योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-5, chapter-55, verse-24
गतसकलविकल्पो निर्विकारोऽभिरामः सकलमलविलासोपाधिनिर्मुक्तमूर्तिः ।
विगलितसुखमाद्यं तत्सुखं प्राप यस्मिंस्तृणमिव जलराशावूह्यते शक्रलक्ष्मीः ॥ २४ ॥
विगलितसुखमाद्यं तत्सुखं प्राप यस्मिंस्तृणमिव जलराशावूह्यते शक्रलक्ष्मीः ॥ २४ ॥
gatasakalavikalpo nirvikāro'bhirāmaḥ sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrtiḥ ,
vigalitasukhamādyaṃ tatsukhaṃ prāpa yasmiṃstṛṇamiva jalarāśāvūhyate śakralakṣmīḥ 24
vigalitasukhamādyaṃ tatsukhaṃ prāpa yasmiṃstṛṇamiva jalarāśāvūhyate śakralakṣmīḥ 24
24.
gatasakalavikalpaḥ nirvikāraḥ abhirāmaḥ
sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrtiḥ
vigalitasukham ādyam tat sukham prāpa yasmin
tṛṇam iva jalarāśau ūhyate śakralakṣmīḥ
sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrtiḥ
vigalitasukham ādyam tat sukham prāpa yasmin
tṛṇam iva jalarāśau ūhyate śakralakṣmīḥ
24.
saḥ gatasakalavikalpaḥ nirvikāraḥ abhirāmaḥ sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrtiḥ (san),
yasmim tṛṇam iva jalarāśau śakralakṣmīḥ ūhyate,
(tādṛśam) vigalitasukham ādyam tat sukham prāpa.
yasmim tṛṇam iva jalarāśau śakralakṣmīḥ ūhyate,
(tādṛśam) vigalitasukham ādyam tat sukham prāpa.
24.
All his mental constructs had vanished; he became changeless and beautiful, his form freed from all defilements, manifestations, and limiting adjuncts. He attained that primordial happiness (sukha) from which (ordinary) happiness has dissolved – a state of final liberation (mokṣa) in which even the splendor of Indra (Śakra) is carried away like a blade of grass in the ocean.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- गतसकलविकल्पः (gatasakalavikalpaḥ) - whose all doubts/mental constructs have disappeared
- निर्विकारः (nirvikāraḥ) - changeless, without alteration
- अभिरामः (abhirāmaḥ) - pleasing, delightful, beautiful
- सकलमलविलासोपाधिनिर्मुक्तमूर्तिः (sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrtiḥ) - whose form is free from all defilements, manifestations, and limiting adjuncts
- विगलितसुखम् (vigalitasukham) - dissolved happiness, happiness that has vanished
- आद्यम् (ādyam) - primordial, original, first
- तत् (tat) - that
- सुखम् (sukham) - happiness, pleasure
- प्राप (prāpa) - attained, reached
- यस्मिन् (yasmin) - in which
- तृणम् (tṛṇam) - a blade of grass
- इव (iva) - like, as
- जलराशौ (jalarāśau) - in the ocean
- ऊह्यते (ūhyate) - is carried, is swept away, floats
- शक्रलक्ष्मीः (śakralakṣmīḥ) - the splendor of Indra
Words meanings and morphology
गतसकलविकल्पः (gatasakalavikalpaḥ) - whose all doubts/mental constructs have disappeared
(adjective)
Nominative, masculine, singular of gatasakalavikalpa
gatasakalavikalpa - one whose mental constructs have vanished
Compound type : bahuvrīhi (gata+sakala+vikalpa)
- gata – gone, disappeared
participle (masculine)
Past Passive Participle
From root gam
Root: gam (class 1) - sakala – all, entire, whole
adjective - vikalpa – doubt, mental construct, imagination, false notion
noun (masculine)
निर्विकारः (nirvikāraḥ) - changeless, without alteration
(adjective)
Nominative, masculine, singular of nirvikāra
nirvikāra - without change, immutable, unchanging
Compound type : tatpuruṣa (nis+vikāra)
