योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-7, chapter-12, verse-30
अर्धं मिथःसंकथया भागः शास्त्रविचारणैः ।
आत्मप्रत्ययतः शिष्टमविद्याया निवर्तते ॥ ३० ॥
आत्मप्रत्ययतः शिष्टमविद्याया निवर्तते ॥ ३० ॥
ardhaṃ mithaḥsaṃkathayā bhāgaḥ śāstravicāraṇaiḥ ,
ātmapratyayataḥ śiṣṭamavidyāyā nivartate 30
ātmapratyayataḥ śiṣṭamavidyāyā nivartate 30
30.
ardham mithaḥ saṃkathayā bhāgaḥ śāstravicāraṇaiḥ
ātmapratyayataḥ śiṣṭam avidyāyā nivartate
ātmapratyayataḥ śiṣṭam avidyāyā nivartate
30.
ardham mithaḥ saṃkathayā (nivartate) bhāgaḥ śāstravicāraṇaiḥ
(nivartate) śiṣṭam avidyāyā ātmapratyayataḥ nivartate
(nivartate) śiṣṭam avidyāyā ātmapratyayataḥ nivartate
30.
Half of (ignorance) ceases through mutual discussion, and a portion through scriptural inquiry. The remaining part of ignorance (avidyā) is removed through self-conviction (ātmapratyaya).
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- अर्धम् (ardham) - half, a half portion
- मिथः (mithaḥ) - mutually, reciprocally, together
- संकथया (saṁkathayā) - by discussion, by conversation
- भागः (bhāgaḥ) - a portion, a part, a share
- शास्त्रविचारणैः (śāstravicāraṇaiḥ) - by scriptural inquiries, by examinations of scriptures
- आत्मप्रत्ययतः (ātmapratyayataḥ) - by self-conviction, from personal realization
- शिष्टम् (śiṣṭam) - the remainder, the rest, what is left
- अविद्याया (avidyāyā) - of ignorance, from ignorance (avidyā)
- निवर्तते (nivartate) - ceases, turns away, disappears, is removed
Words meanings and morphology
अर्धम् (ardham) - half, a half portion
(noun)
Nominative, neuter, singular of ardha
ardha - half, a part, a side
मिथः (mithaḥ) - mutually, reciprocally, together
(indeclinable)
संकथया (saṁkathayā) - by discussion, by conversation
(noun)
Instrumental, feminine, singular of saṃkathā
saṁkathā - conversation, discussion, talk
action noun
Prefix: sam
Root: kath (class 10)
भागः (bhāgaḥ) - a portion, a part, a share
(noun)
Nominative, masculine, singular of bhāga
bhāga - part, portion, share, division
Root: bhaj (class 1)
शास्त्रविचारणैः (śāstravicāraṇaiḥ) - by scriptural inquiries, by examinations of scriptures
(noun)
Instrumental, feminine, plural of śāstravicāraṇā
śāstravicāraṇā - inquiry into scriptures, discussion of texts, examination of sciences
action noun
Compound type : tatpuruṣa (śāstra+vicāraṇā)
- śāstra – scripture, treatise, sacred text, science
noun (neuter)
Root: śās (class 2) - vicāraṇā – inquiry, examination, deliberation, discussion
noun (feminine)
action noun
Prefix: vi
Root: car (class 1)
आत्मप्रत्ययतः (ātmapratyayataḥ) - by self-conviction, from personal realization
(noun)
Ablative, masculine, singular of ātmapratyaya
ātmapratyaya - self-conviction, self-belief, personal realization
Compound type : tatpuruṣa (ātman+pratyaya)
- ātman – self, soul, spirit (ātman)
noun (masculine) - pratyaya – conviction, belief, idea, realization, trust
noun (masculine)
Prefix: prati
Root: i (class 2)
Note: The suffix '-taḥ' indicates an ablative sense (from, by means of).
शिष्टम् (śiṣṭam) - the remainder, the rest, what is left
(adjective)
Nominative, neuter, singular of śiṣṭa
śiṣṭa - remaining, left, residual; that which is left
Past Passive Participle
Root: śiṣ (class 7)
Note: Functions as a noun here.
अविद्याया (avidyāyā) - of ignorance, from ignorance (avidyā)
(noun)
Genitive, feminine, singular of avidyā
avidyā - ignorance, nescience, spiritual ignorance
Note: The visarga (ḥ) of avidyāyāḥ is elided in the verse due to external sandhi before the consonant 'n'.
निवर्तते (nivartate) - ceases, turns away, disappears, is removed
(verb)
3rd person , singular, middle, present (lat) of nivṛt
Prefix: ni
Root: vṛt (class 1)