
śītoṣṇadipti - cool and hot radiance/light
Compound type : bahuvrihi (śīta+uṣṇa+dipti)
- śīta – cold, cool
adjective
Past Passive Participle
from root 'śyai' (to be cold)
Root: śyai (class 1) - uṣṇa – hot, warm
adjective
Past Passive Participle
from root 'uṣ' (to burn)
Root: uṣ (class 1) - dipti – radiance, light, glow
noun (feminine)
Root: dīp (class 4)
Note: masculine nominative dual, agreeing with 'candrārkau'. The base 'śītoṣṇadipti' is feminine; its masculine nominative dual form is 'śītoṣṇadīptī'.
चन्द्रार्कौ (candrārkau) - the moon and the sun
(noun)
Nominative, masculine, dual of candrārka
candrārka - moon and sun
Compound type : dvandva (candra+arka)
- candra – moon
noun (masculine) - arka – sun
noun (masculine)
Note: masculine nominative dual
दीपौ (dīpau) - two lamps
(noun)
Nominative, masculine, dual of dīpa
dīpa - lamp, light
Root: dīp (class 4)
Note: masculine nominative dual
यत्र (yatra) - where, in which
(indeclinable)
अनलाकृती (analākṛtī) - fire-like in form/nature
(adjective)
Nominative, masculine, dual of analākṛti
analākṛti - having the form of fire, fire-like
Compound type : bahuvrihi (anala+ākṛti)
- anala – fire
noun (masculine) - ākṛti – form, shape, appearance
noun (feminine)
Root: kṛ (class 8)
Note: masculine nominative dual, agreeing with 'candrārkau' and 'dīpau'. The base 'analākṛti' is feminine; its masculine nominative dual form is 'analākṛtī'.