योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-6, chapter-124, verse-1
श्रीवसिष्ठ उवाच ।
यथा सत्त्वमुपेक्ष्य स्वं शनैर्विप्रो दुरीहया ।
अङ्गीकरोति शूद्रत्वं तथा जीवत्वमीश्वरः ॥ १ ॥
यथा सत्त्वमुपेक्ष्य स्वं शनैर्विप्रो दुरीहया ।
अङ्गीकरोति शूद्रत्वं तथा जीवत्वमीश्वरः ॥ १ ॥
śrīvasiṣṭha uvāca ,
yathā sattvamupekṣya svaṃ śanairvipro durīhayā ,
aṅgīkaroti śūdratvaṃ tathā jīvatvamīśvaraḥ 1
yathā sattvamupekṣya svaṃ śanairvipro durīhayā ,
aṅgīkaroti śūdratvaṃ tathā jīvatvamīśvaraḥ 1
1.
śrīvasiṣṭhaḥ uvāca yathā sattvam upekṣya svam śanaiḥ vipraḥ
durīhayā aṅgīkaroti śūdratvam tathā jīvatvam īśvaraḥ
durīhayā aṅgīkaroti śūdratvam tathā jīvatvam īśvaraḥ
1.
śrīvasiṣṭhaḥ uvāca.
yathā vipraḥ durīhayā svam sattvam upekṣya śanaiḥ śūdratvam aṅgīkaroti,
tathā īśvaraḥ jīvatvam.
yathā vipraḥ durīhayā svam sattvam upekṣya śanaiḥ śūdratvam aṅgīkaroti,
tathā īśvaraḥ jīvatvam.
1.
Śrī Vasiṣṭha said: Just as a brahmin gradually adopts the state of a śūdra through improper intentions, disregarding his own intrinsic nature (sattva), so too, the Lord (Īśvara) assumes the state of an individual soul (jīva).
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- श्रीवसिष्ठः (śrīvasiṣṭhaḥ) - The revered sage Vasiṣṭha (Śrī Vasiṣṭha)
- उवाच (uvāca) - said, spoke
- यथा (yathā) - just as, as
- सत्त्वम् (sattvam) - being, existence, intrinsic nature (sattva)
- उपेक्ष्य (upekṣya) - having disregarded, having neglected
- स्वम् (svam) - one's own
- शनैः (śanaiḥ) - gradually, slowly
- विप्रः (vipraḥ) - a brahmin, a twice-born
- दुरीहया (durīhayā) - by wrong desire, by evil intent
- अङ्गीकरोति (aṅgīkaroti) - accepts, takes on, agrees to
- शूद्रत्वम् (śūdratvam) - the state of a śūdra
- तथा (tathā) - so too, in that way
- जीवत्वम् (jīvatvam) - the state of a jīva, individual soul
- ईश्वरः (īśvaraḥ) - the Lord, supreme ruler
Words meanings and morphology
श्रीवसिष्ठः (śrīvasiṣṭhaḥ) - The revered sage Vasiṣṭha (Śrī Vasiṣṭha)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of śrīvasiṣṭha
śrīvasiṣṭha - Vasiṣṭha (a celebrated Vedic sage)
उवाच (uvāca) - said, spoke
(verb)
3rd person , singular, active, perfect (liṭ) of vac
Root: vac (class 2)
यथा (yathā) - just as, as
(indeclinable)
सत्त्वम् (sattvam) - being, existence, intrinsic nature (sattva)
(noun)
Accusative, neuter, singular of sattva
sattva - being, existence, essence, intrinsic nature, reality, goodness (sattva)
उपेक्ष्य (upekṣya) - having disregarded, having neglected
(verbal_derivative)
स्वम् (svam) - one's own
(pronoun)
Accusative, neuter, singular of sva
sva - one's own, self, own property
शनैः (śanaiḥ) - gradually, slowly
(indeclinable)
विप्रः (vipraḥ) - a brahmin, a twice-born
(noun)
Nominative, masculine, singular of vipra
vipra - a Brahmin, a priest, inspired, wise
दुरीहया (durīhayā) - by wrong desire, by evil intent
(noun)
Instrumental, feminine, singular of durīhā
durīhā - evil desire, bad intention, wrong effort
Compound type : karmadhāraya (dur+īhā)
- dur – bad, difficult, ill, wrong
upasarga - īhā – desire, effort, intention, wish
noun (feminine)
Root: īh (class 1)
अङ्गीकरोति (aṅgīkaroti) - accepts, takes on, agrees to
(verb)
3rd person , singular, active, present (laṭ) of aṅgīkṛ
denominative verb formed from aṅgī (accepting) and root √kṛ (to do, make)
Root: kṛ (class 8)
शूद्रत्वम् (śūdratvam) - the state of a śūdra
(noun)
Accusative, neuter, singular of śūdratva
śūdratva - the condition or state of being a śūdra
Compound type : tatpuruṣa (śūdra+tva)
- śūdra – a member of the fourth social class
noun (masculine) - tva – suffix indicating 'state, condition, nature of'
suffix
तथा (tathā) - so too, in that way
(indeclinable)
जीवत्वम् (jīvatvam) - the state of a jīva, individual soul
(noun)
Accusative, neuter, singular of jīvatva
jīvatva - the state or condition of being a living being or individual soul (jīva)
Compound type : tatpuruṣa (jīva+tva)
- jīva – a living being, individual soul (jīva)
noun (masculine)
Root: jīv (class 1) - tva – suffix indicating 'state, condition, nature of'
suffix
ईश्वरः (īśvaraḥ) - the Lord, supreme ruler
(noun)
Nominative, masculine, singular of īśvara
īśvara - master, lord, ruler, God
Root: īś (class 2)