योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-4, chapter-54, verse-29
आत्मनः सदृशीं लीलां जीवो हृद्वनमर्कटः ।
दीर्घमाकारमादाय निमेषाद्याति ह्रस्वताम् ॥ २९ ॥
दीर्घमाकारमादाय निमेषाद्याति ह्रस्वताम् ॥ २९ ॥
ātmanaḥ sadṛśīṃ līlāṃ jīvo hṛdvanamarkaṭaḥ ,
dīrghamākāramādāya nimeṣādyāti hrasvatām 29
dīrghamākāramādāya nimeṣādyāti hrasvatām 29
29.
ātmanaḥ sadṛśīm līlām jīvaḥ hṛdvanam arkaṭaḥ
dīrgham ākāram ādāya nimeṣāt yāti hrasvatām
dīrgham ākāram ādāya nimeṣāt yāti hrasvatām
29.
jīvaḥ hṛdvanam arkaṭaḥ ātmanaḥ sadṛśīm līlām
dīrgham ākāram ādāya nimeṣāt hrasvatām yāti
dīrgham ākāram ādāya nimeṣāt hrasvatām yāti
29.
The individual soul (jīva) is like a monkey in the forest of the heart, engaging in a play (līlā) that reflects its true nature (ātman). It assumes a large form and then, in an instant, becomes small.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- आत्मनः (ātmanaḥ) - of the self, of the soul
- सदृशीम् (sadṛśīm) - similar, like, resembling
- लीलाम् (līlām) - play, sport, divine play
- जीवः (jīvaḥ) - individual soul, living being
- हृद्वनम् (hṛdvanam) - heart-forest, forest of the heart
- अर्कटः (arkaṭaḥ) - monkey
- दीर्घम् (dīrgham) - long, large
- आकारम् (ākāram) - form, shape, appearance
- आदाय (ādāya) - having taken, having assumed
- निमेषात् (nimeṣāt) - from a blink, in an instant, quickly
- याति (yāti) - goes, moves, becomes
- ह्रस्वताम् (hrasvatām) - shortness, smallness
Words meanings and morphology
आत्मनः (ātmanaḥ) - of the self, of the soul
(noun)
Genitive, masculine, singular of ātman
ātman - self, soul, spirit, essence
सदृशीम् (sadṛśīm) - similar, like, resembling
(adjective)
Accusative, feminine, singular of sadṛśī
sadṛśī - similar, like, resembling, identical
लीलाम् (līlām) - play, sport, divine play
(noun)
Accusative, feminine, singular of līlā
līlā - play, sport, divine play, pastime, amusement
जीवः (jīvaḥ) - individual soul, living being
(noun)
Nominative, masculine, singular of jīva
jīva - living, alive, soul, life, individual self
हृद्वनम् (hṛdvanam) - heart-forest, forest of the heart
(noun)
Nominative, neuter, singular of hṛdvanam
hṛdvanam - heart-forest, the heart conceived as a forest
Compound type : tatpurusha (hṛd+vana)
- hṛd – heart, mind, soul
noun (neuter) - vana – forest, wood, grove
noun (neuter)
अर्कटः (arkaṭaḥ) - monkey
(noun)
Nominative, masculine, singular of arkaṭa
arkaṭa - monkey
दीर्घम् (dīrgham) - long, large
(adjective)
Accusative, masculine, singular of dīrgha
dīrgha - long, tall, large, extensive, protracted
आकारम् (ākāram) - form, shape, appearance
(noun)
Accusative, masculine, singular of ākāra
ākāra - form, shape, appearance, figure, aspect
आदाय (ādāya) - having taken, having assumed
(indeclinable)
absolutive
Absolutive (gerund) formed from the root dā (to give, take) with the prefix ā (towards).
Prefix: ā
Root: dā (class 3)
निमेषात् (nimeṣāt) - from a blink, in an instant, quickly
(noun)
Ablative, masculine, singular of nimeṣa
nimeṣa - blink, twinkling of an eye, instant, moment
याति (yāti) - goes, moves, becomes
(verb)
3rd person , singular, active, present indicative (laṭ) of yā
Root: yā (class 2)
ह्रस्वताम् (hrasvatām) - shortness, smallness
(noun)
Accusative, feminine, singular of hrasvatā
hrasvatā - shortness, smallness, brevity