महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-11, chapter-24, verse-16
भार्या यूपध्वजस्यैषा करसंमितमध्यमा ।
कृत्वोत्सङ्गे भुजं भर्तुः कृपणं पर्यदेवयत् ॥१६॥
कृत्वोत्सङ्गे भुजं भर्तुः कृपणं पर्यदेवयत् ॥१६॥
16. bhāryā yūpadhvajasyaiṣā karasaṁmitamadhyamā ,
kṛtvotsaṅge bhujaṁ bhartuḥ kṛpaṇaṁ paryadevayat.
kṛtvotsaṅge bhujaṁ bhartuḥ kṛpaṇaṁ paryadevayat.
16.
bhāryā yūpadhvajasya eṣā karasaṃmitamadhyamā
kṛtvā utsaṅge bhujaṃ bhartuḥ kṛpaṇaṃ paryadevayat
kṛtvā utsaṅge bhujaṃ bhartuḥ kṛpaṇaṃ paryadevayat
16.
yūpadhvajasya eṣā karasaṃmitamadhyamā bhāryā
bhartuḥ bhujaṃ utsaṅge kṛtvā kṛpaṇaṃ paryadevayat
bhartuḥ bhujaṃ utsaṅge kṛtvā kṛpaṇaṃ paryadevayat
16.
The slender-waisted wife of Yūpadhvaja, taking her husband's arm onto her lap, lamented piteously.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- भार्या (bhāryā) - wife
- यूपध्वजस्य (yūpadhvajasya) - of Yūpadhvaja
- एषा (eṣā) - this (feminine)
- करसंमितमध्यमा (karasaṁmitamadhyamā) - whose waist is measured by a hand (slender-waisted)
- कृत्वा (kṛtvā) - having done, having made, having placed
- उत्सङ्गे (utsaṅge) - on the lap, in the embrace, in the bosom
- भुजं (bhujaṁ) - arm, hand
- भर्तुः (bhartuḥ) - of the husband, of the maintainer
- कृपणं (kṛpaṇaṁ) - piteously, mournfully, miserably
- पर्यदेवयत् (paryadevayat) - she lamented, she wailed
Words meanings and morphology
भार्या (bhāryā) - wife
(noun)
Nominative, feminine, singular of bhāryā
bhāryā - wife, one to be supported
Gerundive (feminine)
feminine of 'bhārya', derived from root 'bhṛ' with suffix 'ṇyat'
Root: bhṛ (class 3)
यूपध्वजस्य (yūpadhvajasya) - of Yūpadhvaja
(proper noun)
Genitive, masculine, singular of yūpadhvaja
yūpadhvaja - Yūpadhvaja (proper noun: one whose banner is a sacrificial post)
Compound type : bahuvrīhi (yūpa+dhvaja)
- yūpa – sacrificial post
noun (masculine) - dhvaja – banner, flag, sign
noun (masculine)
एषा (eṣā) - this (feminine)
(pronoun)
Nominative, feminine, singular of etad
etad - this, these
करसंमितमध्यमा (karasaṁmitamadhyamā) - whose waist is measured by a hand (slender-waisted)
(adjective)
Nominative, feminine, singular of karasaṃmitamadhyamā
karasaṁmitamadhyamā - one whose middle/waist is measured by a hand
Compound type : bahuvrīhi (kara+saṃmita+madhyamā)
- kara – hand
noun (masculine) - saṃmita – measured, proportioned, equal
participle (masculine)
Past Passive Participle
from 'sam-mā' + 'kta'
Prefix: sam
Root: mā (class 2) - madhyamā – middle (feminine), waist
noun (feminine)
feminine of 'madhyama'
कृत्वा (kṛtvā) - having done, having made, having placed
(indeclinable)
Absolutive (Gerund)
root 'kṛ' with suffix '-tvā'
Root: kṛ (class 8)
उत्सङ्गे (utsaṅge) - on the lap, in the embrace, in the bosom
(noun)
Locative, masculine, singular of utsaṅga
utsaṅga - lap, embrace, bosom, flank
भुजं (bhujaṁ) - arm, hand
(noun)
Accusative, masculine, singular of bhuja
bhuja - arm, hand, curve
भर्तुः (bhartuḥ) - of the husband, of the maintainer
(noun)
Genitive, masculine, singular of bhartṛ
bhartṛ - husband, lord, maintainer, supporter
agent noun from root 'bhṛ'
Root: bhṛ (class 3)
कृपणं (kṛpaṇaṁ) - piteously, mournfully, miserably
(indeclinable)
Note: Used adverbially (accusative singular neuter of adjective)
पर्यदेवयत् (paryadevayat) - she lamented, she wailed
(verb)
3rd person , singular, active, past imperfect (laṅ) of pari-dev
Prefix: pari
Root: dev (class 1)