वाल्मीकि-रामायणम्
vālmīki-rāmāyaṇam
-
book-2, chapter-89, verse-3
विचित्रपुलिनां रम्यां हंससारससेविताम् ।
कुसुमैरुपसंपन्नां पश्य मन्दाकिनीं नदीम् ॥३॥
कुसुमैरुपसंपन्नां पश्य मन्दाकिनीं नदीम् ॥३॥
3. vicitrapulināṃ ramyāṃ haṃsasārasasevitām ,
kusumairupasaṃpannāṃ paśya mandākinīṃ nadīm.
kusumairupasaṃpannāṃ paśya mandākinīṃ nadīm.
3.
vicitrapulinām ramyām haṃsasārasasevitām
kusumaiḥ upasaṃpannām paśya mandākinīm nadīm
kusumaiḥ upasaṃpannām paśya mandākinīm nadīm
3.
paśya vicitrapulinām ramyām haṃsasārasasevitām
kusumaiḥ upasaṃpannām mandākinīm nadīm
kusumaiḥ upasaṃpannām mandākinīm nadīm
3.
Behold the beautiful Mandakini river, with its varied sandbanks, frequented by swans and cranes, and adorned with many flowers.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- विचित्रपुलिनाम् (vicitrapulinām) - (Mandakini river) having varied sandbanks (having varied sandbanks, with diverse shores)
- रम्याम् (ramyām) - (Mandakini river) beautiful (beautiful, delightful, charming)
- हंससारससेविताम् (haṁsasārasasevitām) - (Mandakini river) frequented by swans and cranes (frequented by swans and cranes)
- कुसुमैः (kusumaiḥ) - with flowers
- उपसंपन्नाम् (upasaṁpannām) - (Mandakini river) abounding in (flowers) (endowed with, furnished with, abounding in)
- पश्य (paśya) - behold, see, look
- मन्दाकिनीम् (mandākinīm) - the Mandakini river (Mandakini river)
- नदीम् (nadīm) - river
Words meanings and morphology
विचित्रपुलिनाम् (vicitrapulinām) - (Mandakini river) having varied sandbanks (having varied sandbanks, with diverse shores)
(adjective)
Accusative, feminine, singular of vicitrapulinā
vicitrapulinā - having variegated sandbanks or shores
Compound type : bahuvrīhi (vicitra+pulina)
- vicitra – variegated, diverse, wonderful
adjective - pulina – sandbank, river island, shore
noun (neuter)
रम्याम् (ramyām) - (Mandakini river) beautiful (beautiful, delightful, charming)
(adjective)
Accusative, feminine, singular of ramyā
ramyā - beautiful, delightful, charming, pleasant
Gerundive/Future Passive Participle
Derived from root ram (to delight, play) with suffix -ya.
Root: ram (class 1)
हंससारससेविताम् (haṁsasārasasevitām) - (Mandakini river) frequented by swans and cranes (frequented by swans and cranes)
(adjective)
Accusative, feminine, singular of haṃsasārasasevitā
haṁsasārasasevitā - frequented or resorted to by swans and cranes
Compound type : tatpuruṣa (haṃsa+sārasa+sevitā)
- haṃsa – swan, goose
noun (masculine) - sārasa – crane
noun (masculine) - sevitā – served, worshipped, resorted to, frequented
adjective (feminine)
Past Passive Participle
Derived from root sev (to serve, frequent) with suffix -ta.
Root: sev (class 1)
कुसुमैः (kusumaiḥ) - with flowers
(noun)
Instrumental, neuter, plural of kusuma
kusuma - flower, blossom
उपसंपन्नाम् (upasaṁpannām) - (Mandakini river) abounding in (flowers) (endowed with, furnished with, abounding in)
(adjective)
Accusative, feminine, singular of upasaṃpannā
upasaṁpannā - endowed with, furnished with, rich in, full of
Past Passive Participle
Derived from root pad with upasargas upa + sam, suffix -na.
Prefixes: upa+sam
Root: pad (class 4)
पश्य (paśya) - behold, see, look
(verb)
2nd person , singular, active, imperative (loṭ) of dṛś
Imperative Active Second Person Singular
Root dṛś (class 1, paśyati conjugation).
Root: dṛś (class 1)
मन्दाकिनीम् (mandākinīm) - the Mandakini river (Mandakini river)
(proper noun)
Accusative, feminine, singular of mandākinī
mandākinī - name of a sacred river, especially one in Chitrakoot
नदीम् (nadīm) - river
(noun)
Accusative, feminine, singular of nadī
nadī - river