योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-5, chapter-85, verse-23
कलेवरं मुनेः पङ्कान्मृणालमिव सारसः ।
मौनं पुर्यष्टकमथ स्वं विवेश कलेवरम् ॥ २३ ॥
मौनं पुर्यष्टकमथ स्वं विवेश कलेवरम् ॥ २३ ॥
kalevaraṃ muneḥ paṅkānmṛṇālamiva sārasaḥ ,
maunaṃ puryaṣṭakamatha svaṃ viveśa kalevaram 23
maunaṃ puryaṣṭakamatha svaṃ viveśa kalevaram 23
23.
kalevaram muneḥ paṅkāt mṛṇālam iva sārasaḥ
maunam puryaṣṭakam atha svam viveśa kalevaram
maunam puryaṣṭakam atha svam viveśa kalevaram
23.
atha muneḥ maunam puryaṣṭakam,
sārasaḥ paṅkāt mṛṇālam iva,
(idam) kalevaram svam kalevaram viveśa
sārasaḥ paṅkāt mṛṇālam iva,
(idam) kalevaram svam kalevaram viveśa
23.
Just as a crane (sārasa) extracts a lotus stalk (mṛṇāla) from mud (paṅka), so too did the sage's (muni) silent subtle body (puryaṣṭaka) then enter his own body (kalevara).
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- कलेवरम् (kalevaram) - body, corpse, frame
- मुनेः (muneḥ) - of the sage, from the sage
- पङ्कात् (paṅkāt) - from mud, from mire, from dirt
- मृणालम् (mṛṇālam) - lotus stalk, lotus root
- इव (iva) - like, as, as if, just as
- सारसः (sārasaḥ) - a crane
- मौनम् (maunam) - silent, quiet, tacit
- पुर्यष्टकम् (puryaṣṭakam) - subtle body
- अथ (atha) - then, thereupon, now
- स्वम् (svam) - one's own, his own
- विवेश (viveśa) - entered, went into
- कलेवरम् (kalevaram) - body, corpse, frame
Words meanings and morphology
कलेवरम् (kalevaram) - body, corpse, frame
(noun)
Accusative, neuter, singular of kalevara
kalevara - body, frame, physical form
मुनेः (muneḥ) - of the sage, from the sage
(noun)
Genitive, masculine, singular of muni
muni - sage, ascetic, contemplative, silent one
पङ्कात् (paṅkāt) - from mud, from mire, from dirt
(noun)
Ablative, masculine, singular of paṅka
paṅka - mud, mire, dirt, sin
मृणालम् (mṛṇālam) - lotus stalk, lotus root
(noun)
Accusative, neuter, singular of mṛṇāla
mṛṇāla - lotus stalk, fibrous root of a lotus
इव (iva) - like, as, as if, just as
(indeclinable)
सारसः (sārasaḥ) - a crane
(noun)
Nominative, masculine, singular of sārasa
sārasa - a crane (bird), marshy, aquatic
मौनम् (maunam) - silent, quiet, tacit
(adjective)
Nominative, neuter, singular of mauna
mauna - silent, quiet; silence, taciturnity
पुर्यष्टकम् (puryaṣṭakam) - subtle body
(noun)
Nominative, neuter, singular of puryaṣṭaka
puryaṣṭaka - subtle body (composed of eight parts: five organs of sense, five organs of action, five vital airs, mind, intellect, and ego)
Compound type : tatpurusha (puri+aṣṭaka)
- puri – body, city
noun (feminine) - aṣṭaka – group of eight, octad
noun (neuter)
अथ (atha) - then, thereupon, now
(indeclinable)
स्वम् (svam) - one's own, his own
(pronoun)
Accusative, neuter, singular of sva
sva - own, one's own, self; one's own people, wealth
विवेश (viveśa) - entered, went into
(verb)
3rd person , singular, active, perfect (lit) of vi-viś
Perfect Active
Perfect 3rd person singular, active voice. Root 'viś' with upasarga 'vi'.
Prefix: vi
Root: viś (class 6)
कलेवरम् (kalevaram) - body, corpse, frame
(noun)
Accusative, neuter, singular of kalevara
kalevara - body, frame, physical form