वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-1, chapter-29, verse-10
आवार्य गगनं मेघो यथा प्रावृषि निर्गतः ।
तथा मायां विकुर्वाणौ राक्षसावभ्यधावताम् ॥१०॥
तथा मायां विकुर्वाणौ राक्षसावभ्यधावताम् ॥१०॥
10. āvārya gaganaṃ megho yathā prāvṛṣi nirgataḥ ,
tathā māyāṃ vikurvāṇau rākṣasāvabhyadhāvatām.
tathā māyāṃ vikurvāṇau rākṣasāvabhyadhāvatām.
10.
āvārya gaganaṃ meghaḥ yathā prāvṛṣi nirgataḥ
tathā māyām vikurvāṇau rākṣasau abhi-a-dhāvatām
tathā māyām vikurvāṇau rākṣasau abhi-a-dhāvatām
10.
yathā meghaḥ gaganaṃ āvārya prāvṛṣi nirgataḥ
tathā māyām vikurvāṇau rākṣasau abhi-a-dhāvatām
tathā māyām vikurvāṇau rākṣasau abhi-a-dhāvatām
10.
Just as a cloud, having covered the sky, emerges during the rainy season, similarly, two demons, displaying their magical illusion (māyā), rushed forth.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- आवार्य (āvārya) - having covered, having concealed
- गगनं (gaganaṁ) - sky, atmosphere
- मेघः (meghaḥ) - cloud
- यथा (yathā) - as, just as, in the manner that
- प्रावृषि (prāvṛṣi) - in the rainy season
- निर्गतः (nirgataḥ) - emerged, came forth, gone out
- तथा (tathā) - so, thus, similarly
- मायाम् (māyām) - illusion, magical power (māyā)
- विकुर्वाणौ (vikurvāṇau) - manifesting, displaying, transforming (dual)
- राक्षसौ (rākṣasau) - two demons, two Rākṣasas
- अभि-अ-धावताम् (abhi-a-dhāvatām) - they two rushed towards
Words meanings and morphology
आवार्य (āvārya) - having covered, having concealed
(indeclinable)
Absolutive (gerund)
From root √vṛ (to cover) with prefix ā- + -ya suffix for absolutive
Prefix: ā
Root: vṛ (class 5)
गगनं (gaganaṁ) - sky, atmosphere
(noun)
Accusative, neuter, singular of gagana
gagana - sky, atmosphere, firmament
Note: Object of āvārya.
मेघः (meghaḥ) - cloud
(noun)
Nominative, masculine, singular of megha
megha - cloud
From root √mih (to sprinkle, wet)
Root: mih (class 1)
Note: Subject of nirgataḥ (implied 'is').
यथा (yathā) - as, just as, in the manner that
(indeclinable)
Note: Used to introduce a simile.
प्रावृषि (prāvṛṣi) - in the rainy season
(noun)
Locative, feminine, singular of prāvṛṣ
prāvṛṣ - rainy season, monsoon
Prefix: pra
Root: vṛṣ (class 1)
Note: Locative of time.
निर्गतः (nirgataḥ) - emerged, came forth, gone out
(adjective)
Nominative, masculine, singular of nirgata
nirgata - gone out, emerged, departed
Past Passive Participle
From root √gam (to go) with prefix nir- + kta suffix
Prefix: nis
Root: gam (class 1)
Note: Agrees with meghaḥ.
तथा (tathā) - so, thus, similarly
(indeclinable)
Note: Correlative to yathā.
मायाम् (māyām) - illusion, magical power (māyā)
(noun)
Accusative, feminine, singular of māyā
māyā - illusion, magic, supernatural power, delusion
Note: Object of vikurvāṇau.
विकुर्वाणौ (vikurvāṇau) - manifesting, displaying, transforming (dual)
(adjective)
Nominative, masculine, dual of vikurvāṇa
vikurvāṇa - transforming, manifesting, displaying, distorting
Present active participle (ātmanepada)
From root √kṛ (to do, make) with prefix vi- + śānac suffix
Prefix: vi
Root: kṛ (class 8)
Note: Qualifies rākṣasau.
राक्षसौ (rākṣasau) - two demons, two Rākṣasas
(noun)
Nominative, masculine, dual of rākṣasa
rākṣasa - demon, Rākṣasa (a class of mythical beings)
Note: Subject of abhi-a-dhāvatām.
अभि-अ-धावताम् (abhi-a-dhāvatām) - they two rushed towards
(verb)
3rd person , dual, active, past imperfect (laṅ) of abhyādhāv
Prefixes: abhi+ā
Root: dhāv (class 1)
Note: The sandhi 'abhyadhāvatām' indicates abhi + ā + dhāvatām.