- nis – without, out of
indeclinable - vikāra – change, alteration, transformation
noun (masculine)
अभिरामः (abhirāmaḥ) - pleasing, delightful, beautiful
(adjective)
Nominative, masculine, singular of abhirāma
abhirāma - pleasing, delightful, beautiful, charming
Derived from root ram with prefix abhi
Prefix: abhi
Root: ram (class 1)
सकलमलविलासोपाधिनिर्मुक्तमूर्तिः (sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrtiḥ) - whose form is free from all defilements, manifestations, and limiting adjuncts
(adjective)
Nominative, masculine, singular of sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrti
sakalamalavilāsopādhinirmuktamūrti - one whose form is freed from all impurities, manifestations, and limiting adjuncts
Compound type : bahuvrīhi (sakala+mala+vilāsa+upādhi+nirmukta+mūrti)
- sakala – all, entire, whole
adjective - mala – impurity, defilement, dirt
noun (masculine) - vilāsa – play, manifestation, display, charm
noun (masculine) - upādhi – limiting adjunct, condition, attribute, false assumption
noun (masculine) - nirmukta – completely freed, liberated
participle (masculine)
Past Passive Participle
From root muc with prefix nis
Prefix: nis
Root: muc (class 6) - mūrti – form, body, embodiment
noun (feminine)
विगलितसुखम् (vigalitasukham) - dissolved happiness, happiness that has vanished
(adjective)
Accusative, neuter, singular of vigalitasukha
vigalitasukha - whose happiness has dissolved
Compound type : bahuvrīhi (vigalita+sukha)
- vigalita – dissolved, vanished, flowed away
participle (neuter)
Past Passive Participle
From root gal with prefix vi
Prefix: vi
Root: gal (class 1) - sukha – happiness, pleasure, comfort
noun (neuter)
आद्यम् (ādyam) - primordial, original, first
(adjective)
Accusative, neuter, singular of ādya
ādya - first, initial, original, primordial
तत् (tat) - that
(pronoun)
Accusative, neuter, singular of tad
tad - that, he, she, it
सुखम् (sukham) - happiness, pleasure
(noun)
Accusative, neuter, singular of sukha
sukha - happiness, pleasure, ease, comfort
प्राप (prāpa) - attained, reached
(verb)
3rd person , singular, active, perfect (liṭ) of prāp
Perfect Tense
3rd person singular active
Prefix: pra
Root: āp (class 5)
यस्मिन् (yasmin) - in which
(pronoun)
Locative, neuter, singular of yat
yat - which, what
तृणम् (tṛṇam) - a blade of grass
(noun)
Nominative, neuter, singular of tṛṇa
tṛṇa - grass, a blade of grass, straw
इव (iva) - like, as
(indeclinable)
जलराशौ (jalarāśau) - in the ocean
(noun)
Locative, masculine, singular of jalarāśi
jalarāśi - ocean, sea, reservoir of water
Compound type : tatpuruṣa (jala+rāśi)
- jala – water
noun (neuter) - rāśi – heap, mass, collection, ocean
noun (masculine)
ऊह्यते (ūhyate) - is carried, is swept away, floats
(verb)
3rd person , singular, passive, present (laṭ) of vah
Present Tense, Passive Voice
3rd person singular
Root: vah (class 1)
शक्रलक्ष्मीः (śakralakṣmīḥ) - the splendor of Indra
(noun)
Nominative, feminine, singular of śakralakṣmī
śakralakṣmī - the prosperity or glory of Indra
Compound type : tatpuruṣa (śakra+lakṣmī)
- śakra – Indra (king of the gods)
proper noun (masculine) - lakṣmī – fortune, prosperity, splendor, wealth
noun (feminine)