वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-2, chapter-101, verse-5
अनार्यस्त्वार्यसंकाशः शौचाद्धीनस्तथा शुचिः ।
लक्षण्यवदलक्षण्यो दुःशीलः शीलवानिव ॥५॥
लक्षण्यवदलक्षण्यो दुःशीलः शीलवानिव ॥५॥
5. anāryastvāryasaṃkāśaḥ śaucāddhīnastathā śuciḥ ,
lakṣaṇyavadalakṣaṇyo duḥśīlaḥ śīlavāniva.
lakṣaṇyavadalakṣaṇyo duḥśīlaḥ śīlavāniva.
5.
anāryaḥ tu āryasaṃkāśaḥ śaucāt hīnaḥ tathā śuciḥ
lakṣaṇyavat alakṣaṇyaḥ duḥśīlaḥ śīlavān iva
lakṣaṇyavat alakṣaṇyaḥ duḥśīlaḥ śīlavān iva
5.
anāryaḥ tu āryasaṃkāśaḥ hīnaḥ śaucāt tathā śuciḥ
alakṣaṇyaḥ lakṣaṇyavat duḥśīlaḥ śīlavān iva
alakṣaṇyaḥ lakṣaṇyavat duḥśīlaḥ śīlavān iva
5.
An ignoble person (a-ārya) may appear noble, and one devoid of purity may appear pure. Likewise, one without auspicious marks may appear to have them, and an ill-behaved person may appear to be of good character.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- अनार्यः (anāryaḥ) - ignoble, uncivilized, non-Aryan
- तु (tu) - but, indeed, on the other hand
- आर्यसंकाशः (āryasaṁkāśaḥ) - appearing like a noble person, resembling a noble person
- शौचात् (śaucāt) - from purity, on account of cleanliness
- हीनः (hīnaḥ) - devoid of, lacking, inferior
- तथा (tathā) - thus, so, and, similarly
- शुचिः (śuciḥ) - pure, clean, virtuous
- लक्षण्यवत् (lakṣaṇyavat) - like one possessing auspicious marks, like one with good characteristics
- अलक्षण्यः (alakṣaṇyaḥ) - without auspicious marks, inauspicious, unlucky
- दुःशीलः (duḥśīlaḥ) - ill-behaved, of bad character, wicked
- शीलवान् (śīlavān) - possessing good character, virtuous
- इव (iva) - like, as if, as it were
Words meanings and morphology
अनार्यः (anāryaḥ) - ignoble, uncivilized, non-Aryan
(adjective)
Nominative, masculine, singular of anārya
anārya - ignoble, uncivilized, not noble, non-Aryan
an (not) + ārya (noble).
Compound type : nañ-tatpuruṣa (an+ārya)
- an – not, un-
indeclinable
negative prefix (used before vowels) - ārya – noble, honorable, civilized
adjective (masculine)
तु (tu) - but, indeed, on the other hand
(indeclinable)
आर्यसंकाशः (āryasaṁkāśaḥ) - appearing like a noble person, resembling a noble person
(adjective)
Nominative, masculine, singular of āryasaṃkāśa
āryasaṁkāśa - appearing like a noble person, resembling a noble person
Compound of ārya (noble) and saṃkāśa (resembling, appearing like).
Compound type : karmadhāraya (ārya+saṃkāśa)
- ārya – noble, honorable, civilized
adjective (masculine) - saṃkāśa – similar, resembling, appearing like
adjective (masculine)
From sam-kāś (to shine together, appear).
Prefix: sam
Root: kāś (class 1)
शौचात् (śaucāt) - from purity, on account of cleanliness
(noun)
Ablative, neuter, singular of śauca
śauca - purity, cleanliness, ritual purity
From śuci (pure).
Note: Used with hīna to mean 'devoid of'.
हीनः (hīnaḥ) - devoid of, lacking, inferior
(adjective)
Nominative, masculine, singular of hīna
hīna - devoid of, lacking, inferior, abandoned, left
Past Passive Participle
From root hā (to abandon, to quit).
Root: hā (class 3)
तथा (tathā) - thus, so, and, similarly
(indeclinable)
शुचिः (śuciḥ) - pure, clean, virtuous
(adjective)
Nominative, masculine, singular of śuci
śuci - pure, clean, bright, virtuous
Root: śuc (class 1)
लक्षण्यवत् (lakṣaṇyavat) - like one possessing auspicious marks, like one with good characteristics
(adjective)
Nominative, masculine, singular of lakṣaṇyavat
lakṣaṇyavat - possessing auspicious marks, having good characteristics, auspicious
Adverbial usage or comparison 'like one possessing auspicious marks'. From lakṣaṇya (having marks) + vat (like).
Note: It functions adverbially, meaning 'like (a person with) auspicious marks', describing alakṣaṇyaḥ appearing as if he had them.
अलक्षण्यः (alakṣaṇyaḥ) - without auspicious marks, inauspicious, unlucky
(adjective)
Nominative, masculine, singular of alakṣaṇya
alakṣaṇya - without auspicious marks, inauspicious, unlucky, not having good characteristics
a (not) + lakṣaṇya (auspicious, having marks).
Compound type : nañ-tatpuruṣa (a+lakṣaṇya)
- a – not, un-
indeclinable
negative prefix - lakṣaṇya – having auspicious marks, distinguished, fit for a mark
adjective (masculine)
From lakṣaṇa (mark, sign).
दुःशीलः (duḥśīlaḥ) - ill-behaved, of bad character, wicked
(adjective)
Nominative, masculine, singular of duḥśīla
duḥśīla - ill-behaved, of bad character, wicked
dus (bad) + śīla (character, conduct).
Compound type : bahuvrīhi (dus+śīla)
- dus – bad, difficult, ill-
indeclinable
prefix - śīla – character, conduct, habit, good behavior
noun (neuter)
From root śīl (to practice, to serve).
Root: śīl (class 1)
शीलवान् (śīlavān) - possessing good character, virtuous
(adjective)
Nominative, masculine, singular of śīlavat
śīlavat - possessing good character, virtuous, well-behaved
From śīla (character) + matup suffix.
इव (iva) - like, as if, as it were
(indeclinable)
Particle of comparison.