योगवासिष्ठः
yogavāsiṣṭhaḥ
-
book-6, chapter-73, verse-2
उपशान्तमना भूत्वा मत्वैकान्तमनिन्दितम् ।
बभूवाविचलध्यानी विस्मृत्य विषमां क्षुधाम् ॥ २ ॥
बभूवाविचलध्यानी विस्मृत्य विषमां क्षुधाम् ॥ २ ॥
upaśāntamanā bhūtvā matvaikāntamaninditam ,
babhūvāvicaladhyānī vismṛtya viṣamāṃ kṣudhām 2
babhūvāvicaladhyānī vismṛtya viṣamāṃ kṣudhām 2
2.
upaśāntamanāḥ bhūtvā matvā ekāntam aninditam
babhūva avicaladhyānī vismṛtya viṣamām kṣudhām
babhūva avicaladhyānī vismṛtya viṣamām kṣudhām
2.
upaśāntamanāḥ bhūtvā aninditam ekāntam matvā
viṣamām kṣudhām vismṛtya avicaladhyānī babhūva
viṣamām kṣudhām vismṛtya avicaladhyānī babhūva
2.
Having become tranquil-minded, and considering solitude (ekānta) to be blameless, he became an unwavering meditator (dhyānin), completely forgetting his terrible hunger.
Words meanings summery:
(Scroll down for elaborated words morphology)
- उपशान्तमनाः (upaśāntamanāḥ) - having a tranquil mind
- भूत्वा (bhūtvā) - having become
- मत्वा (matvā) - having considered, having thought
- एकान्तम् (ekāntam) - solitude, isolated place, privacy
- अनिन्दितम् (aninditam) - blameless, faultless, irreproachable
- बभूव (babhūva) - he became, he was
- अविचलध्यानी (avicaladhyānī) - an unwavering meditator, one having unwavering meditation (dhyāna)
- विस्मृत्य (vismṛtya) - having forgotten
- विषमाम् (viṣamām) - terrible, severe, difficult
- क्षुधाम् (kṣudhām) - hunger
Words meanings and morphology
उपशान्तमनाः (upaśāntamanāḥ) - having a tranquil mind
(adjective)
Nominative, masculine, singular of upaśāntamanas
upaśāntamanas - one whose mind is tranquil, peaceful-minded
Compound type : bahuvrīhi (upaśānta+manas)
- upaśānta – calm, tranquil, appeased, extinguished
adjective (neuter)
Past Passive Participle
from root 'śam' with prefix 'upa'
Prefix: upa
Root: śam (class 4) - manas – mind, intellect, thought, heart
noun (neuter)
भूत्वा (bhūtvā) - having become
(indeclinable)
absolutive/gerund
formed from root 'bhū' with suffix -tvā
Root: bhū (class 1)
मत्वा (matvā) - having considered, having thought
(indeclinable)
absolutive/gerund
formed from root 'man' with suffix -tvā
Root: man (class 4)
एकान्तम् (ekāntam) - solitude, isolated place, privacy
(noun)
Accusative, masculine, singular of ekānta
ekānta - solitude, an isolated place, privacy, alone
Compound type : tatpuruṣa (eka+anta)
- eka – one, single, alone, unique
numeral (masculine) - anta – end, boundary, vicinity, side
noun (masculine)
अनिन्दितम् (aninditam) - blameless, faultless, irreproachable
(adjective)
Accusative, masculine, singular of anindita
anindita - unblamed, faultless, irreproachable, excellent
Past Passive Participle (negative)
negative prefix 'an-' with past passive participle of 'nind' (to blame)
Compound type : nañ-tatpuruṣa (a+nindita)
- an – not, non-
indeclinable - nindita – blamed, censured, despised
adjective (neuter)
Past Passive Participle
from root 'nind' (to blame)
Root: nind (class 1)
बभूव (babhūva) - he became, he was
(verb)
3rd person , singular, active, past perfect (lit) of bhū
perfect active
root 'bhū', perfect tense, 3rd person singular
Root: bhū (class 1)
अविचलध्यानी (avicaladhyānī) - an unwavering meditator, one having unwavering meditation (dhyāna)
(adjective)
Nominative, masculine, singular of avicaladhyānin
avicaladhyānin - one who has unwavering meditation (dhyāna), steady in meditation
from 'avicala' + 'dhyānin' (having dhyāna)
Compound type : bahuvrīhi (avicala+dhyānin)
- avicala – unmoving, steady, firm, unwavering
adjective (masculine)
negative prefix 'a-' with 'vicala' (moving, wavering)
Prefix: a - dhyānin – meditator, one engaged in meditation (dhyāna)
noun (masculine)
agent noun from 'dhyāna' (meditation)
विस्मृत्य (vismṛtya) - having forgotten
(indeclinable)
absolutive/gerund (lyap)
formed from root 'smṛ' with prefix 'vi', and suffix -ya (after prefix)
Prefix: vi
Root: smṛ (class 1)
विषमाम् (viṣamām) - terrible, severe, difficult
(adjective)
Accusative, feminine, singular of viṣama
viṣama - uneven, difficult, terrible, unequal, adverse
क्षुधाम् (kṣudhām) - hunger
(noun)
Accusative, feminine, singular of kṣudh
kṣudh - hunger, appetite, desire for food