वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-2, chapter-32, verse-5
निघ्नन्मृगान् कुञ्जरांश्च पिबंश्चारण्यकं मधु ।
नदीश्च विविधाः पश्यन्न राज्यं संस्मरिष्यति ॥५॥
नदीश्च विविधाः पश्यन्न राज्यं संस्मरिष्यति ॥५॥
5. nighnanmṛgān kuñjarāṃśca pibaṃścāraṇyakaṃ madhu ,
nadīśca vividhāḥ paśyanna rājyaṃ saṃsmariṣyati.
nadīśca vividhāḥ paśyanna rājyaṃ saṃsmariṣyati.
5.
nighnan mṛgān kuñjarān ca piban ca āraṇyakam madhu
nadīḥ ca vividhāḥ paśyan na rājyam saṃsmariṣyati
nadīḥ ca vividhāḥ paśyan na rājyam saṃsmariṣyati
5.
Hunting deer and elephants, drinking forest honey, and seeing various rivers, he will not recall his kingdom.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- निघ्नन् (nighnan) - hunting down (deer and elephants) (striking down, killing, slaying)
- मृगान् (mṛgān) - deer, wild animals
- कुञ्जरान् (kuñjarān) - elephants
- च (ca) - and, also
- पिबन् (piban) - drinking
- च (ca) - and, also
- आरण्यकम् (āraṇyakam) - forest (honey) (wild, forest-born, pertaining to the forest)
- मधु (madhu) - honey (honey, sweet, wine)
- नदीः (nadīḥ) - rivers
- च (ca) - and, also
- विविधाः (vividhāḥ) - various, diverse
- पश्यन् (paśyan) - seeing, looking
- न (na) - not, no
- राज्यम् (rājyam) - (his) kingdom (kingdom, kingship, rule)
- संस्मरिष्यति (saṁsmariṣyati) - he will recall (he will remember, he will recollect)
Words meanings and morphology
निघ्नन् (nighnan) - hunting down (deer and elephants) (striking down, killing, slaying)
(adjective)
Nominative, masculine, singular of nighnan
nighnan - striking, killing
Present Active Participle
From ni-√han 'to strike down, kill'.
Prefix: ni
Root: han (class 2)
मृगान् (mṛgān) - deer, wild animals
(noun)
Accusative, masculine, plural of mṛga
mṛga - deer, wild animal, gazelle
कुञ्जरान् (kuñjarān) - elephants
(noun)
Accusative, masculine, plural of kuñjara
kuñjara - elephant (lit. 'moving in thickets/groves')
च (ca) - and, also
(indeclinable)
conjunction
पिबन् (piban) - drinking
(adjective)
Nominative, masculine, singular of piban
piban - drinking
Present Active Participle
From root pā 'to drink'.
Root: pā (class 1)
च (ca) - and, also
(indeclinable)
conjunction
आरण्यकम् (āraṇyakam) - forest (honey) (wild, forest-born, pertaining to the forest)
(adjective)
Accusative, neuter, singular of āraṇyaka
āraṇyaka - wild, sylvan, forest-grown
Derived from araṇya 'forest'.
मधु (madhu) - honey (honey, sweet, wine)
(noun)
Accusative, neuter, singular of madhu
madhu - honey, sweet, intoxicating drink
नदीः (nadīḥ) - rivers
(noun)
Accusative, feminine, plural of nadī
nadī - river
च (ca) - and, also
(indeclinable)
conjunction
विविधाः (vividhāḥ) - various, diverse
(adjective)
Accusative, feminine, plural of vividha
vividha - various, diverse, manifold
पश्यन् (paśyan) - seeing, looking
(adjective)
Nominative, masculine, singular of paśyan
paśyan - seeing
Present Active Participle
From root dṛś (seen as paśya in present tense).
Root: dṛś (class 1)
न (na) - not, no
(indeclinable)
negation
राज्यम् (rājyam) - (his) kingdom (kingdom, kingship, rule)
(noun)
Accusative, neuter, singular of rājya
rājya - kingdom, kingship, royalty
संस्मरिष्यति (saṁsmariṣyati) - he will recall (he will remember, he will recollect)
(verb)
3rd person , singular, active, future (lṛṭ) of saṃsmṛ
Future tense from saṃ-√smṛ.
Prefix: sam
Root: smṛ (class 1)