मार्कण्डेय-पुराणम्
mārkaṇḍeya-purāṇam
-
chapter-54, verse-31
भद्राश्वेऽश्वशिरा विष्णुर्भारते कूर्मसंस्थितिः ।
वराहः केतुमाले च मत्स्यरूपस्तथोत्तरे ॥३१॥
वराहः केतुमाले च मत्स्यरूपस्तथोत्तरे ॥३१॥
31. bhadrāśve'śvaśirā viṣṇurbhārate kūrmasaṃsthitiḥ .
varāhaḥ ketumāle ca matsyarūpastathottare.
varāhaḥ ketumāle ca matsyarūpastathottare.
31.
bhadrāśve aśvaśirāḥ viṣṇuḥ bhārate kūrmasaṃsthitiḥ
| varāhaḥ ketumāle ca matsyarūpaḥ tathā uttare
| varāhaḥ ketumāle ca matsyarūpaḥ tathā uttare
31.
In Bhadrāśva, Viṣṇu is present as Hayagrīva (Aśvaśirāḥ). In Bhārata, He is in the form of a tortoise (kūrmasaṃsthitiḥ). In Ketumāla, He is Varāha, and similarly (tathā), in Uttara(kuru), He is in the form of a fish (matsyarūpaḥ).
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- भद्राश्वे (bhadrāśve) - in Bhadrāśva
- अश्वशिराः (aśvaśirāḥ) - having a horse's head, Hayagrīva (an avatāra of Viṣṇu)
- विष्णुः (viṣṇuḥ) - Viṣṇu (a major deity)
- भारते (bhārate) - in Bhārata (a continent/region, India)
- कूर्मसंस्थितिः (kūrmasaṁsthitiḥ) - having the form of a tortoise, situated as a tortoise
- वराहः (varāhaḥ) - Varāha (boar incarnation of Viṣṇu)
- केतुमाले (ketumāle) - in Ketumāla (a continent)
- च (ca) - and
- मत्स्यरूपः (matsyarūpaḥ) - in the form of a fish, fish-formed
- तथा (tathā) - similarly, in the same way, and so
- उत्तरे (uttare) - in the region of Uttarakuru (in Uttara (referring to Uttarakuru region), in the north)
Words meanings and morphology
भद्राश्वे (bhadrāśve) - in Bhadrāśva
(proper noun)
Locative, masculine, singular of bhadrāśva
bhadrāśva - name of a varṣa (continental region) in Hindu cosmology
अश्वशिराः (aśvaśirāḥ) - having a horse's head, Hayagrīva (an avatāra of Viṣṇu)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of aśvaśiras
aśvaśiras - horse-headed; an epithet for Viṣṇu (Hayagrīva)
Compound type : bahuvrīhi (aśva+śiras)
- aśva – horse
noun (masculine) - śiras – head
noun (neuter)
विष्णुः (viṣṇuḥ) - Viṣṇu (a major deity)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of viṣṇu
viṣṇu - Viṣṇu (a principal deity in Hinduism)
भारते (bhārate) - in Bhārata (a continent/region, India)
(proper noun)
Locative, neuter, singular of bhārata
bhārata - India, pertaining to Bharata; descendant of Bharata
कूर्मसंस्थितिः (kūrmasaṁsthitiḥ) - having the form of a tortoise, situated as a tortoise
(noun)
Nominative, feminine, singular of kūrmasaṃsthiti
kūrmasaṁsthiti - tortoise-form, tortoise-like disposition, being in the form of a tortoise
Compound type : bahuvrīhi (kūrma+saṃsthiti)
- kūrma – tortoise, turtle
noun (masculine) - saṃsthiti – position, state, situation, form, disposition
noun (feminine)
Prefix: sam
Root: sthā
वराहः (varāhaḥ) - Varāha (boar incarnation of Viṣṇu)
(proper noun)
Nominative, masculine, singular of varāha
varāha - boar; the boar incarnation of Viṣṇu
केतुमाले (ketumāle) - in Ketumāla (a continent)
(proper noun)
Locative, masculine, singular of ketumāla
ketumāla - name of a varṣa (continental region) in Hindu cosmology
च (ca) - and
(indeclinable)
मत्स्यरूपः (matsyarūpaḥ) - in the form of a fish, fish-formed
(adjective)
Nominative, masculine, singular of matsyarūpa
matsyarūpa - fish-form, having the form of a fish
Compound type : bahuvrīhi (matsya+rūpa)
- matsya – fish
noun (masculine) - rūpa – form, shape, appearance
noun (neuter)
तथा (tathā) - similarly, in the same way, and so
(indeclinable)
उत्तरे (uttare) - in the region of Uttarakuru (in Uttara (referring to Uttarakuru region), in the north)
(proper noun)
Locative, neuter, singular of uttara
uttara - northern, upper, later, subsequent; name of a mythical region (Uttarakuru)