महाभारतः
mahābhārataḥ
-
book-6, chapter-14, verse-11
परिरक्ष्य स सेनां ते दशरात्रमनीकहा ।
जगामास्तमिवादित्यः कृत्वा कर्म सुदुष्करम् ॥११॥
जगामास्तमिवादित्यः कृत्वा कर्म सुदुष्करम् ॥११॥
11. parirakṣya sa senāṁ te daśarātramanīkahā ,
jagāmāstamivādityaḥ kṛtvā karma suduṣkaram.
jagāmāstamivādityaḥ kṛtvā karma suduṣkaram.
11.
parirakṣya sa senām te daśarātram anīkahā
jagāma astam iva ādityaḥ kṛtvā karma suduṣkaram
jagāma astam iva ādityaḥ kṛtvā karma suduṣkaram
11.
sa anīkahā te senām daśarātram parirakṣya,
suduṣkaram karma kṛtvā,
आदित्यः अस्तम् इव जगाम
suduṣkaram karma kṛtvā,
आदित्यः अस्तम् इव जगाम
11.
Having protected your army for ten nights, he, the slayer of armies, accomplished a very arduous task (karma) and then departed, like the setting sun.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- परिरक्ष्य (parirakṣya) - having protected fully
- स (sa) - he
- सेनाम् (senām) - army
- ते (te) - your
- दशरात्रम् (daśarātram) - for ten nights, for ten days
- अनीकहा (anīkahā) - slayer of armies
- जगाम (jagāma) - went, departed
- अस्तम् (astam) - setting (as in sunset), disappearance, end
- इव (iva) - like, as, as if
- आदित्यः (ādityaḥ) - the sun
- कृत्वा (kṛtvā) - having done, having performed
- कर्म (karma) - deed, action, task (karma)
- सुदुष्करम् (suduṣkaram) - very difficult, arduous
Words meanings and morphology
परिरक्ष्य (parirakṣya) - having protected fully
(indeclinable)
Absolutive/Gerund
from pari- √rakṣ + ya
Prefix: pari
Root: rakṣ (class 1)
स (sa) - he
(pronoun)
Nominative, masculine, singular of tad
tad - he, that
सेनाम् (senām) - army
(noun)
Accusative, feminine, singular of senā
senā - army, host
ते (te) - your
(pronoun)
Genitive, singular of yuṣmad
yuṣmad - you, your
दशरात्रम् (daśarātram) - for ten nights, for ten days
(noun)
Accusative, neuter, singular of daśarātra
daśarātra - a period of ten nights or days
Compound type : dvigu (daśa+rātri)
- daśa – ten
numeral - rātri – night
noun (feminine)
अनीकहा (anīkahā) - slayer of armies
(noun)
Nominative, masculine, singular of anīkahan
anīkahan - slayer of armies
from anīka (army) + han (to slay)
Compound type : upapada tatpurusha (anīka+han)
- anīka – army, array
noun (neuter) - han – slaying, slayer
noun (masculine)
Root: han (class 2)
जगाम (jagāma) - went, departed
(verb)
3rd person , singular, active, past perfect (lit) of gam
Root: gam (class 1)
अस्तम् (astam) - setting (as in sunset), disappearance, end
(noun)
Accusative, masculine, singular of asta
asta - setting (of a celestial body), disappearance, end
इव (iva) - like, as, as if
(indeclinable)
आदित्यः (ādityaḥ) - the sun
(noun)
Nominative, masculine, singular of āditya
āditya - the sun, a son of Aditi
कृत्वा (kṛtvā) - having done, having performed
(indeclinable)
Absolutive/Gerund
from √kṛ + tvā
Root: kṛ (class 8)
कर्म (karma) - deed, action, task (karma)
(noun)
Accusative, neuter, singular of karman
karman - action, deed, work, ritual (karma)
from √kṛ + man
Root: kṛ (class 8)
सुदुष्करम् (suduṣkaram) - very difficult, arduous
(adjective)
Accusative, neuter, singular of suduṣkara
suduṣkara - very difficult, extremely hard to do
from su (very) + duṣkara (difficult)
Compound type : prādi-samāsa (su+duṣkara)
- su – good, well, very
indeclinable - duṣkara – difficult to do, arduous
adjective (neuter)
kṛt (secondary suffix)
from dus- √kṛ + a
Prefix: dus
Root: kṛ (class 8)